“Sekwa Ra Ntima” eMigerhweni Ya Le Venice

HI MUTSARI WA XALAMUKA! LE ITALIYA

EMATLHELO ku ni makhumbi lama tsakamaka, mabuloho lama akiweke hi maribye lama langutekaka ku fana ni vurha, mafasitere lama khavisiweke ni makupakupa lama khavisiweke hi swiluva, rona ri famba ematini wolawo. I ra ntima, ri sasekile naswona a ri na pongo loko ri ri karhi ri famba. Loko xa ha ta hi le kule, xi fana ni sekwa ra ntima. Hambileswi xi endliweke hi timhandzi naswona nhamu ya xona yi endliweke hi nsimbi, loko xi famba emigerhweni ya mati ya eVenice, le Italiya, xi languteka ku fana sekwa lero saseka. Lexi i xikwekwetsu lexi vitaniwaka gondola, lexi hi ku ya hi van’wana, ku nga xikwekwetsu lexi dumeke swinene emisaveni. Xana xi sungule njhani? Ha yini xi dume swonghasi? Xi hambane njhani ni swikwekwetsu leswin’wana?

Masungulo Ya Xona

A swi olovi ku vula leswaku xikwekwetsu lexi xa gondola xi sungule rini, hambileswi van’wana va tshembaka leswaku xi sungule hi lembe-xidzana ra vu-11 C.E. Eku sunguleni ku mpfampfarhutiwe swifaniso swa xona eku heleni ka lembe-xidzana ra vu-15. Kambe hi lembe-xidzana ra vu-17 ni ra vu-18 xi sungule ku endliwa xi va ni xivumbeko xa xona xo hlawuleka lexi endlaka leswaku xi hambana ni swikwekwetsu leswin’wana. I khale xi ri ni tshaku ro pavalala, kambe enkarhini lowu, a xi sungule ku endliwa xi va ni xivumbeko xo fana ni vurha xi tlhela xi va ni ncila.

Nakambe, a swi olovi ku tiva leswaku vito leri nge gondola ri huma kwihi. Van’wana va vula leswaku vito leri ri huma eka rito ra Xilatini leri nge cymbula leri vulaka xikwekwetsu kumbe leri nge conchula, ku nga ntsongahato wa rito concha, leri vulaka “xikhamba.”

Xikwekwetsu Xa Le Venice

Leswi hi tiyisekaka ha swona hileswaku loko vanhu va ehleketa hi byatso lebyi, va ehleketa hi doroba ra Venice. Kahle-kahle, xikwekwetsu lexi i mfungho wa risima edorobeni leri. Ehleketa hi swifaniso hinkwaswo swa le Venice leswi nga ni xikwekwetsu lexi.

Ku ni swin’wana leswi endlaka leswaku loko u xi vona u ehleketa hi doroba leri. Ku tsemakanyana migerho leyi hi gondola “swi tsakisa swinene loko u ri karhi u valanga doroba ra Venice. A wu voni ntsena swilo leswi tolovelekeke, u kota ku vona ni le ndzeni-ndzeni ka doroba,” hi ku vula ka Roberto, mufambisi wa gondola loyi a fambisaka vavalangi loko va valanga ndhawu leyi. Johann Wolfgang von Goethe, mutsari la dumeke wa le Jarimani u vule leswaku loko a khandziye xikepe lexi u titwe ku fana ni “N’wini wa Lwandle ra Adriatic, ku nga leswi vanhu va le Venice va titwisaka xiswona loko va tshame exikwekwetsini lexi va ku gaa!” Roberto u ri: “Ku nonoka ka xona, ku fambisana ni leswi munhu a titwisaka xiswona loko a ri le Venice. Loko u tikotleke kahle exikarhi ka swikhigelo swa xona leswo olova, u twa onge misava hinkwayo i ya wena.”

