Ndzima 17

Ku Tsundzuka Nhlengeletano Ya Yehova Hi Ku Tshembeka

1. Hi fanele ku anakanya hi vutshembeki eka mani, naswona Hosi Davhida u te yini emhakeni leyi?

NAMUNTLHA ku vuriwa swo tala ehenhleni ka ku tshembeka etikweni ra munhu. Kambe i kangani laha vafumi ni vanhu va misava leyi va vulavulaka hi ku tshembeka eka Xikwembu, lexi xi nga Muvumbi wa misava leyi tiko ra munhu ri nga eka yona ke? Eminkarhini ya khale, Hosi Davhida wa Israyele a a ri mugandzeri la tshembekaka wa Muvumbi, Yehova Xikwembu. Loko a vulavula ni Xikwembu lexi xo tshembeka, Davhida u vula marito lawa eka xona: “Lonene, u n’wi endlela vunene.” (2 Samuel 22:26; Psalma 18:25) Xana marito wolawo ya phofula langutelo ra wena eka Xikwembu ke?

2. Hi swi tivisa ku yini leswaku Yehova u tshame a tshembekile endyangwini wa vanhu?

² Langutelo leri tolovelekeke ra vanhu namuntlha a hi ra ku khathalela ngopfu ku tshembeka eka Xikwembu. Kambe hambi ku ri na leswi, Yehova wa tshembeka endyangwini wa vanhu. A nga wu lahlanga. N’wana wakwe la tshembekaka u te: “Hikuva Xikwembu xi rhandzile misava swonghasi, xi ko xi nyika N’wana wa xona la nga un’we, leswaku un’wana ni un’wana la pfumelaka eka yena, a nga lovi, kambe a va ni vutomi lebyi nga heriki.” (Yohane 3:16) Xikwembu a xi yi lahlelanga misava ya vanhu eka nala wa xona lonkulu, Sathana, loyi a kanganyiseke vatswari va hina vo sungula leswaku va xandzukela Xikwembu. Nakambe Xikwembu xi kombe ku tshembeka ka xona endyangwini wa vanhu hi 2370 B.C.E. hi ku hlayisa Nowa ni ndyangu wakwe eka ndhambi ya misava hinkwayo leyi kukuleke vanhu lavan’wana hinkwavo. (2 Petro 2:5) Hi ndlela leyi, Muvumbi u andlale masungulo lamantshwa endyangwini wa vanhu.

3. (a) Ku nga vuriwa yini malunghana ni vukarhi namuntlha, naswona Xikwembu xi kunguhate ku endla yini ha swona? (b) Hi yihi hakelo ya vutshembeki eka Yehova?

³ Namuntlha vukarhi emisaveni hinkwayo byi fana ni lebyiya bya nkarhi wa Nowa emalembeni ya 4 000 lama hundzeke. (Genesa 6:11) Kutani ku ni ku tiyimelela eka Xikwembu xexiya ko herisa mafambiselo ya misava ya sweswi ya swilo. Leswi xi kunguhate ku swi endla, kambe loko xi endla tano, xi nga ka xi nga ma herisi malandza ya xona lama tshembekaka emisaveni. Manuku xi ta endla hi ku pfumelelana na Psalma 37:28 leyi nge: “Hikuva Yehova u rhandza ku lulama, a nga ka a nga tshiki lava n’wi rhandzaka.” Tanihi le sikwini ra Nowa, u ta andlala masungulo yo lulama emafambiselweni lamantshwa ya swilo lama vumbiwaka hi “matilo lamantshwa ni misava leyintshwa.” (2 Petro 3:13) Hakelo ya vutshembeki hi leyikulu. Yi nyika vutomi!

4. Hi swi tivisa ku yini leswaku tiko ra Israyele a ri ri nhlengeletano leyi vonekaka ya Yehova ya nkarhi wolowo?

⁴ Enkarhini wa ku fuma ka Hosi Davhida, tiko ra Israyele ri tikombe ri ri leri tshembekaka eka Yehova. Davhida u vekele tiko hinkwaro xikombiso. Tiko rero a ri ri nhlengeletano leyi vonekaka ya Yehova. A va ri vanhu lava hleriweke lava a va ri va yena hi xiviri. Ku hava ku kanakana leswaku sweswo hi swona leswi vuriwaka hi xitsundzuxo xa Xikwembu, hi laha xi andlariweke ha kona eka Amos 3:1, 2: “Yingisani rito leri, leri Yehova a ri vulaka eka n’wina, vana va Israyele, ndyangu hinkwawo lowu ndzi wu humeseke etikweni ra Egipta, ndzi ri: Ndzi tivile n’wina ntsena exikarhi ka tinxaka hinkwato ta misava.”—Ringanisa 1 Tihosi 8:41-43.

5. (a) Emasikwini ya vaapostola va Yesu Kriste, xana matshalatshala yo xopa-xopa swihoxo ebandlheni ra Vukriste ya endliwile ke? (b) I yini leswi vhumbiweke leswaku swi ta humelela endzhaku ka rifu ra vaapostola?

⁵ Ku pfumelelana ni mhaka leyi ya vurunguri bya Bibele, Xikwembu lexi, Yehova, xi ni vanhu lava hleriweke, nhlengeletano leyi vonekaka, emisaveni namuntlha. I nhlengeletano leyi nga ya xona hi xiviri. Hambi swi ri tano, ku endliwe matshalatshala yo xopa-xopa swihoxo enhlengeletanweni ya Xikwembu hambi ku ri eku sunguleni ka yona emasikwini ya vaapostola va Yesu Kriste, lava a va ri valweri lava tiyeke va vutshembeki va bandlha ra Vukriste. (1 Vakorinto 15:12; 2 Timotiya 2:16-18) Endzhaku ka ku fa ka muapostola Yohane, kahle-kahle hi ku hatlisa endzhaku ka 98 C.E., ku lwa loku vhumbiweke ku ve kona.—Mintirho 20:30; 2 Petro 2:1, 3; 1 Timotiya 4:1.

