Ndzima 14

Ku Xixima Nyiko Ya Vutomi

1, 2. Hikwalaho ka yini hi fanele ku kombisa ku xixima loku enteke ka nyiko ya vutomi?

KU XIXIMA loku enteke ka nyiko ya vutomi i masungulo ya ku rhula ka ntiyiso ni nsirhelelo. Kambe ku xixima ko tano ka vutomi ku kayivela hi laha ku khomisaka gome namuntlha. Vanhu va ve ni vutshila byo koxa vutomi, kambe ku hava ni un’we wa vona loyi a nga pfuxetaka vutomi loko byi nga ha ri kona.

² Ku xixima vutomi i ndzhwalo wo hlawuleka eka Munyiki wa vutomi, Yehova Xikwembu. Mupisalema u te ha yena: “Nseledyana ya vutomi yi na wena.” (Psalma 36:9) Hi kolota Xikwembu vutomi bya hina, ku nga ri hikwalaho ka leswi xi vumbeke munhu ntsena, kambe xi tlhele xi pfumelela vanhu ku ya emahlweni ku ta fika sweswi naswona xi lunghiselele swo seketela vutomi. (Mintirho 14:16, 17) Ku tlula sweswo, xi lunghiselele N’wana wa xona leswaku a va Muxavi, kumbe Mukutsuri, wa ndyangu wa vanhu, a wu xava hi ngati ya vutomi bya yena. (Varhoma 5:6-8; Vaefesa 1:7) Hikwalaho ke, sweswi u nyika hinkwavo lava nga ta wu amukela nkarhi wo hanya hi masiku eMafambiselweni yakwe Lamantshwa yo lulama. Hikwalaho ka leswi hinkwaswo, hi nga ku kombisa njhani ku xixima ni ku tlangela ka hina nyiko ya vutomi ya Xikwembu xana?

3. Ku tirivatisa hi ku hlalela vuhomboloki ku khumba xiyimo xa munhu evuton’wini hi ndlela yihi?

³ Hi xikombiso, loko hi tikarhatela ku kombisa ku xixima vutomi, hi nga ka hi nga tihlanganisi ni lava, hikwalaho ka ku hambana, va wundlaka miehleketo ya vona hi ku titsakisa loku kombisaka vuhomboloki. Ku amukela vuhomboloki byi ri lebyi “tsakisaka” ku vangele vo tala ku tiomisa tinhloko ni ku ka va nga tweli vanhu lava xanisekaka ni lava va lahlekeriwaka hi vutomi vusiwana. Kambe loko hi tlangela vunene bya Xikwembu ni ntshembo lowu xi wu nyikaka, hi ta lwisana ni moya wo tano. Hi ta hlakulela ku tlangela vutomi tanihi nyiko leyi humaka eka Xikwembu. Leswi swi ta khumba ndlela leyi hi tirhisaka vutomi bya hina ha yona, ndlela yo hanyisana ni van’wana, ni ndlela leyi hi langutaka lava va nga siki tswariwaka ha yona.

Ku Xixima Vutomi Bya Lava Va Nga Siki Tswariwaka

4. (a) Vutomi byi hundziseriwa rini exihlangini? (b) I yini lexi kombaka leswaku Xikwembu xa byi tsakela vutomi bya munhu hambi a nga si tswariwa?

⁴ Matimba ya ku hundzisela vutomi i lunghelo lerikulu, leri humaka eka Xikwembu. Vutomi byebyo byi hundziseriwa, hayi eku tswariweni, kambe enkarhini wa ku tika emirini. Hi laha Encyclopædia Britannica yi hlamuselaka ha kona, hi wona nkarhi wolowo laha “matimu ya vutomi bya munhu, tanihi vukona lebyi xiyekaka ni bya ntivo-vutomi, byi sungulaka kona.” Yi tlhela yi ku: “Munhu lontshwa u vumbiwa loko swiphemuphemu swa mbewu leyi hlamarisaka swi hlangana ni tandza leri nonisiweke.”⁠⁶⁰ Hi ku fanana, ku tsakela ka Xikwembu vutomi bya munhu ku sungula a nga si tswariwa. Mupisalema Davhida u tsarile, a ku eka Xikwembu: “U ndzi vumbile khwirini ra manana. . . . Mahlo ya wena ma vonile ku vumbiwa ka swona, kutani masiku ya mina ma tsariwile hinkwawo ebukwini ya wena.”—Psalma 139:13-16; Eklesiasta 11:5.

