Ku Chumayela Mahungu Lamanene eTindhawini Ta Le Kule

Hi ku vula ka Helen Jones

A ndzi ri eku fambeni emakete lowu a wu tele vanhu le Bangalore, eIndiya eku sunguleni ka va-1970. Hiloko hi xitshuketa nyarhi yi ndzi tlakula hi timhondzo ta yona yi ndzi lahlela ehansi. A ku lo sala katsongo yi ndzi kandziyela loko wansati un’wana wa Muindiya a ndzi lamulela. Xana a ndzi endla yini le Indiya?

NDZI velekiwe hi 1931 naswona ndzi kulele edorobeni ro saseka ra Vancouver le Canada. Vatswari va mina a va ri ni mahanyelo lamanene kambe a va nga ngheni kereke. Nilokoswiritano, a ndzi swi navela ku tiva Xikwembu, hikwalaho loko ndza ha ri muntshwa a ndzi ya exikolweni xa Sonto ndzi tlhela ndzi ya etitlasini to dyondza Bibele ta ximumu.

Hi 1950, loko ndzi ri ni malembe ya 19 hi vukhale, ndzi tekane na Frank Schiller, loyi a a ri ni vana va mune. Endzhaku ka malembe mambirhi hi kume n’wana wa mufana. A hi lava ku nghena kereke; kambe eka kereke yin’wana ni yin’wana leyi hi yeke eka yona a hi amukeriwanga hikuva Frank a a thariwile. Frank a a nyangatsekile, hikwalaho a a nga swi lavi ku vulavula hi vukhongeri.

Ku Dyondza Ntiyiso Wa Le Bibeleni

Hi 1954 buti wa mina u ndzi byele hi ntsako leswi a kombisiweke swona eBibeleni hi mutirhi-kulobye, loyi a a ri Mbhoni ya Yehovha. Hambileswi a ndzi ri ni swivutiso swo tala naswona a ndzi ku tiva laha Timbhoni a ti khomela kona minhlangano ya tona, a ndzi yanga hikuva a ndzi swi tiva leswaku Frank a a nyangatsiwa hi vukhongeri. Endzhaku ka nkarhi, hi endzeriwe hi Timbhoni timbirhi. A a ndzi lava ku tiva leswi vukhongeri bya tona a byi swi dyondzisa malunghana ni ku dlaya vukati, kutani ti ndzi hlamule hi Bibele ti ndzi komba xisekelo xa ku dlaya vukati lexi pfumeleriwaka hi Matsalwa. (Matewu 19:3-9) Ti ndzi tiyisekisile leswaku swivutiso swa mina swa le Bibeleni swi nga hlamuriwa hi dyondzo ya Bibele ya nkarhi na nkarhi.

Frank a a hlundzukile, a nga lavi ku twa nchumu hi Timbhoni. Hi 1955, ndzi ye eXitsundzuxweni xa rifu ra Kreste, kutani loko ndzi fika ekaya, ndzi sungule ku n’wi byela leswi ndzi swi dyondzeke eBibeleni ndzi tsakile. U huwelerile a ku: “A swi kona sweswo! Loko wo ndzi komba timhaka toleto eBibeleni, ndzi nga ya eka wun’wana wa minhlangano ya wena leyi nga pfuniki nchumu!”

Ndzi n’wi nyikete Bibele, ivi a yi amukela hi ndlela leyi kombisaka leswaku wa yi xixima. Hi hlaye tindzimana leti a ndzi ti tsale hansi, a ndzi nga vulavuli ngopfu, Bibele a yi tivulavulela. Frank a nga lwisananga na mina naswona madyambu wolawo hinkwawo a a tikomba a ri ku dyeni ka marhambu ya nhloko.

