TV—Xana Yi Hi Dyela Nkarhi?

LOKO munhu o ku tshembisa ku ku nyika miliyoni wa tirhandi leswaku u tshika ku hlalela thelevhixini vutomi bya wena hinkwabyo, xana a wu ta pfumela? Emalembeni lama hundzeke, munhu un’we eka va mune le Amerika, lava vutisiweke, va vule leswaku a va nge pfumeli. Loko ku endliwa nkambisiso wun’wana, ku vutisiwe vavanuna leswaku i yini leswi va swi lavaka ngopfu evuton’wini. Vo tala va vule leswaku va lava ku rhula ni ntsako. Kambe leswi a ku nga ri swona leswi a va swi lava ku sungula. Nchumu wo sungula lowu va wu lavaka evuton’wini a ku ri thelevhixini leyikulu!

Thelevhixini i nchumu lowu rhandziwaka ngopfu emisaveni hinkwayo. Le ndzhaku hi 1931, loko thelevhixini ya ha ku sungula, mutshama-xitulu wa Nhlangano wa Vuhaxi wa le Amerika u te: “Loko thelevhixini se yi ta va yi hluvukisiwe hi ku helela, hi nga langutela leswaku yi ta hlaleriwa emisaveni hinkwayo.” Swi nga ha endleka marito wolawo a ma twala onge ma hundzeleta timhaka hi nkarhi wolowo, kambe a ma vurisile. Nhlayo ya tithelevhixini leti nga kona emisaveni hinkwayo ti pimanyetiwa ku va 1,5 wa tibiliyoni naswona va tele ngopfu vanhu lava ti hlalelaka. Ku nga khathariseki leswaku wa yi rhandza kumbe a wu yi rhandzi, thelevhixini yi ni nkucetelo lowukulu ngopfu eka vanhu.

Vanhu va heta nkarhi wo tala ngopfu va hlalele thelevhixini. Nkambisiso lowa ha ku endliwaka emisaveni hinkwayo wu kombisa leswaku hi xiringaniso, vanhu va hlalela TV tiawara leti tlulaka tinharhu hi siku. Vanhu lava tshamaka eUnited States ni le Canada vona va yi hlalela tiawara ta mune ni hafu siku ni siku, kasi lava fambaka emahlweni i vanhu va le Japani lava hlalelaka tiawara ta ntlhanu hi siku. Va heta nkarhi wo tala ngopfu va hlalele thelevhixini. Loko hi hlalela tiawara ta mune hi siku, loko hi ri ni malembe ya 60 hi ta va hi hete nkarhi wo ringana ni malembe ya khume hi ri karhi hi hlalela thelevhixini. Phela, a nga kona la nga lavaka ku tiviwa tanihi munhu la heteke n’we-xa-tsevu xa vutomi bya yena a hlalele TV.”

Xana vanhu va heta nkarhi wo leha va hlalele thelevhixini hileswi va yi rhandzaka? Minkarhi yo tala a swi tano. Vo tala va vula leswaku va heta nkarhi wo leha va hlalele TV lerova endzhaku ka sweswo va tivona nandzu wa leswaku a va wu tirhisanga kahle nkarhi wa vona. Van’wana va vula leswaku “i mahlonga ya TV.” Kunene, u nge vi hlonga ra TV hi ndlela leyi munhu a nga vaka hlonga ra swidzidzirisi ha yona, kambe swa fambisana hi ndlela yo karhi. Vanhu lava nga mahlonga ya swidzidzirisi va heta nkarhi wo tala va ri karhi va tirhisa swidzidzirisi leswi va godzombeleke. Hambileswi va swi lavaka ku hunguta nkarhi lowu va wu hetaka va ri karhi va tirhisa swidzidzirisi leswi kumbe ku swi tshika hi ku helela, va tsandzeka. A va ha ri na nkarhi lowu ringaneke wo va ni vanghana ni va ndyangu hikwalaho ka swidzidzirisi, naswona loko va ringeta ku tshika, va titwa onge vo vabya. Vanhu lava tshamelaka ku hlalela thelevhixini va nga ha endla hi ndlela leyi fanaka.

Hosi Solomoni wo tlhariha u tsale a ku: “Ku dya vulombe byo tala a hi swinene.” (Swivuriso 25:27) Ndzayo leyi ya tirha ni le ku hlaleleni ka thelevhixini. Hambileswi thelevhixini yi nga ni swo tala leswi nga pfunaka, ku heta nkarhi wo leha hi yi hlalerile swi nga hunguta nkarhi lowu hi wu hetaka ni ndyangu wa hina, yi kavanyeta ku hlaya ni mapaselo ya vana, naswona yi hoxa xandla eku endleni ka leswaku vanhu va nyuhela. Loko u heta nkarhi wo leha u hlalele TV, i swinene ku ehleketisisa hileswi u vuyeriwaka hi swona. Nkarhi wa hina i wa risima ngopfu, a hi fanelanga hi tlanga hi wona. Nakambe i vutlhari ku anakanya hileswi hi swi hlalelaka. Hi ta bula hi mhaka leyi eka xihloko lexi landzelaka.