5. Hikwalaho ka yini tinhlamuselo leti humesiweke to ringeta ku yimelela ku xixiwa ka tinyimba ti nga twali?

⁵ Vutomi bya timiliyoni ta vana lava nga siki tswariwaka byi lovisiwa hi vomu hi ku xixa tinyimba. Xana swi lulamile ke? Van’wana va vula leswaku n’wana loyi a nga siki tswariwaka a nga tivi nchumu hi vutomi naswona a nga swi koti ku hanya ehandle ka khwiri. Kambe sweswo na swona i ntiyiso hi n’wana loyi a ha ku tswariwaka. Eku tswariweni a nga wu tivi nkoka wa vutomi, naswona a nge swi koti ku hambeta a hanya handle ka ku khathaleriwa minkarhi hinkwayo. Tandza leri hanyaka leri vumbiweke enkarhini wa ku tika ri va n’wana wo tano loko ri nga kavanyetiwi. Hikwalaho loko ku dlaya n’wana la nga siki tswariwaka ku langutiwa tanihi vugevenga kwihi na kwihi, ni leswi ku endliwaka matshalatshala lamakulu yo ponisa vana lava kalaka va nga si vupfa, manuku, hikwalaho ka yini ku nga ri vugevenga ku herisa vutomi bya loyi a nga siki tswariwaka? Hikwalaho ka yini vutomi byi fanele ku langutiwa byi ri lebyi hlawulekeke endzhaku ka loko byi sukile ekhwirini ntsena naswona hayi loko bya ha ri ekhwirini ke?

6. Bibele yi ma kombisa njhani malangutelo ya Xikwembu ehenhleni ko herisa vutomi bya n’wana la nga siki tswariwaka hi vomu?

⁶ Mhaka ya nkoka a hi ndlela leyi vanhu va langutaka timhaka ha yona kambe leswi Xikwembu, Munyiki wa vutomi, xi vulaka swona. Eka Yehova vutomi bya n’wana la nga siki tswariwaka i bya nkoka, a ku fanelanga ku tlangiwa hi byona. U nyike Israyele wa khale nawu lowu hi ku kongoma wu sirhelelaka vutomi byebyo. Loko, vavanuna vambirhi vo gigimbisana, va vavisa wansati la tikeke kumbe a humeriwa hi khwiri, nawu lowu a wu veka swigwevo leswikulu swinene. (Eksoda 21:22, 23) Ku herisa vutomi bya n’wana la nga siki tswariwaka ha vomu a ku ta va mhaka leyikulu swinene. Hi ku ya hi nawu wa Xikwembu, munhu un’wana ni un’wana la dlayeke munhu ha vomu a a fanele ku avanyiseriwa rifu tanihi mudlayi. (Tinhlayo 35:30, 31) Xikwembu xi hlayisa malangutelo wolawo lama tlakukeke ya vutomi ni sweswi.

7. Hi sirheletiwa eka yini loko hi xixima ku rhandza ka Xikwembu malunghana ni vutomi bya n’wana la nga si ku tswariwaka?

⁷ Ku xixima loku enteke ka ku rhandza ka Xikwembu malunghana ni vutomi bya n’wana la nga siki tswariwaka ku tisa mpfuno wa xiviri. Hi ku endla leswaku vatswari va tihlamulela hi xitalo eka vutomi byebyo, Yehova u sivela ku cinca-cinca vanghana va rimbewu ni vuyelo bya kona lebyo biha hinkwabyo. Leswi swi katsa mavabyi yo tluletana hi rimbewu, makhwiri lama nga lavekiki, vana va nka-xivongo, mindyangu leyi hahlukeke, ni ku onhiwa ka miehleketo hikwalaho ka ripfalo leri nga tengangiki. Xisweswo, ku xixima vutomi ku nga tisa ku rhula ka ndyangu sweswi naswona i mhaka ya nkoka eku kumeni ka hina ka mikateko ya nkarhi lowu taka.

