Sayense Ni Bibele Swi Ndzi Pfune Ku Kuma Xikongomelo Xa Vutomi

HI KU VULA KA BERND OELSCHLÄGEL

Ku lavisisa ka mina xikongomelo xa vutomi swi teke 20 wa malembe. Ndzi pfuniwe hi swilo swimbirhi ku xi kuma: sayense ni Bibele. Dyondzo ya mina ya sayense yi swi tiyisekisile leswaku vutomi byi fanele byi ri ni xikongomelo. Kambe Bibele yi ndzi paluxele xikongomelo xexo yi tlhela yi ndzi pfuna ku xi twisisa.

U NGA ha va u twe vanhu va vula leswaku sayense yi kanetana ni Bibele. Ndzi swi dyondze haswimbirhi ka swona kambe a ndzi pfumelelani na vona. Kumbexana u nga tsakela ku tiva leswaku ha yini.

Ndzi velekiwe hi 1962 eStuttgart, edorobeni leri nga edzongeni wa Jarimani. Tatana a a ri muendli wa michini naswona yena na Manana a va gingiriteka etimhakeni ta kereke. Sesi wa mina Karin u ndzi hundza hi mune wa malembe. Xiendlakalo xo tsakisa swinene evutsongwanini bya mina hiloko Tatana a ndzi nyike thoyi yo karhi leyi a ndzi tlanga hi ku endla swilo swa sayense ha yona. A ndzi tsaka swinene loko ndzi ri karhi ndzi ringeta ku endla swilo swa ntivo-mirhi ya xilungu ni sayense. Ku dyondza a swi tsakisa hakunene.

Endzhaku ndzi tshike ku tirhisa thoyi yoleyo kutani ndzi sungula ku tirhisa khompyuta. Hambileswi a ndza ha ri n’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi, ndzi swi xiyile leswaku khompyuta leyinene ku tlula hinkwato a ku ri byongo. Kambe ndzi tivutisile ndzi ku: ‘Xana byongo byi huma kwihi? I mani loyi a hi nyikeke byona? Naswona hi xihi xikongomelo xa vutomi?’

Ku Hlongorisa Dyondzo Ya Le Henhla

Ndzi tshike xikolo loko ndzi ri ni malembe ya 16 kutani ndzi sungula ku dyondzela ntirho wa ku va mupfuneti elaboratori ya swifaniso. Tanihi leswi ku dyondza a ku ri nchumu lowu a ndzi wu tsakela swinene, pakani ya mina a ku ri ku dyondza sayense eyunivhesiti. Kambe khoso ya le yunivhesiti a yi ta teka nkarhi wo leha. Swi ndzi teke ntlhanu wa malembe ku fanelekela ku nghena eyunivhesiti. Ndzi sungule ku dyondza eyunivhesiti ya Stuttgart hi 1983 naswona ndzi yise tidyondzo ta mina emahlweni eMunich. Eku heteleleni ndzi ve dokodela wa sayense eYunivhesiti ya Augsburg hi 1993.

Malembe yo sungula eyunivhesiti a ma nga olovi. Holo yo dyondzela eka yona a yi tshama yi tele hi swichudeni swa kwalomu ka 250, naswona swo tala swi tshikile swi nga si ya kule. A ndzi tiyimisele ku ka ndzi nga tshiki kambe ndzi heta leswi ndzi swi sunguleke. Ku tshama ehositele ya xikolo swi endle leswaku ndzi hlangana ni vanhu vo tala lava rhandzaka mintsako. Ku tihlanganisa ni vanhu vo tano a swi nga ri swinene. Hikwalaho, ndzi sungule ku famba tiphati ni ku tirhisa swidzidzirisi.

Ku Lavisisa Ka Mina Ku Endle Leswaku Ndzi Ya eIndiya

Ku dyondza ka mina sayense swi endle leswaku ndzi twisisa milawu ya ntumbuluko wa vuako. A ndzi ri ni ntshembo wa leswaku sayense yi ta ndzi paluxela xikongomelo xa vutomi. Hambiswiritano, ku lavisisa ka mina xikongomelo xa vutomi a ku ri nchumu lowu sayense a yi nga ta swi kota ku wu paluxa. Hi 1991, ndzi fambe ni ntlawa wun’wana hi kongoma eIndiya hi ya dyondza ndlela leyi vanhu va le Vuxeni va anakanyisisaka ha yona. A ku ri nchumu wo tsakisa swinene ku vona tiko ni vanhu va kona hi ku kongoma! Kambe ndzi hlamarisiwe hi ku hambana loku nga kona exikarhi ka swifumi ni swisiwana.