Endzhaku ka nkarhi, ndzi n’wi tsundzuxe hi xitshembiso lexi a xi endleke xa leswaku u ta ya enhlanganweni. U hlamule a ri karhi a kanakana a ku, “Ndzi to ya kan’we ndzi ya vona leswaku ku endleka yini eminhlanganweni leyi.” Nkulumo leyi sekeriweke eBibeleni a yi vulavula hi mhaka ya ku va vavasati va titsongahata eka vanuna va vona. (Vaefesa 5:22, 23, 33) Rungula rolero ri n’wi tsakise swinene. Hi nkarhi wolowo Frank u ve kona eka Dyondzo ya Xihondzo xo Rindza laha a ku dyondziwa nhloko-mhaka leyi nge “Enerisiwa Hi Ntirho.” Leswi Frank a a ri munhu loyi a a tirha hi matimba, u ri rhandzile rungula rolero. Endzhaku ka dyondzo yoleyo, a nga ha xwanga eminhlanganweni. Ku nga ri khale Frank se a a hiseka ensin’wini, kutani mina a ndzi dyondza Bibele ni vanhu van’wana lava endleke nhluvuko ku kondza va khuvuriwa. Mina, Frank ni mana wa mina na buti wa mina hi khuvuriwile hi kombisa ku tinyiketela ka hina eka Xikwembu hi July 1, 1955.

Ku Navela Ku Endla Leswi Engetelekeke

Entsombanweni wa hina wa muganga hi 1957 le Seattle, eWashington, U.S.A., ku nyikeriwe nkulumo leyi a yi vulavula hi ku tirha laha ku nga ni xilaveko lexikulu xa vahuweleri va Mfumo. Ndzi khongerile ndzi ku, ‘Yehovha na mina ndza swi lava ku ya. Hi kombela u hi pfuna hi ya kun’wana laha ku nga ni xilaveko xa vatirheli va Mfumo.’ Kambe Frank a a karhateka hi vutihlamuleri bya yena byo phamela ni ku khathalela ndyangu wa hina.—1 Timotiya 5:8.

Haxawa xa kona ndyangu wa hina wu ye entsombanweni le Dorobeni ra New York lowu a wu khomiwe nkarhi wun’we ni lowu a wu ri le Yankee Stadium ni le Polo Grounds. Vanhu vo tlula 253 000 va yingisele nkulumo ya le rivaleni leyi a yi tivisiwile. Frank u khumbiwe hi leswi a swi voneke a tlhela a swi twa. Hikwalaho loko hi fika ekaya, hi hlawule Kenya, leyi nga le Afrika leswaku yi va kaya ra hina lerintshwa, tanihi leswi a ku vulavuriwa Xinghezi kwalaho naswona a hi ta tlhela hi kota ku kuma swikolo leswinene leswi vana va hina a va ta nghena eka swona.

Hi 1959 hi xavise yindlu ya hina, hi rhwala nhundzu ya hina hi movha hi ya eMontreal, le Canada. Ku suka kwalaho hi fambe hi xikepe hi ya eLondon, le Nghilandhi, ivi hi suka hi xikepe xin’wana eNghilandhi hi tsemakanya Lwandle ra Mediteraniya ni Lwandle ro Tshwuka hi ya eLwandle-nkulu ra Indiya. Hi hetelele hi fike eMombasa, le Kenya, eribuweni ra le vuxeni bya Afrika. Hi siku leri tlhandlamaka hi khandziye xitimela hi ya entsindza wa tiko, ku nga Nairobi.

Mikateko Ya Le Afrika

Hi nkarhi wolowo ntirho wo chumayela wa Timbhoni ta Yehovha a wu yirisiwile le Kenya, hikwalaho a hi chumayela hi vuxiyaxiya. A ku ri ni mimpatswa yo hlayanyana leyi humaka ematikweni man’wana leyi na yona a yi tshama eKenya, naswona hina lava humaka ematikweni mambe a hi pfumeleriwa ku tshama etikweni. Nhlayo ya vanhu lava taka eminhlanganweni ya hina a yi fanele yi va ehansi ka khume. Leswi a swi vula leswaku mindyangu ya hina, ku katsa ni vana a yi fanele yi yi seketela swinene.

Loko ha ha ku fika eKenya hi kume ndhawu yo tshama eka yona naswona Frank u kume ntirho. Wansati wo sungula loyi ndzi n’wi kumeke loko ndzi ri karhi ndzi chumayela hi yindlu ni yindlu u pfumerile ku dyondzeriwa Bibele naswona eku heteleleni u ve phayona, hilaha vatirheli va nkarhi hinkwawo va Timbhoni ta Yehovha va vitaniwaka hakona. Munhu un’wana loyi a ndzi dyondza na yena a ku ri xinhwanyatana xa kondlo-a-ndzi-dyi lexi a xi ri Musikh lexi a hi xi vitana Goody. Xi namarhele ntiyiso hambiloko xi tshikileriwa hi ndyangu wa ka vona ni hi vanhu lava nga Masikh. Loko Goody Lull a hlongoriwile ekaya, u ye a ya tshama ni ndyangu wa Timbhoni, a nyiketela vutomi bya yena eka Yehovha, a va phayona ivi hi ku famba ka nkarhi a thwasa exikolweni xa vurhumiwa xa Giliyadi.