Ku Xixima Vutomi Bya Wena N’wini

8. Hikwalaho ka yini hi fanele ku kombisa ku xixima ku rhandza ka Xikwembu hi ndlela leyi hi tirhisaka miri wa hina vini ha yona?

⁸ Ku vuriwa yini hi ndlela leyi hi hanyaka vutomi bya hina ha yona? Vanhu vo tala va ri: ‘A ndzi tihlawulelanga ku tswariwa. Hikwalaho leswi ndzi endlaka swona hi vutomi bya mina swi le ka mina. Ndzi ta endla xin’wana ni xin’wana lexi ndzi xi lavaka.’ Kasi nyiko yi fanele ku komberiwa loko yi ta tlangeriwa xana? Handle ko tilumaluma vutomi hi byoxe hi lebyinene. I ku nga hetiseki ka vanhu ni ku vaviseka leswi tekelaka vutomi ntsako wa byona wo tala. Yehova Xikwembu a nga fanelanga ku soriwa hikwalaho ka sweswo. Naswona u tshembisa ku swi lulamisa hi hulumendhe ya Mfumo wa yena. Hikwalaho ke, hi fanele ku hanya vutomi lebyi a hi nyikaka byona hi ndlela leyi kombaka ku xixima xikongomelo ni ku rhandza ka yena.—Varhoma 12:1.

9. Xana Bibele yi ri yini malunghana ni makolo ni vudakwa?

⁹ Ndlela yin’wana leyi hi kombaka ku tlangela koloko ha yona i ku ringanisela eswakudyeni ni le swakunweni. Xikwembu xi sivela makolo ni vudakwa. (Swivuriso 23:20, 21) Nakambe, kukotisa leswi ku dya hi ku ringanisela swi lulameke ni ku tirhisiwa ka swakunwa leswi dakwaka ku fanele ku ringaniseriwa. Leswi swi kombisiwile hi matsalwa yo tala.—Deuteronoma 14:26; Esaya 25:6; Luka 7:33, 34; 1 Timotiya 5:23.

10. (a) Xidakwa xi ku kombisisa ku yini ku delela vutomi? (b) Hi laha swi kombisiweke ha kona eka 1 Vakorinto 6:9, 10 hikwalaho ka yini swi ri swa nkoka ku papalata vudakwa?

¹⁰ Hikwalaho, a hi kona ku nwa loku siveriwaka hi Bibele. I ku tirhisiwa loko biha ka xihoko. Naswona swa twala, hikuva sweswo swi onha miri, swi endla leswaku lava nwaka va va swihunguki, naswona swi nga va endla leswaku va va khombo eka van’wana. (Swivuriso 23:29-35; Vaefesa 5:18) Le United States ntsena, kwalomu ka vanhu va timiliyoni ta 10 va xanisiwa hi xihoko, vuyelo byin’wana i ku fa ka 30 000 lembe na lembe hi vuvabyi bya xivindzi. National Council on Alcoholism yi ri: “Ntsengo wa nxavo wa tiko wu lava ku va tibiliyoni ta 43 ta tidolara hi lembe hikwalaho ka ku pfumala mintirho ya rihanyo ni ya ntshamiseko, ku onhiwa ka miako ni tihakelo ta swa mirhi. . . . Eka timhangu hinkwato leti dlayaka leti endlekaka emagondzweni namuntlha, 50% yi katsa xihoko. Mafu lama tlulaka 80% ya ndzilo, 65% i ya ku dyiwa hi mati, 22% i ya timhangu ta le kaya, 77% i ya ku wa, 36% i ya timhangu ta vo famba hi milenge naswona 55% i ya ku khotseriwa ku tirhisa xihoko. Ku fika eka 44% wa vahahisi va swihaha-mpfhuka lava katsekeke etimhangwini a va ri karhi va nwa. Mahanyelo ya vuhomboloki lama vangiweke hi ku tirhisiwa ka xihoko ya va kona hikwalaho ka vadlayi lava nga vaka 65%, 40% wa minhlaselo, ku pfinya ka 35%, 30% wa vuhomboloki byin’wana bya rimbewu, ku tisunga ka 30%, tinyimpi kumbe minhlaselo ya 55% ekaya ni 60% wa timhaka ta ku cukumetiwa ka vana.”⁠⁶¹ Mali emakaya lama hahlukeke, vutomi lebyi onhiweke, ni ku xaniseka ka vanhu a swi hlayeki. Xisweswo a swi hlamarisi leswi Rito ra Xikwembu ri nge: “Mi nga tshuki mi tikanganyisa. Loko ti ri timbhisa, . . . ni swidakwa, ni varhukani, ni vaxisi, va nga ka va nga dyi ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu.”—1 Vakorinto 6:9, 10.