Hi xikombiso, ekusuhi ni doroba ra Pune, hi endzele mufundhisi un’wana loyi a vuleke leswaku ku anakanyisisa hi ndlela leyi faneleke swi nga endla leswaku munhu a va xifumi. A hi anakanyisisa hi ri hi ntlawa mixo wun’wana ni wun’wana. Mufundhisi loyi a a tlhela a xavisa mirhi hi nxavo wa le henhla. A a kuma mali yo tala; naswona a swi nga kali swi lava u vutisa leswaku i xigwili. Ku hambana ni mufundhisi loyi hi n’wi voneke, hi tlhele hi vona tinghwendza leti a ti languteka ti ri evuswetini. Ndzi tivutise ndzi ku, ‘Ha yini ku anakanyisisa ku nga ti endli ti va swigwili?’ Riendzo ra mina ro ya eIndiya ri endle leswaku ndzi va ni swivutiso swo tala.

Xin’wana xa swilo swa xitsundzuxo lexi ndzi vuyeke na xona eIndiya i bele yo anakanyisisa. Ndzi byeriwe leswaku loko yi biwa hi ndlela leyi faneleke, yi ta humesa mpfumawulo lowu nga ta ndzi pfuna ku anakanyisisa kahle. Loko ndzi ri eJarimani ndzi xave horoskopu leyi endliweke hi un’wana loyi a vuleke leswaku u kota ku vona vumundzuku bya mina. Kambe ku anakanyisisa a swi ndzi paluxelanga nchumu hi vutomi. Ndzi hele matimba loko ndzi xiya leswaku horoskopu ko va phepha ntsena leri nga pfuniki nchumu. Kutani swivutiso swa mina malunghana ni xikongomelo xa vutomi a swi hlamulekanga.

Ndzi Kume Tinhlamulo eBibeleni

Vutomi byi cincile hi ndlela leyi a ndzi nga yi langutelanga hi 1993. Ndzi hete tidyondzo ta mina ni ku endla ndzavisiso naswona a ndzi ri eku tsaleni ka xikambelo xa sayense yo va dokodela wa miehleketo. Leswaku ndzi fikelela pakani ya mina, a ndzi tirha vusiku ni nhlikanhi, ndzi tshika swilo leswin’wana hinkwaswo. Siku rin’wana nindzhenga ku twakale ku gongondza enyangweni. Ndzi pfurile kutani ndzi kuma vavasati vambirhi.

Va ndzi vutise va ku: “Xana a wu swi tiva leswaku lembe ra 1914 a ku ri lembe ro hlawuleka hi ku ya hi Bibele?” Hiloko ndzi ku nato tlevelele. A ndzi nga si tshama ndzi twa mhaka yo tano; naswona a ndzi nga ri na wona nkarhi wo yi kambisisa. Hambiswiritano, xivutiso xexo xi endle leswaku ndzi sungula ku ehleketa. Ha yini va vula leswaku Bibele yi kombetele khale eka 1914 tanihi lembe ro hlawuleka?

Va ye emahlweni va ku: “Xana u nga lava ku tiva swo tala?” ‘Phela’ a ndzi ehleketa ‘leswaku loko ndzo yingisela leswi va nga ta swi vula, ndzi ta kuma nchumu lowu va tikanetaka ha wona.’ Ematshan’weni yo kanetana, ndzi kume xitiyisekiso xa leswaku Bibele ya tshembeka. Ndzi dyondze leswaku vuprofeta bya Bibele byi swi veke erivaleni leswaku Mfumo wa Xikwembu lowu nga ehansi ka Mesiya—hulumendhe ya le tilweni leyi nga ta fuma misava hinkwayo—yi vekiwe hi 1914.a

Vavasati lava a ku ri Timbhoni ta Yehovha, naswona va ndzi nyike kopi ya buku leyi nge U Nga Hanya Hi Masiku aParadeyisini eMisaveni.b Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani ndzi yi hetile naswona ndzi kume leswaku hinkwaswo leswi yi swi vulaka swa twisiseka. Timbhoni ti ndzi kombe eBibeleni leswaku ku rhandza ka Yehovha hileswaku vanhu va hanya hilaha ku nga heriki eparadeyisini emisaveni. Hi ku ya hi vuprofeta bya Bibele, xitshembiso lexi xi ta hetiseka ku nga ri khale. Mawaku ntshembo lowunene swonghasi wa vumundzuku! Ntshembo lowu wu khumbe mbilu ya mina ni ku endla leswaku ndzi xiririka mihloti. Xana swi nga endleka leswaku leswi ku va swona leswi a ndzi swi lava eka malembe lawa ya 20 lama hundzeke?

