Loko Swakudya Swi Ri Nala Wa Wena

Jean, loko a tsundzuka malembe yakwe ya kondlo-a-ndzi-dyi, u swi tsundzuka kahle leswaku a vungunyiwa ni ku endliwa xihlekiso. Hikwalaho ka yini? A ku ri yena nhwanyana wo leha ni wo nyuhela ku va tlula hinkwavo etlilasini yakwe exikolweni. Kambe a swi nga heleli kwalaho. Jean u ri: “Kasi lexi a xi bihe ku tlula ku nyuhela, a ndzi ri ni tingana naswona ndzi nga swi koti ku endla vunghana ni vanhu van’wana. Hakanyingi a ndzi ri ni xivundza, ndzi lava ku va ni van’wana, kambe minkarhi yo tala a ndzi titwa ndzi nga faneleki ku va exikarhi ka vona.”

Jean a a tiyiseka leswaku miri wakwe hi wona lowu a wu n’wi vangela swiphiqo leswi hinkwaswo, nileswaku miri wo lala, lowu ringaneleke kahle a wu ta lulamisa hinkwaswo. Jean a a nga nyuhelanga swa nguluve. Ku hambana ni sweswo, leswi a a lehe 183 wa tisentimitara, a tika 66 wa tikhilogiramu, a a nga nyuhelanga swa nguluve. Nilokoswiritano, Jean a a tivona a nyuherile, kutani loko a ri ni malembe ya 23, u endle xiboho xo hunguta miri. U ehlekete hi ndlela leyi, ‘Loko ndzi larile, vanhu van’wana va ta swi tsakela ku va na mina. Eku heteleleni, ndzi ta titwa ndzi amukelekile naswona ndzi hlawulekile.’

Jean wa hlamusela: “Miehleketo yo tano ya vuhunguki yi tise vuvabyi bya ku chava ku dya ni bya makolo lebyi veke ntlhamu ku ringana malembe ya 12. Ndzi hume misiha, ndzi ondza lerova ku sele katsongo humba yi olela nkuma, kambe ematshan’weni yo va ni vutomi lebyi tsakeke, ndzi onhe rihanyo ra mina kutani ndzi vanga ntshikilelo ni maxangu hi malembe lama tlulaka khume.”

A HI Jean ntsena. Hi ku ya hi mpimanyeto wun’wana, wansati un’we eka va 100 va le Amerika u va ni vuvabyi bya ku chava ku dya loko a ha ri n’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi kumbe a ha ri ntombhi, naswona nhlayo leyi phindhiweke kanharhu ya vanhu vo tano swi nga ha endleka va ri ni vuvabyi bya makolo. Dok. Mary Pipher u ri: “Ndzi tirhe eswikolweni ni le tikholichi malembe yo tala, naswona ndzi swi vone hi lawa ya mina leswaku xiphiqo xa ku dya xa nyanya.”

Swiphiqo leswi a swi fani. Ku tshame ku ehleketiwa leswaku i xiphiqo xa swigwili, kambe sweswi xiphiqo xa ku dya xi vonaka eka vanhu va tinxaka hinkwato, vanhu va swiyimo hinkwaswo ni le ka lava va nga ni mali ni lava va nga riki na yona. Hambi ku ri nhlayo ya vaxinuna lava kumekaka va ri ni xiphiqo lexi ya engeteleka, leswi vangeke leswaku magazini wa Newsweek wu vula xiphiqo lexi “nchumu lowu khumbaka vaxinuna ni vaxisati.”

Kambe lexi chavisaka ngopfu, hileswaku xiphiqo xa ku dya se xi khumba ni vana va malembe ya le hansi swinene. Margaret Beck, xandla xa mukongomisi wa swiphiqo swa ku dya eToronto u ri: “Ku ni vanhwanyana lava nga ehansi ka malembe ya 10, van’wana va ni malembe ya 6, lava amukeriwaka eminongonokweni yo dyondzisa exibedlhele.” Wa engetela: “A va talanga vana lava, kambe va karhi va engeteleka.”

Kahle-kahle, swiphiqo swa ku dya swi khumba vanhu va timiliyoni—ngopfu-ngopfu vanhwanyana ni tintombhi.a Mukondleteri un’wana la vuriwaka Nancy Kolodny u ri: “A va ehleketi hi swakudya kumbe ku swi dya ku fana ni vanhu vo tala. Ematshan’weni yo dya loko xivambalana xi buba, vo dya leswaku va tiwundla ni ku va ni rihanyo lerinene, vo dyela ku titsakisa kumbe ku dya leswaku va titsakisa ni van’wana, va mukisana ni swakudya va tlhela va endla swilo swin’wana leswi endlaka onge a va ‘hanyanga kahle’—ku fana ni ku endla swilo swin’wana leswi nga tolovelekangiki loko va nga si dya, kumbe hi nkarhi wolowo va lava ku humesa swakudya leswi va swi dyeke.”

A hi kambeleni tindlela timbirhi leti tolovelekeke leti nga swiphiqo swa ku dya: ku chava ku dya ni makolo.

[Nhlamuselo ya le hansi]