11. Xana swa twala ku balekela swirhalanganya swa munhu hi xiyexe hi ku nwa ku tlula mpimo ke?

¹¹ I ntiyiso, van’wana va byi vona swinene vuyelo bya xiyimo xa misava. Tinyimpi ta yona, vugevenga, nsiko, vusweti, ku nonon’hwa ni mintshikilelo ya yona swi tisa swirhalanganya swa munhu hi xiyexe. Kambe ku hava lexi kumiwaka hi ku ringeta ku balekela leswi hi ku nwa ku tlurisa mpimo loku onhaka. Leswi swi vanga swirhalanganya swo tala eka munhu hi byakwe ni le ka van’wana, naswona ku ya mahlweni, swi susa ndzhuti wa munhu, xikongomelo evuton’wini, ni xiyimo eka Xikwembu.

Ku Tirhisiwa Ka Swidzidzirisi

12. Hikwalaho ka yini vanhu vo tala va hundzukela eka swidzidzirisi?

¹² Loko va ringeta ku balekela swirhalanganya swa vutomi, vanhu vo tala va hundzukele eswidzidzirisini leswi dakwaka. Vatirhisi va swidzidzirisi swo tano va cinca leswi nga swa xiviri swi va mijamujamu kumbe ku hahama. Vo tala va tirhisa swidzidzirisi swa matimba swo fana ni heroin na cocaine. Van’wana va teka mimpimo leyikulu ya swidzidzirisi swo hambana-hambana hi xivumbeko xa tiphilisi. Vutomi bya vona byi khumbekisa ku yini xana?

13. I vuyelo byihi lebyi swin’wana swa swidzidzirisi leswi swi vaka na byona eka mutirhisi wa swona, naswona Bibele yi tsundzuxa njhani ha swona?

¹³ Ku tirhisa ka vona swidzidzirisi leswi swi yisa eku lahlekeriweni hi ku tikhoma hi ku olova, swi tisa vuyelo lebyi fanaka ni lebyi byi voniwaka eka munhu loyi a dakweke. (Swivuriso 23:29-34) Naswona vo tala va swi tiva leswaku swidzidzirisi leswi swi nga va ni khombo. Hi xikombiso, le Mutini wa New York, ku tirhisiwa ka heroin i xivangelo lexikulu xa rifu ra vanhu lava nga exikarhi ka malembe ya 18 na 35. Vona ku honisiwa lokukulu ka nyiko ya vutomi!

14, 15. Hikwalaho ka yini vadzahi va mbangi va nga kombisi ku xixima nyiko ya vutomi?

