Xana Ku Xixima Vutomi Swi Helele Kwihi?

HIKWALAHOKAYINI SWI RI SWA NKOKA KU XIXIMA VUTOMI

Swiendlo leswi nga kombisiki ku xixima vutomi, swi nga khumba rihanyo ni vuhlayiseki bya van’wana.

Ku dzaha fole a swo vanga khensa ntsena kambe swi tlhela swi sivela miri ku lwa na yona. Kwalomu ka 90 wa tiphesente ta mafu lama vangiweke hi khensa ya mahahu, ya vangiwe hi ku dzaha kumbe hikuva munhu a tshama laha va’nwana va dzahaka kona.
Ku baleseriwa ka vanhu vo tala lembe ni lembe swi endla van’wana va titwa va nga ha hlayisekanga. Xiviko xa Yunivhesiti ya Stanford xi ri: “Ndzavisiso wu kombisa leswaku lava ponaka hi ku va va baleka ku baleseriwa ka le swikolweni va sala va ri ni ntshikilelo naswona va karhatekile ku ringana nkarhi wo leha.’’
Vanhu lava chayelaka va byi twile kumbe va tirhise ti drugs va veka vutomi bya vachayeri van’wana ekhombyeni ku katsa ni van’wamilenge. Loko vanhu va nga byi xiximi vutomi, ku vaviseka vanhu lava nga riki na nandzu.

LESWI U NGA SWI ENDLAKA

Khathalela rihanyo ra wena. Ringeta hi matimba ku tshika mikhuva leyi nga ku vavisaka yo fana ni ku dzaha, ku dzaha hi ku tirhisa vape, ku nwa ngopfu kumbe ku tirhisa ti drugs. Mikhuva yoleyo yi veka vutomi bya wena ekhombyeni naswona yi kombisa leswaku a wu byi xiximi vutomi bya lava nga ekusuhi na wena ku katsa ni ndyangu wa wena.

“A hi tibasiseni eka swilo hinkwaswo leswi thyakisaka nyama.”—2 Vakorinto 7:1.

Khathala hi vuhlayiseki. Leswaku u papalata nghozi, lunghisa kaya ra wena ri tshama ri ri eka xiyimo lexinene. Chayela kahle, naswona tiyiseka leswaku movha wa wena wu le ka xiyimo lexinene. U nga pfumeleli van’wana va ku kucetela ku endla swilo leswi nga vekaka vutomi bya wena ekhombyeni kumbe leswi nga vangaka rifu.

“Loko wo aka yindlu, u fanele u tlhela u aka ni guva elwangwini, leswaku u nga vi ni nandzu wa ngati loko ko tshuka ku we munhu elwangwini.”—Deteronoma 22:8.a

Komba van’wana musa. Ku xixima vutomi swi vula ku va khoma kahle vanhu lava humaka eka rixaka, matiko ni mindhavuko yo hambanahambana. Kahle kahle xihlawuhlawu ni rivengo hi swona swi tswalaka hasahasa ni nyimpi.

“Cukumetani ku leva hinkwako, ku hlundzuka, vukarhi, huwa ni nhlambha ku katsa ni vubihi hinkwabyo. Kambe kombanani musa, mi twelana vusiwana”—Vaefesa 4:31, 32.

LESWI TIMBHONI TA YEHOVHA TI SWI ENDLAKA

Timbhoni Ta Yehovha ti pfuna vanhu leswaku va va ni rihanyo lerinene. Lunghiselelo ra hina ro dyondzisa Bibele ri pfune vanhu vo tala leswaku va hlula mikhuva leyi nga vekaka vutomi bya vona ekhombyeni yo tanihi ku godzomberiwa hi ku tirhisa ti drugs ni ku nwa ngopfu.

Hi landzela milawu ya vuhlayiseki eka tiprojeke ta hina to aka. Vatirhi va ku ti rhandzela lava pfunaka ku aka tiholo ta hina ta tinhlengeletano ni miako yin’wana, va leteriwe kahle leswaku va tshama va hlayisekile va nga veki vutomi bya vona ekhombyeni. Miako ya hina ya kamberiwa nkarhi ni nkarhi ku tiyiseka loko yi ri eka xiyimo xa kahle xo landzela milawu ya tiko ya vuhlayiseki.

Hi pfuna vanhu lava weriweke hi timhangu ta ntumbuluko. Eka tin’hweti ta 12 ta sweswinyana, hi pfunete eka timhangu ta ntumbuluko ta 200 emisaveni hinkwayo naswona eka minyikelo ya hina hi tirhise kwalomu ka 224 miliyoni wa tirhandi leswaku hi pfuna lava weriweke hi timhangu.

Loko ntungu wa Ebola wu sungula ku hlasela vupela dyambu bya Africa (2014) ni tiko ra Democratic Republic of Congo (2018), hi dyondzise vanhu ndlela leyi va nga tisirhelelaka hayona eka xitsongwatsongwana lexi le xi dlayaka. Hi rhumele vayimeri leswaku va ya vulavula ni mitlawa hi nhlokomhaka leyi nge ‘‘Ku Yingisa Swi Ponisa Vutomi.’’ Hi tiyisekile leswaku eka tindhawu ta hina hinkwato ta vugandzeri ku ni swo hlambela mavoko, hi tlhele hi kandziyisa nkoka wo hlamba mavoko ni ku hlamusela tindlela tin’wana to sivela ku tluleriwa hi xitsongwatsongwana lexi.

ESierra Leone eka xiyanimoya, ku bumabumeriwe Timbhoni Ta Yehovha ku va ti kote ku pfuna vanhu hinkwavo ku katsa ni lava nga riki Timbhoni, leswaku va tisirhelela eka xitsongwatsongwana xa Ebola.

Timbhoni Ta Yehovha ti ri elayinini yo hlamba mavoko ti nga si nghena eHolweni ya Mfumo. — Ndhawu yo hlambela mavoko eHolweni Ya Mfumo eLiberia hi nkarhi wa ntungu wa Ebola hi 2014

a EMiddle East wa khale, nawu wolowo a wu kombisa ku khathala hi vuhlayiseki bya swirho swa ndyangu ni bya vanhu van’wana.