Hi Velekeriwele Ku Dyondza

“Swinyenyana swa haha, tinhlampfi ta hlambela; munhu wa ehleketa ni ku dyondza.”—JOHN HOLT, MUTSARI TLHELO MULETERI.

MHOFU leya ha ku velekiwaka yi lava ku yima yi ku tserhe, yi tshetsheleka hi milenge ya yona leyo leha yi landzelela mana wa yona. Kasi hi hala tlhelo, munhu la ha ku velekiwaka a nga heta lembe hinkwaro a nga si kota ku famba. Kambe, vanhu va nyikiwe byongo byo hlamarisa swinene, lebyi byi tlulaka ekule byongo bya swiharhi hinkwaswo. Ku kombisa leswaku munhu u tlharihe ngopfu, swi vonaka hileswi n’wana a tshamaka a ri karhi a lava ku tiva swilo hinkwaswo leswi a swi vonaka ni leswi a swi twaka.

Leswi swihlangi swi lavaka ku tiva swilo swo tala, leswi hanyeke kahle swi tshama swi ri karhi swi kambela-kambela swilo leswi swi swi vonaka. Loko wo swi nyika xilo xo karhi, swa xi kambisisa, swi tlhela swi xi nun’hwetela! Mhaka a yi heleli kwalaho. Hilaha mutswari un’wana ni un’wana a tivaka hakona, swihlangi swi petsa, swi ba, swi ngundlangundlisa ni ku tshova swilo—hakanyingi swi tsaka ngopfu loko swi endla tano—loko swi ri karhi swi ringeta ku twisisa ni ku vona leswaku swilo swa kona swi njhani.

Loko vana va sungula ku vulavula hi kona swi vonakaka ngopfu leswaku va lava ku tiva swo tala—mhaka ya ku lava ku vulavula a hi matlangwana! Swi vonaka onge, vana va tshama va ri ni swivutiso swo tala. Va tshamela ku vutisa swivutiso swo tanihi, ‘Ha yini?’ ‘I yini lexi?’ ‘Xa ku endla yini?’, swivutiso leswi swi nga ha tinga vatswari. Vana va “dyondza hi nkhinkhi lowukulu,” ku vule John Holt lowa mutsari.

Kutani, endzhaku ka malembe ma nga ri mangani, vana va le matikweni yo tala va sungula dyondzo yin’wana—laha ku nga ni vadyondzisi, tibuku, madesika kumbexana va dyondza ni vana van’wana va madzana-dzana. Khombo ra kona, endzhaku ka malembe yo tala va ri exikolweni, vantshwa vo tala a va ha swi tsakeli ku dyondza xikolo hi ndlela yoleyo. Van’wana va sungula ku vona onge xikolo xa va tshikilela kumbe xa va phirha. Kumbexana tidyondzo kumbe vadyondzisi vo karhi a va fikeleli timbilu ta vona. Kumbexana va tshikileleka ngopfu hileswi ku languteriweke leswaku va pasela ehenhla.

Munhu a nga kula ni langutelo rero ro biha hi tidyondzo, hambi ku ri ku dyuhala na rona, leswi endlaka leswaku vanhu va kona va papalata nchumu wun’wana ni wun’wana lowu lavaka leswaku va dya marhambu ya nhloko, ku dyondza kumbe ku endla vulavisisi. Vanhu lava dyuhaleke va ni xihinga xin’wana lexi va faneleke va lwisana na xona—vonelo ra leswaku ku dyuhala ku tsanisa vuswikoti bya munhu byo dyondza. Kambe hilaha hi nga ta swi vona hakona, vonelo ro tano a hi rinene.

Xana u lava ku antswisa vuswikoti ni ku navela ka wena ku dyondza ku nga khathariseki leswaku u ni malembe mangani? Loko u ri mutswari, xana u lava vana va wena leswaku va va swichudeni leswi hisekaka nileswaku va tsakela ku dyondza loko va ha ri exikolweni niloko se va hetile? Loko swi ri tano, yana emahlweni u hlaya ni swihloko leswi landzelaka.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Vana va rhandza ku dyondza

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Khombo ra kona, vantshwa vo tala va ni ntshikilelo naswona va karhateka exikolweni