¹⁴ Kambe ku vuriwa yini hi xidzidzirisi xo olova xa mbangi xana? Na yona, yi nga va ni khombo hi tindlela to talanyana. Vadzahi va mbangi hakanyingi va hlaseriwa hi swidzidzirisi leswi nga ni matimba hikwalaho ka ku hlangana ni vaxavisi va swidzidzirisi ni vatirhisi van’wana va swona. Nakambe, vo tala lava tiseketelaka hi xidzidzirisi, hi ku tshemba leswaku xi ta va susela ku karhateka ni gome, va le xiyin’weni xa ku nghenela swidzidzirisi leswi nga ni matimba swinene.

¹⁵ Kambe hambi loko leswi swi nga endleki, ku dzaha mbangi swi na khombo. Yi ni swilo swo tala leswi vangaka khensa ku tlula hi laha tisigarete ti endlaka ha kona, naswona yi onha mahahu swinene. Ku yi tirhisa loku hambetaka ku nga onha xivindzi, ku onhaka ka mbewu ya xitekela, ni ku onhaka ka byongo. Addiction Research Foundation ya Canada yi vula leswaku mbangi “i xidzidzirisi lexi nga ni matimba ni mpimo lowukulu wo veka vutomi ekhombyeni.”⁠⁶² Mutivi wa swidzidzirisi u te: “Mbangi i xidzidzirisi xo vavisa. Ku tlula malembe lama hundzeke ya 10 swin’wana swo fana ni maphepha ya 10 000 swi humesiwile hi vandla ra sayense swi komba khombo ra rihanyo.” U xiye “khombo leri chavisaka swinene eka vana va kondlo-a-ndzi-dyi lava ringetaka ku swi nhlokohata,” sweswo swi tsanisa vuhlayiselo bya miehleketo ni vuswikoti byo anakanyisisa. Malunghana ni mudzahi wa mbangi, u te: “A nga swi koti ku chayela movha khwatsi kumbe ku tirhisa muchini wa ku tsala. Ku yi tirhisa loku hambetaka ku vanga ku onhaka lokukulu eka matirhelo ya nsawutiso lama sivelaka miri eka mavabyi.”⁠⁶³ Vavasati lava dzahaka mbangi loko va tikile va ni khombo lerikulu ro kuma vana lava onhakeke byongo. Hikwalaho ka leswi hinkwaswo, xana ku nga vuriwa leswaku ku tirhisa mbangi swi komba ku xixima nyiko ya vutomi?

16. I khombo rihi rin’wana lerikulu leri ku tirhisiwa ka swidzidzirisi ku nga nghenisaka munhu eka rona kutani leswi swi fanele ku khumba malangutelo ya hina emhakeni leyi hi ndlela yihi?

¹⁶ Ku ni xivangelo xin’wana lexikulu xo papalata ku tirhisa swidzidzirisi. Swi nga endla leswaku munhu a va ehansi ka vulawuri bya mademona. Ku fambisana loku ka swidzidzirisi ni vungoma a hi kuntshwa. Vangoma va khale a va tirhisa swidzidzirisi. Expository Dictionary of New Testament Words ya Vine ya hlamusela: “Evungomeni, ku tirhisiwa ka swidzidzirisi, swo olova kumbe swa matimba, hakanyingi a swi fambisana ni masalamusi naswona a swi fambisana ni matimba ya vungoma.” Tinhlamuselo leti ti endliwe mayelana ni rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke va ku “ku tirhisa vungoma” (phar·makiʹa, leri hi ku kongoma ri vulaka “vuhlayiselo bya swidzidzirisi”) eka Vagalatiya 5:20. (Nakambe vona Nhlavutelo 9:21; 18:23.) Hikwalaho swidzidzirisi swi nga veka munhu ehansi ka nkucetelo wa mademona. Munhu loyi a xiximaka Munyiki wa yena wa vutomi a nga tiveka ekhombyeni rero leswaku a cinca swa xinkarhana hi ndlela yihi?

17, 18. (a) I mihandzu yihi yin’wana yo biha leyi fambisaneke ni ku tirhisiwa ka swidzidzirisi xana? (b) Hikwalaho ke, timbhoni ta Yehova ta Vukriste ti ku langutisisa ku yini ku tirhisiwa ka swidzidzirisi?