Ku Hlawuleka Ka Gondola

Loko u xiya ndlela leyi gondola yi fambaka ha yona, u ta hlamala ku vona leswaku a yi jika-jiki loko yi ri karhi yi famba, hambileswi yi nga ni nhonga yin’we yo tluta ha yona, leyi nga le xineneni xa yona. U nga ha ehleketa leswaku loko va nga tshameli ku yi jika-jikisa, yi ta jikela etlhelo rin’we kutani yi sungula ku ba xindzule-ndzule—kambe a swi tano. Ha yini? Gilberto Penzo, mutivi wa mabyatso ya khale, u ri: “Loko hi tirhisa xifaniso lexi fanisaka xivumbeko xa byatso ni khwiri, laha xifuva xa kona xi yimelaka kongotlo naswona rimba ri yimelaka timbambu, kutani hi nga ha vula leswaku xikwekwetsu lexi xi khomiwa hi xifo xa xona lexo gunguvala.” Hi marito man’wana, tlhelo lera xinene ri larile loko ri pimanisiwa ni lera ximatsi. Hikwalaho ka sweswo, loko xi famba, tlhelo lera xinene hi rona ri nyumpeleke ngopfu ematini ku tlula lera ximatsi. Leswi hi swona swi pfunaka leswaku hambileswi xi ghwedliwaka etlhelo rin’we ntsena, naswona mughwedli wa xona a yime exikarhi, xi kota ku famba xi kongoma.

Nchumu lowu xiyekaka ngopfu eka “sekwa” leri, i nhamu kumbe nhloko ya rona. Ncila ni nhloko ya rona, hi swona ntsena leswi endliweke hi nsimbi. Nhloko ya xikwekwetsu lexi “yi saseke ngopfu lerova un’wana ni un’wana la xi vonaka ro sungula, a nga xi rivali,” hi ku vula ka mutsari Gianfranco Munerotto. Nhloko ya xona ya nsimbi a yi pfuna ku xi endla leswaku xi nga voyameli etlhelo rin’we loko mufambisi wa xona a ri karhi a xi ghwendla kambe sweswi i ya ku xi sasekisa. Hi ku ya hi mintsheketo ya kwalaho, nhloko ya xona yi yimela sestieri ku nga miganga ya tsevu leyi doroba ra Venice ri pandziweke ha yona, kasi tino leritsongo endzhaku ka nhloko ya xona ri yimela xihlala xa le Venice lexi vitaniwaka Giudecca. Ku vuriwa leswaku nhloko ya xona leyi langutekaka ku fana ni letere S yi fanekisela Mugerho wa le Venice.

Nchumu wun’wana lowu hlawulekeke i muhlovo wa xona wa ntima. Ku vuriwe swo tala mayelana ni leswaku ha yini mabyatso lawa ma ri ya ntima. Hi ku ya hi nhlamuselo yin’wana, eka lembe-xidzana ra vu-16 ni ra vu-17, ku sasekisa, mihlovo ni vulovolovo bya mabyatso lawa a swi hundzeletiwile lerova Huvo ya Milawu ya le Venice, yi boheke ku rihisa vini va mabyatso lawa a ma ri ni mavalavala, leswaku vanhu va nga tinyungubyisi ngopfu. Kambe vo tala va hlawule ku hakela ndziho ku ri ni ku susa leswi va ma sasekiseke ha swona. Hikwalaho ka sweswo, majistarata u humese nawu wa leswaku mabyatso lawa hinkwawo ma pendiwa hi muhlovo wa ntima. Van’wana va vula leswaku muhlovo wa ntima i wa ku kombisa xirilo xa magidi ya vanhu lava dlayiweke hi xifo xa Black Death. Kasi van’wana va vula leswaku muhlovo lowu wa ntima wa mabyatso lawa wu fambisana ni nhlonge yo basa ya vavasati va swiyimo swa le henhla va le Venice. Ntiyiso wa kona wa olova. Eku sunguleni, muhlovo wa ntima a ku ri muhlovo wa nhlaka lowu a wu tirhisiwa ku lema mabyatso lawa leswaku mati ma nga ngheni.

Endzhaku ka loko u rhendzelekile hi sekwa leri ra ntima, ri ku tlhelerisa laha u nga ri khandziyela kona. Kutani loko u languta sekwa leri ri ri karhi ri famba, u nga ha ehleketa leswaku kumbexana ri ta ndzuluta nhloko ya rona, ri dzudza tinsiva ta rona.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Rimba ra xikwekwetsu lexi ri ni matlhelo mambirhi lama nga ringaniki

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Nhloko ya xona yo hlawuleka

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Roberto, mufambisi wa “gondola” emigerhweni ya le Venice

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 25]

© Medioimages