Ku nga ri kungani ndzi vone xikongomelo xa mina evuton’wini: ku tiva Yehovha Xikwembu ni ku n’wi tirhela hi mbilu hinkwayo. Ndzi ye emahlweni ndzi dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehovha, ndzi ri karhi ndzi xiya leswaku leswi a ndzi ri eku swi dyondzeni a ku ri ntiyiso. Torha ra mina ra swilo swa moya a ri ri rikulu. Loko ndzi ri karhi ndzi hetisa tidyondzo ta mina to va dokodela wa sayense ya miehleketo, ndzi hlaye hafu ya Bibele ku nga si hela ni tin’hweti tinharhu.

A Ndzi Lo Kuma Tinhlamulo Ntsena

Hi May 1993, ndzi ye enhlanganweni ro sungula eHolweni ya Mfumo ya kwalaho ya Timbhoni ta Yehovha eAugsburg. Leswi ndzi swi dyondzeke a swi twala swi ri ntiyiso. Ku tlula kwalaho, a ndzi titwa ndzi ntshunxekile loko ndzi ri ni Timbhoni. Ti ndzi xewete hi rirhandzu, ti tlhela ti ndzi endla leswaku ndzi titwa ndzi amukelekile hambileswi a ndzi ri xita-xifamba. Mukhegula un’wana u tshame etlhelo ka mina a tlhela a endla matshalatshala yo ndzi kumela risimu. Evhikini leri landzelaka, wanuna la nga Mbhoni ni n’wana wakwe wa jaha va ndzi khandziyise emovheni wa vona loko ndzi ya eHolweni ya Mfumo. Ku nga ri kungani vanghana lava lavantshwa va sungule ku ndzi rhambela emakaya ya vona. Hi ku famba ka nkarhi ndzi navele ku bula ni van’wana hi leswi a ndzi swi dyondza hi xikongomelo xa vutomi.

Ku navela ku endla leswi a ndzi swi dyondza eBibeleni ana se a swi ndzi susumetele ku cincanyana vutomi bya mina. Hi xikombiso, a ndzi nga ha swi lavi ku hlayisa swilo leswi fambisanaka ni vungoma. Kutani ndzi cukumete horoskopu ya mina ku katsa ni bele yo anakanyisisa ha yona ni swilo swin’wana swa vukhongeri leswi ndzi swi xaveke eIndiya. Ndzi endle nhluvuko eka dyondzo ya mina ya Bibele kutani ndzi tinyiketela eka Yehovha Xikwembu, ndzi khuvuriwa tanihi Mbhoni ya Yehovha eMunich hi June 1994. Hi ku endla tano ndzi amukele xikongomelo xa vutomi xa xiviri hi mbilu hinkwayo.

Hi September 1995 ndzi ve phayona ra nkarhi hinkwawo, mutirheli wa nkarhi hinkwawo wa Timbhoni ta Yehovha. Sweswo a swi vula ku heta nkarhi wo tala ndzi vulavula ni vanhu hi swikongomelo swa Xikwembu. Leswaku ndzi endla sweswo ndzi titshege hi matimba lawa Yehovha a ndzi nyikaka wona. Minkarhi yo tala ndzi vuya ekaya nimadyambu endzhaku ko heta tiawara to hlayanyana ndzi ri ensin’wini, ndzi kuma ntsako ni ku eneriseka loku a ndzi nga si tshama ndzi ku kuma loko ndzi nga si tiva Yehovha. Hi January 1997, ndzi rhambiwe leswaku ndzi ta yisa ntirho wa mina wa nkarhi hinkwawo emahlweni eJarimani erhavini ra Timbhoni ta Yehovha leri nga eSelters, leri vuriwaka Bethele, ku nga laha sweswi ndzi tshamaka kona. Vatswari va mina va ndzi endzele ko hlayanyana, hambileswi va nga riki va vukhongeri byin’we na mina, va yi xixima Bethele naswona va tsaka hileswi ndzi nga laha.