¹⁷ Swi tiveka swinene leswaku ku tirhisiwa ka swidzidzirisi ku fambisana ni vugevenga ni ku onhaka ka mahanyelo lamanene evanhwini hi laha ku nga hambanisekiki. Ku xavisiwa loko biha ka swidzidzirisi hi xona xihlovo lexikulu lexi humesaka vuhomboloki lebyi hleriweke. Vatirhisi vo tala va swidzidzirisi va yiva leswaku va seketela mukhuva wa vona. Van’wana va hundzukela evunghwavaveni. Mindyangu ya hahluka loko xirho xin’wana xi va mutirhisi wa swidzidzirisi. Vamanana lava tikeke va hundzisela mukhuva lowu eka vana va vona, lava minkarhi yin’wana va faka hi ku heleriwa hi moya. Naswona ematikweni yo tala, ku va ni swidzidzirisi swo tano ni ku swi tirhisa hikwalaho ka swivangelo leswi nga riki swa vutshunguri swi lwisana ni nawu.—Matewu 22:17-21.

¹⁸ Xana wa swi lava ku tirhisa mukhuva lowu fambisanaka ni mihandzu yoleyo yo biha hinkwayo? Timbhoni ta Yehova a ti swi lavi! A ti xi lavi xiphemu ni xin’we xo tirhisa swidzidzirisi leswaku ti titsakisa kumbe ti balekela ntiyiso. Ti xixima vutomi swinene naswona ti lava ku byi tirhisa hi ndlela leyi pfumelelanaka ni ku rhandza ka Xikwembu.

Ku Tirhisiwa Ka Fole Ni Swibyariwa Swo Tano

19. Hikwalaho ka yini ku xixima nyiko ya vutomi ku nghena emalangutelweni ya munhu ehenhleni ka ku tirhisiwa ka fole, betel nati ni matluka ya ximila xa khokha?

¹⁹ Leswi tolovelekeke ngopfu namuntlha i ku tirhisiwa ka fole, naswona ematikweni man’wana, ku tirhisiwa betel nati ni matluka ya khokha. Xin’wana ni xin’wana xi onha miri, naswona minkarhi yo tala, xi onha miehleketo. Tihulumendhe ti tsundzuxe ku hlangana ka fole ni mavabyi yo fana ni khensa ya mahawu, mavabyi ya mbilu, rifuva ni mavabyi yo pfimba. Xana swi komba ku xixima nyiko ya vutomi ku tirhisa swibyariwa swo tano leswi nga ni swidzidzirisi ni leswi onhaka ke?

20, 21. (a) Xana ntiyiso wa leswaku Bibele a yi yi soli mikhuva yo tano hi mavito wu vula leswaku yi lulamile hinkwayo? (b) Hi yihi milawu ya Bibele leyi kombaka leswaku mikhuva yo tano a yi na xivandla evuton’wini bya nandza wa Xikwembu?

²⁰ Munhu a nga ha vula leswaku swilo leswi hinkwaswo i ntumbuluko wa Xikwembu. I ntiyiso, kambe ni swikowa swi tano. Kambe swin’wana swa swona swa dlaya loko swi dyiwa. Un’wana a nga ha vula leswaku Bibele a yi soli hi ku kongoma mikhuva yo tano. E-e, kambe hi laha hi swi voneke ha kona, ku ni swilo swo tala leswi swi nga vuriwangiki hi ku kongoma eBibeleni kambe swi ri leswi biheke hakunene. Ku hava laha Bibele yi sivelaka kona ku tirhisa emahosi ka yindlu ya muakelani wa wena tanihi tala. Kambe nawu wa yona lowu nge “rhandza munhu-kuloni, kukota loko u tirhandza” wu fanele ku va lowu ringaneke eka un’wana ni un’wana wa hina ku vona ndlela leyi sweswo a swi ta va swi hoxe ha yona. Hi ku fanana, ku dzaha ku komba ku pfumala rirhandzu, tanihi leswi musi wu nga ha karihisaka van’wana ni ku onha hambi ri ri rihanyo ra vona.—Matewu 22:39.