Ndyangu wa hina wu weriwe hi miringo yin’wana. N’wana wa hina wa mufana lonkulu u khomiwe hi vuvabyi bya ku pandza ka mahlangano, kasi Frank u tshwe swinene loko a ri karhi a lunghisa movha kutani a heleriwa hi ntirho. Hi ku famba ka nkarhi u kume ntirho eDar es Salaam, ku nga ntsindza wa Tanganyika (sweswi ku nga Tanzania), doroba leri nga tikhilomitara ta 1 000 ku suka eKenya. Hikwalaho hi layiche mindzhwalo ya hina emovheni kutani hi teka riendzo lero leha. Hi nkarhi wolowo doroba ra Dar es Salaam a ri ri ni vandlha rin’we leritsongo, leri hi amukeleke hi mandla mambirhi.

Hambileswi ntirho wo chumayela a wa ha yirisiwile le Tanzania hi nkarhi wolowo, kambe a va nga hi tshikileli. Hi 1963, hi endzeriwe hi Milton Henschel, muyimeri la humaka eyindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Timbhoni ta Yehovha le United States. Loko a ta nyikela nkulumo yakwe eHolweni ya Karimjee, ku nga holo leyinene ngopfu etikweni, mukhalabye un’wana loyi a a ambale onge i xisiwana u fike a tshama etlhelo ka mina. Ndzi n’wi xewetile kutani ndzi hlaya na yena Bibele ndzi tlhela ndzi yimbelela na yena. Loko nkulumo yi hela ndzi n’wi rhambile leswaku a tlhela a hi endzela. Loko a fambile, Timbhoni ta kwalaho ti tsutsumele eka mina.

Ti ndzi vutisile: “Xana wa swi tiva leswaku i mani munhu luya? I meyara wa doroba ra Dar es Salaam!” U tshame a vula leswaku u ta yimisa nhlengeletano ya hina. Handle ko kanakana a a ehleketa leswaku a ndzi nge n’wi khomi kahle hikuva a a tikomba a ri xisiwana. Kambe u tsakisiwe hi musa ni nkhathalelo lowu a kombiweke wona lerova a pfumela leswaku nhlengeletano yi ya emahlweni handle ko kavanyetiwa. A ku ri ni vanhu va 274 naswona ku khuvuriwe vanhu va 16.

Loko ha ha ri eTanzania, tiko rero ri kume ntshunxeko. Endzhaku ka sweswo vanhu va kwalaho hi vona lava a va thoriwa emintirhweni ematshan’weni ya ku thola vanhu va le matikweni mambe. Vanhu vo tala lava humaka ematikweni mambe va boheke ku rhurha etikweni, kambe ku phikelela ka Frank a lava ntirho swi pfunile hikuva eku heteleleni u byeriwe leswaku a ku laveka munhu la kotaka ku lunghisa swo famba leswi tirhisaka dizele. Sweswo swi hi pfunile leswaku hi tshama malembe ya mune kwalaho. Loko kontraka ya Frank yi herile, hi tlhelele eCanada, laha hi fikeke hi tshama kukondza n’wana wa hina wo hetelela a tekiwa. A hi titwa ha ha ri vantshwa naswona a hi hisekela ku endla ntirho lowu engetelekeke.

Hi Ya eIndiya

Hi 1970, hofisi ya rhavi ya Timbhoni ta Yehovha ya le Bombay (sweswi ku nga Mumbai) yi ringanyete leswaku hi ya eBangalore, ku nga doroba leri hi nkarhi wolowo a ri ri ni vanhu va 1,6 wa timiliyoni. Hi kona kwalaho laha a ku sele katsongo ndzi dlayiwe hi nyarhi. Hi nkarhi wolowo a ku ri ni vandlha ra Xinghezi leri a ri ri ni vahuweleri va 40 swin’we ni ntlawa lowu nga woxe lowu vulavulaka Xitamil. Frank u dyondze ni vavanuna vo hlayanyana lava endleke nhluvuko hi vutivi bya Bibele ivi endzhakunyana va va vakulu va vandlha. Na mina ndzi dyondze ni mindyangu leyi heteleleke yi tirhela Yehovha.