Sayense Ni Bibele

Van’wana a va swi twisisi leswaku munhu loyi a heteke malembe yo tala a dyondza sayense a nga swi tshembisa ku yini leswi Bibele yi swi vulaka. Phela, ndzi kume leswaku sayense ni Bibele a swi kanetani. Tanihi mutivi wa sayense ya ntumbuluko, ndzi dyondze milawu leyi lawulaka vutomi naswona milawu leyi yi nyikela vumbhoni bya leswaku ku ni mutumbuluxi la nga ni vutlhari lebyikulu.

Hi xikombiso, ku ni mavonelo yo tala eka sayense, ntivo-mirhi ya xilungu ni ntivo-vutomi. Hambileswi mavonelo ya kona ma nga ha olovaka, tinhlayo leti fambisanaka na wona ta tika swinene. Vativi va sayense lavo tlhariha va ringanyeta mavonelo naswona va nyikiwa Sagwadi ra Nobel hikwalaho ka ntirho wa vona. Wa nga vona ndlela leyi a tlhariheke ha yona Loyi a endleke vuako lebyi vativi va sayense va ringetaka hi matimba swinene ku byi twisisa!

Ku ringanyeta leswi vuriwaka hi vativi vo tala va hundzuluko leswaku vutomi byi lo sungula hi xiwelo, ko va ku hundzeleta swilo. Hi xikombiso: Veka tibolo ta khume eka layini yin’we erivaleni ra mintlango, bolo yin’wana ni yin’wana yi ri eka mpfhuka wa mitara yin’we ku suka eka yin’wana. Kutani u raha bolo yo sungula, leswaku yi ba bolo leyin’wana, kutani ti banana hinkwato hi ku landzelelana, kukondza ti helela hinkwato. Ku tlula kwalaho, ringeta ku vhumbha laha bolo yin’wana ni yin’wana yi faneleke ku yima kona. Ku tiva sweswo swi tika ngopfu lerova vanhu vo tala va nga ha swi teka ku ri ku tlanga hi nkarhi.

Loko swi ri tano, munhu a nga vula njhani leswaku ku akeka ka tisele ta munhu—ku nga endlelo leri rharhanganeke swinene ku tlula ku raha tibolo—swi lo endleka hi xiwelo? Nhlamuselo leyi twalaka swinene hileswaku Munhu la tlhariheke swinene u endle vanhu ni swilo swin’wana leswi hanyaka emisaveni. Xana Munhu loyi, la nga Muvumbi, a nga endla swilo leswi handle ka xikongomelo? Doo! A a ri ni xikongomelo naswona xikongomelo xexo xa paluxiwa ni ku hlamuseriwa eBibeleni.

Hilaha u nga swi vonaka hakona, sayense ni Bibele swi ndzi pfunile ku kuma tinhlamulo ta swivutiso leswi ku nga khale ndzi ri na swona malunghana ni vutomi. Xana wa swi vona leswaku u nga titwa u ntshunxeke hi ndlela yihi naswona u tsake njhani loko wo kuma nchumu lowu a wu wu lava ku ringana malembe ya 20? Ndzi swi tsakela hi mbilu hinkwayo ku pfuna vanhu vo tala hilaha ndzi nga kotaka hakona leswaku va kuma leswi ndzi swi kumeke—ku nga ri tinhlamulo ta swivutiso swa mina ntsena, kambe xa nkoka ngopfu, ndlela leyinene yo gandzela Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso, Yehovha!

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 30]

Tanihi mutivi wa sayense ya ntumbuluko, ndzi dyondze milawu leyi lawulaka vutomi naswona milawu leyi yi nyikela vumbhoni bya leswaku ku ni mutumbuluxi la nga ni vutlhari lebyikulu

[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]

Loko ndzi ri ni malembe ya 12

[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]

Loko ndzi ri karhi ndzi lavisisa xikongomelo xa vutomi, ndzi dyondze ku anakanyisisa ka vanhu va le Vuxeni

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Ku chumayela van’wana swi ndzi nyika ntsako wa xiviri ni ku eneriseka

[Xihlovo Xa Kona]

Xifunengeto xa buku: J. Hester and P. Scowen (AZ State Univ.), NASA