²¹ Eka 2 Vakorinto 7:1 Rito ra Xikwembu ri hi byela leswaku hi “tibasisa, hi susa thyaka hinkwaro ra miri ni ra moya, hi ringeta ku hanya vutomi lebyo hlawuleka swinene, exichabyeni xa Xikwembu.” Leswaku xilo xi va lexi ‘hlawulekeke’ swi vula leswaku xi va lexi “xi baseke, xi nga ri na xilavi, xi nga ri na xisandzu.” Yehova u tihlayisa a basile eku thyakisiweni, a nga tiyisi ehansi leswaku a tirha hi mukhuva lowu nga kwetsimangiki. Hi laha ku fanelaka u langutela leswaku hi ya emahlweni hi kombisa ‘ku kwetsima’ ku fika eka mpimo lowu vanhu va wu kotaka. (Varhoma 12:1) Nakambe, u hi langutela ku ‘n’wi rhandza hi timbilu, moya, mianakanyo ni matimba ya hina hinkwawo.’ Kambe munhu a nga swi endlisa ku yini leswi loko a tinghenisa emikhuveni leyi thyakisaka miri wa yena, yi onha rihanyo ra yena, ivi yi komisa vutomi bya yena ke?—Marka 12:29, 30.

22. I yini lexi nga pfunaka munhu ku ntshunxeka eka xihinga lexi mikhuva yo tano yo biha yi nga ha vaka yi ri na xona eka yena?

²² Hambi leswi wun’wana wa mikhuva yo tano wu nga ha vonakaka wu tlimbeleta munhu, a nga wu hlula a va a ntshunxeka. Ku tiva Xikwembu ni swikongomelo swa xona swi nyika nsusumeto wa matimba wo endla sweswo. Munhu a nga ‘hundzuka lontshwa emoyeni wa miehleketo ya yena.’ (Vaefesa 4:23) Leswi swi ta pfula ndlela leyintshwa ya vutomi leyi tisaka ku aneriseka ka munhu hi xiyexe naswona yi dzunisa Xikwembu.

Ku Xixima Vutomi Hi Laha Byi Yimeriwaka Ha Kona Hi Ngati

23. (a) I ku tirhisiwa kwihi ka ngati ntsena loku Xikwembu xi ku amukeleke enawini wa xona eka Israyele? (b) Hikwalaho ka yini nhlamuselo ya magandzelo wolawo yi hi vangela ku xiyisisa ku rhandza ka Xikwembu emhakeni leyi hi vukheta?

²³ Ngati ya hina, na yona yi faneriwa hi ku anakanyeriwa loko hi vulavula hi vutomi. Xikwembu xi hlawule ngati ya munhu ni ya xiharhi leswaku yi fanisela vutomi. Leswi swi vonaka eka nawu lowu xi wu nyikeke Nowa naswona endzhakunyana xi wu nyika rixaka ra Israyele. Ku tirhisiwa loku a ku pfumeleriwa ka ngati a ku ri ku gandzela hi yona. (Genesa 9:3, 4; Levitika 17:10-14) Magandzelo hinkwawo a ya fanisela gandzelo rin’we ra Yesu, leri ha rona a halateke ngati yakwe ya vutomi hikwalaho ka vanhu. (Vaheveru 9:11-14) Leswi hi swoxe swi fanele swi hi vangela ku anakanyisisa swinene hi ku rhandza ka Xikwembu emhakeni leyi.

24. Mintirho 15:28, 29 yi ri yini malunghana ni langutelo leri Vakriste va faneleke ku va na rona ehenhleni ka ku tirhisiwa ka ngati?