Wansati un’wana la vuriwaka Gloria a a tshama endhawini yin’wana ya le dorobeni leyi a yi ri evuswetini. Loko ndzi n’wi endzela ro sungula, u ndzi amukerile. Leswi a ku nga ri na switulu hi lo tshama ehansi. Ndzi n’wi siyele Xihondzo xo Rindza, hiloko a tsema marito lama tshahiweke eBibeleni ya Nhlavutelo 4:11 eka xona kutani a ma nameka ekhumbini laha a a ta ma vona siku ni siku. Marito man’wana ya ndzimana yoleyo a ma ku: “Swa ku fanela, Yehovha,” lawa a a ma rhandza swinene. Endzhaku ka lembe u khuvuriwile.

Frank u komberiwe ku ta tirha ku ringana lembe erhavini ra le Bombay ni ku langutela ku akiwa ka Holo yo sungula ya Tinhlengeletano ya Timbhoni ta Yehovha le Indiya. Holo leyi ya Tinhlengeletano yi akiwe ehenhla ka muako wa rhavi lowu a wu ri kona. Hi nkarhi wolowo a ko va ni Timbhoni to tlula 3 000 etikweni hinkwaro ra Indiya, naswona erhavini a ku tirha vanhu lava nga tluliki khume. Hi 1975, loko mali ya hina yi herile, hi timbilu leti tshovekeke hi boheke ku siya vanghana va hina lava a hi va rhandza swinene.

Hi Tlhelela eAfrika

Endzhaku ka malembe ya khume, Frank se a a fanele a hola penceni. Kutani hi hlanganyele eku akeni ka tihofisi ta marhavi ematikweni yo hambana-hambana. Hi kume papila leri a ri hi kombela leswaku hi ya le Igieduma, eNigeria, tanihi leswi a ku akiwa. Loko hi ri le Igieduma, Frank u dyondze Bibele ni wanuna loyi a a tshama eximutanini xa le kusuhi, loyi a endleke nhluvuko ivi endzhakunyana a va xirho erhavini ra le Nigeria ra Timbhoni ta Yehovha.

Endzhaku ka sweswo, hi ye le Zaire hi ya aka rhavi ra kwalaho. Endzhakunyana ka kwalaho, ntirho wo chumayela wu yirisiwile kutani hi tekeriwa mapasi yo endza ha wona. Frank u hlaseriwe hi vuvabyi bya mbilu loko a ri entirhweni kambe u swi kotile ku hlakarhela loko ntirho wa hina wa ha yirisiwile. Endzhakunyana, vanhu hinkwavo lava a va tirha ku aka va boheke ku rhurha, kutani hina hi rhumeriwe etikweni ra le kusuhi ra Liberia. Loko hi ri erhavini ra le Monrovia, Frank u komberiwe ku lunghisa janareta. Loko tivhisa ta hina ti hundzeriwe hi nkarhi hi 1986, nakambe hi boheke ku tlhelela eCanada.

Hi Ya aEcuador

Endzhakunyana ka kwalaho, hi twe leswaku Andy Kidd munghana wa hina lonkulu u rhurhele aEcuador naswona a a tiphina hi ntirho wo chumayela kwalaho. Andy o va yena ntsena nkulu evandlheni ra ka vona, hikwalaho hakanyingi a a nyikela tinkulumo to tala eminhlanganweni. Loko a hi rhambile, hi endzele erhavini ra le Ecuador hi 1988 naswona hi amukeriwe hi mandla mambirhi.

Hi kume ndhawu yo tshama endlwini yin’wana leyi a yi ri kahle; kambe hi boheke ku dyondza Xipaniya naswona Frank se a ri ni malembe ya 71 hi vukhale. Eka malembe mambirhi lama landzeleke hi kote ku pfuna vanhu va 12 leswaku va khuvuriwa, hambileswi Xipaniya a hi nga xi tivi kahle. Frank u komberiwe ku ya pfuneta loko ku akiwa rhavi ra le Ecuador. U tlhele a dyondza Bibele ni nuna wa wansati un’wana loyi a a ri Mbhoni yo sungula le Guayaquil. Wanuna loyi, loyi a kanetiweke ku ringana malembe ya 46 u ve munghana wa hina tlhelo makwerhu wa moya.

