Lexi Endlaka Swi Va Swa Nkoka Ku Khathalela N’wana Wa Wena

LESWI n’wana a swi dyondzaka ni leswi a nga swi dyondziki loko a ha ri ntsongo swi nga ha khumba vuswikoti byakwe bya nkarhi lowu taka. Kutani, vana va lava yini eka vatswari leswaku va ta va vanhu lavakulu lava ringaniselaka, naswona swi va fambela kahle? Xiya leswi van’wana va swi lemukeke hi ku ya hi nkambisiso lowu endliweke eka makume ya malembe ya sweswinyana.

Ntirho Wa Ti-synapse

Minhluvuko leyi endliweke eka thekinoloji ya ku kambisisa byongo yi pfune van’wasayense ku kambisisa ndlela leyi byongo byi kulaka ha yona hi vuxokoxoko lebyikulu ngopfu. Minkambisiso yoleyo yi kombisa leswaku loko n’wana a ha ri ntsongo, u ndlandlamuxa vuswikoti byakwe bya ku tamela rungula, bya ku kombisa ndlela leyi a titwaka ha yona naswona u va ni vuswikoti bya ku vulavula. Magazini wa Nation wa vika: “Swihlanganisi swa byongo swi akeka hi rivilo lerikulu ngopfu emalembeni ya vutsongwana, xivumbeko xa byongo xa akeka loko rungula ra xitekela ri ri karhi ri hlangana ni swiyimo swin’wana leswi n’wana a tikumaka a ri eka swona swi hoxa xandla emhakeni leyi.”

Van’wasayense va kholwa leswaku swihlanganisi swo tala, leswi vuriwaka ti-synapse, swi akeka emalembeni ma nga ri mangani loko n’wana a ha kula. Hi ku ya hi Dok. T. Berry Brazelton, mutivi etimhakeni ta ku kula ka n’wana, leswi swi endleka loko “ku akeka swiaki leswi nga ta endla leswaku n’wana a tlhariha, a titshemba naswona a rhandza ku dyondza.”

Byongo bya n’wana byi kula hi ndlela yo hlamarisa emalembeni ma nga ri mangani yo sungula, ku tlhela ku kula xivumbeko xa byona swin’we ni ntirho lowu byi nga ta wu endla. Loko n’wana a kulela endhawini leyi a kotaka ku dyondza swilo swo tala eka yona, swihlanganisi swa misiha swa andza, swi endla tindlela leti phasa-phasaneke swinene ebyongweni. Tindlela leti ti endla leswaku a swi kota ku ehleketa ni ku dyondza.

Swi nga ha endleka leswaku loko byongo bya ricece byi ri ni switwi swo tala, ri va ni tisele to tala ta mintlhaveko ni swihlanganisi swo tala exikarhi ka tona. Lexi hlamarisaka, switwi leswi a swo ri tlharihisa ntsena, swi tirha hi ku ya hi leswi ri swi tivaka ni ririmi leri ri ri twisisaka. Van’wasayense va kume leswaku ku laveka ni switwi emintlhavekweni. Vukambisisi byi komba leswaku tincece leti nga khomiwiki, ti nga angarhiwiki ni ku tlangisiwa a ti aki swihlanganisi swo tala swa synapse.

Ndlela Leyi N’wana A Kurisiwaka Ha Yona Yi Khumba Ndlela Leyi A Kulaka Ha Yona

Eku heteleleni, loko vana va ri karhi va kula, va sungula ku khutulela swin’wana va sala va ri lexi va faneleke va va xona. Swi vonaka onge miri wu susa swihlanganisi leswi wu nga swi laviki. Leswi swi ta pfuna ngopfu eka vuswikoti bya n’wana. Dokodela wa byongo Max Cynader, u ri: “Loko n’wana a nga kumi switwi leswi faneleke emalembeni ya kona, xisweswo fambiselo ra misiha a ri nge kuli kahle.” Hi ku ya hi Dok. J. Fraser Mustard, sweswo swi nga endla leswaku a va xiphukuphuku, a pfumala vuswikoti bya ku vulavula ni bya tinhlayo, a va ni swiphiqo swa rihanyo loko se a kurile hambi ku ri swa mahanyelo.

Kutani, swi vonaka onge ndlela leyi n’wana a kulaka ha yona, ya n’wi khumba loko se a ri munhu lonkulu. Ku nga khathariseki leswaku munhu yoloye wa swi kota ku pfumelelana ni swiyimo kumbe doo, hambi wa swi kota ku ehleketa kahle kumbe doo, kumbe u va ni ntwela-vusiwana kumbe e-e, swi nga ha endliwa hi ndlela leyi a kuleke ha yona. Hikwalaho, ntirho wa vatswari i wa nkoka ngopfu. Mutshila un’wana wa vutshunguri bya vana u ri: “Nchumu wa nkoka ngopfu eku kuriseni ka vana, i ku va khathalela.”

Sweswo swi nga ha twala swi nga vuli nchumu. Letela vana va wena u tlhela u va khathalela, va ta kula kahle. Khombo ra kona, vatswari va swi tiva leswaku swa tika ku twisisa ndlela leyi vana va faneleke va khathaleriwa ha yona. Ku khathalela vana swo dyondziwa.

Hi ku ya hi nkambisiso wun’wana, 25 wa tiphesente ta vatswari lava vutisiweke a va nga swi tivi leswaku leswi va swi endleke eka vana va vona swi nga ha va pfuna kumbe swi va kavanyeta, va va swiphunta, va nga titshembi ni ku venga dyondzo. Leswi swi tlakusa swivutiso leswi: Hi yihi ndlela leyinene yo pfuna n’wana leswaku a tlhariha? Naswona u nga swi endlisa ku yini? A hi voneni.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Tincece leti nga kombisiwiki rirhandzu swi nga ha endleka ti nga kuli ku fana ni letin’wana