²⁴ Xana nsivelo wa Xikwembu wa ku tirhisiwa ka ngati wa ha tirha ni le ka Vakriste va ntiyiso? Ina, hi laha swi kombisiweke ha kona hi nhlamuselo leyi fanelekaka ya vaapostola ni vakulu van’wana va bandlha ra lembe xidzana ro sungula ra Vukriste. Ehansi ka vukongomisi bya moya wa Xikwembu, va tsarile va ku: “Moya lowo kwetsima swin’we na hina, hi vonile leswaku a hi nga mi rhwexi ndzhwalo wun’wana, loko wu nga ri wa timfanelo leti: Hi leswaku mi tshika tinyama leti tlhaveriweke swikwembu swa hava, mi nga dyi ngati, ni leswi vanhu va swi dlayeke hi ku swi tlimba minkolo, [kambe, swi nga humanga ngati] mi tshika ni vuoswi, loko mi fularhela swilo sweswo, mi ta va mi endlile leswinene.”—Mintirho 15:28, 29.

25. I mikhuva yihi leyi misava yi kombisaka ku delela ku rhandza ka Xikwembu malunghana ni ku tirhisiwa ka ngati ha yona?

²⁵ Vanhu vo tala va delela ku rhandza ka Xikwembu mayelana ni ngati. Va yi tirhisa eswakudyeni, eka swikongomelo swa mirhi, hambi ku ri eswilweni swa bindzu. Kambe leswi a swi fanelanga ku hi hlamarisa, tanihi leswi misava yi kombisaka ku khathalela kuntsongo ka nyiko ya vutomi hi yoxe. Hambi swi ri tano, loko hi tlangela vutomi ni vutihlamuleri bya hina eka Xikwembu, hi nga ka hi nga ku honisi ku rhandza ka xona kumbe ku xi hlundzukisa hi ku tlula milawu ya xona.

26, 27. Hikwalaho ka yini matshalatshala yo hlayisa vutomi bya munhu bya sweswi hi ku landzula Xikwembu ya nga kombi ku xi xixima ke?

²⁶ Xisweswo, hambi leswi hi faneleke ku khathalela rihanyo ra hina swinene ni ku hlayisa vutomi bya hina, ku ni mimpimo yo karhi leyi faneleke ku xiyiwa. Yesu u veke leswi erivaleni loko a te: “La rhandzaka vutomi bya yena [kumbe, moya] byi ta n’wi lahlekela, kambe la vengaka vutomi bya yena emisaveni leyi, u ta byi hlayisela vutomi lebyi nga heriki.”—Yohane 12:25.

²⁷ Loko ku ri mphikamakaneta yo kongomana ni rifu hikwalaho ka ku yingisa Xikwembu kumbe ku xi landzula leswaku a papalata rifu, nandza wa Xikwembu u ta hlawula ku fa ku tlula ku landzula. Hi ku landzula Xikwembu, Yesu ingi a pone ku fa. Kambe a nga swi endlanga. Naswona vavanuna lava hanyeke emahlweni ka yena va kombisile ku tinyiketela loku nga tshovekiki eka Xikwembu. (Matewu 26:38, 39, 51-54; Vaheveru 11:32-38) A va swi pfumelanga leswaku vutomi bya vona bya sweswi byi va sivela ku fanelekela vutomi lebyi nga heriki.

28. Hi ku hlakulela ku tlangela ka langutelo ra Bibele ehenhleni ka vutomi, hi lunghiselela yini xana?

²⁸ Xana yoleyo i ndlela leyi u langutaka vutomi ha yona? Xana wa swi tlangela leswaku loko vutomi byi ta va ni nkoka wa xiviri, u fanele ku hanya hi ku pfumelelana ni ku rhandza ka Xikwembu? Ku hlakulela mavonelo wolawo sweswi i xiphemu xa ku tilunghiselela vutomi eMafambiselweni Lamantshwa ya Xikwembu. Mawaku nsirhelelo ni ku hlayiseka loku hi nga ta ku twa enkarhini wolowo, kwihi na kwihi naswona nkarhi wun’wana ni wun’wana, hi ku tiva leswaku hinkwavo lava va hanyaka emisaveni va ni ku xixima ka ntiyiso ka nyiko ya Xikwembu ya vutomi!