Ku Lahlekeriwa Swinene

Hi fike hi tshama ekusuhi ni xidorobana xa Ancón, ekusuhi ni Lwandle-nkulu ra Pacific, laha hi fikeke hi pfuneta loko ku akiwa Holo ya Mfumo leyintshwa. Khombo ra kona, hi November 4, 1998, Frank u hlaseriwe hi vuvabyi bya mbilu loko a heta ku nyikela nkulumo yo hetelela eka Nhlangano wa Ntirho, kutani u file vusiku byebyo. Vamakwerhu evandlheni va ndzi seketele swinene. Hi xa mundzuku wa kona Frank u lahliwile eswilahlweni leswi nga etlhelo ka patu ekusuhi ni Holo ya Mfumo. Gome leri vaka kona loko munhu a feriwe hi munhu loyi a n’wi rhandzaka a ri hlamuseleki.

Nakambe ndzi boheke ku tlhelela eCanada ndzi ri ndzexe, ndzi ya lunghisa timhaka tin’wana ta ndyangu ni ta nawu. Ku nga khathariseki gome leri a ndzi ri na rona, Yehovha a nga ndzi tshikanga. Ndzi kume papila leri humaka erhavini ra le Ecuador leri a ri ndzi tivisa leswaku ndzi nga vuyela kona. Kutani ndzi tlhelerile ivi ndzi fika ndzi tshama exiyindlwanini xin’wana ekusuhi ni rhavi. Ku tshama ndzi khomekile erhavini swin’we ni le nsin’wini swi ndzi pfunile leswaku ndzi tiyisela gome ra ku feriwa hi Frank, kambe a ndzi titwa ndza ha ri na xivundza.

Ku Ya eMahlweni Ni Ntirho

Hi ku famba ka nkarhi ndzi sungule ku tolovelana na Junior Jones. U fike aEcuador hi 1997 a huma le United States leswaku a ta phayona. A hi ri ni tipakani leti fanaka naswona a hi tsakela swilo leswi fanaka. Hi tekane hi October 2000. Junior a a ri ni ntokoto etimhakeni to aka, hikwalaho hi rhambiwile leswaku hi ya pfuneta eku hetiseni ka Holo ya Tinhlengeletano le Cuenca, ku nga doroba leri nga le henhla eTintshaveni ta Andes. Kutani hi April 30, 2006, Geoffrey Jackson wa Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehovha u tile a huma eNew York a ta nyikela nkulumo yo nyiketela, laha a ku ri ni vanhu va 6 554.

I mani loyi a a anakanya leswaku ntirho wo chumayela hi Mfumo wu nga andza hi ndlela yo hlamarisa ku ya fika etindhawini ta le kule—eAfrika, Indiya ni le Amerika Dzonga? Mina na Junior a hi si anakanya hi ku tshika ntirho wa nkarhi hinkwawo. Malembe yo tlula 50 lawa ndzi ma heteke ndzi ri karhi ndzi tirhela Yehovha ma hundze hi ku hatlisa lerova onge hiloko ndzi sungule ku n’wi tirhela tolo. Naswona ndza swi tiva leswaku loko misava leyintshwa yi fika, nkarhi lowu hi hanyaka eka wona sweswi wu ta vonaka wu hundze hi ku hatlisa.—Nhlavutelo 21:3-5; 22:20.

[Mepe/Xifaniso eka tluka 15]

(Leswaku u swi vona kahle, pfula nkandziyiso hi woxe)

Laha Hi Tirheke Kona

CANADA → ENGLAND → KENYA → TANZANIA

CANADA → INDIA

CANADA → NIGERIA → CONGO, DEM. REP. (ZAIRE) → LIBERIA

CANADA → ECUADOR

[Tindhawu tin’wana]

UNITED STATES OF AMERICA

[Xifaniso]

Ndzi ri na Frank eIndiya hi ya enhlengeletanweni

[Xifaniso eka tluka 15]

Ndzi ri na nuna wa mina Junior Jones