6. (a) Vugwinehi byi ve ni matimba nkarhi wo tanihi kwihi, naswona byi va ni vuyelo byihi? (b) Tinhlengeletano ta vukhongeri bya Vujagana ti nghene evuhlongeni byihi, kutani ku tlakuka swivutiso swihi?

⁶ Vugwinehi lebyi byi ve ni matimba eka malembe xidzana lama tlulaka 17, ku fika ni le ka hafu yo hetelela ya lembe xidzana ra vu-19. Enkarhini wolowo Vujagana a byi avanyisiwe hi madzana ya mintlawa ya vukhongeri. Ku xiyiwa ka vanhu va ntiyiso va Xikwembu a ku pfariwile. Vujagana a byi ri mpfangano wa tinhlengeletano ta vukhongeri, letikulu ni letintsongo, leti vulavulaka mpfilungano wa tindzimi ta vukhongeri leti nga seketeriwangiki eka ririmi ra vukhongeri ra Matsalwa lama huhuteriweke hi laha ku tiyeke. Tinhlengeletano to tano ta vukhongeri hakunene ti nghenisiwe evuhlongeni hi mfumo lowu a wu ri lowukulu swinene ku tlula Mfumo wa Babilona lowu loviseke Yerusalema. Kambe Babilona ya khale a yi fana na yini, naswona langutelo ra Vayuda lava tshembekaka lava khotsiweke ri fanele ri ve rihi ke?

Mahlonga eBabilona Ya Tsundzuke Siyoni Hi Ku Tshembeka

7. (a) Hi tlhelo ra vukhongeri, tiko ra Babilona ya khale a ri fana na yini? (b) I vuyelo byihi lebyi leswi swi veke na byona eka mahlonga ya Vayuda?

⁷ Babilona ya khale a ri ri tiko ra swikwembu swa mavunwa, swifaniso swa swikwembu leswi a swi yirisiwile. (Daniel 5:4) Hi nga anakanya vuyelo lebyi vugandzeri lebyi bya swikwembu swo tala swo hemba byi veke na byona etimbilwini ta Vayuda lava tshembekaka lava gandzeleke Xikwembu xin’we xa ntiyiso ntsena handle ka muxaka wihi na wihi wa xifaniso. Ematshan’wini yo namarhela tempele ya Yehova eku xongeni ka yona hinkwako eYerusalema, va namarhele titempele ta swikwembu leswi swo hemba ni swifaniso swa swikwembu swa tona etikweni hinkwaro ra Babilona.a Vagandzeri va Xikwembu xin’we ni xa ntiyiso ntsena va fanele va karhatiwe swonghasi hi ku titwa ka ku hundzuka ka leswi hinkwaswo!

8. (a) Vayuda a va fanele ku lwisana ni vuhlonga bya vona ku fikela kwihi, naswona i ku navela kwihi loku Vayuda lava tshembekaka a va ri na kona? (b) Psalma 137:1-4 yi hlamusela xiyimo lexi tsemaka nhlana xa mahlonga ya Vayuda lava tshembekaka hi ndlela yihi?

⁸ Hi ku ya hi vuprofeta bya Yeremiya, a va fanele ku lwa ni leswi hi malembe ya 70 emahlweni ka ku fika ka ku pfuxetiwa. (2 Tikronika 36:18-21; Yeremia 25:11, 12) Xiyimo lexi tsemaka nhlana xa mahlonga ya Vayuda lava a va rhandza Yehova ni lava a va navela ku n’wi gandzela etempeleni leyi nyikeriweke yena etikweni rakwe leri hlawuriweke hi hlamuseriwe xona eka Psalma 137:1-4 leyi nge: “Etimbuweni ta milambu ya Babilona, a hi tshama hi rila loko hi tsundzuka Siyoni. A hi hayekile tiharipa ta hina eminengenetsini ya kona. Lava ngi va hi yisile evukhumbini a va kombela tinsimu eka hina, vaxanisi va hina va kombela tinsimu to tsaka, va ku: Ma nga hi yimbelela tinsimu ta Siyoni! Hi nga yimbelerisa ku yini tinsimu ta Yehova etikweni ra vamatiko xana?”

9. Vababilona a va ta languta ku yimbeleriwa ka “tinsimu ta Yehova” hi ndlela yihi, kambe i yini lexi a xi ri kusuhi ni ku humelela eku heleni ka malembe ya 70?

⁹ “Tinsimu ta Yehova” ti fanele ku va tinsimu ta vanhu lava ntshunxekeke lava gandzelaka etempeleni yakwe leyo kwetsima. Eka Vababilona volavo, ku yimbeleriwa ka “tinsimu ta Yehova” hi Vayuda lava etikweni ra vuhlonga bya vona a ku ta va nkarhi wa leswaku vakhotsi va sandza vito ra Yehova tanihi vito ra xikwembu lexintsongo eka swikwembu swa Babilona. Vito rakwe lero kwetsima ana se a ri rhuketeriwe ngopfu hi ku pfumelela ka yena vanhu vakwe ku susiwa etiko-xikaya ra vona leri va ri nyikiweke hi Xikwembu ivi va macha va ya etikweni ra swikwembu swo tala. Kambe nkarhi wa Vababilona volavo wo n’wi vungunya ni ku tsongahata vanhu va vito ra yena a wu fanele ku va nkarhi lowu hikiweke ntsena—malembe ya 70. Manuku swikwembu swo hemba swa Babilona a swi ta tsongahatiwa ivi ku tlakusiwa Yehova, Xikwembu xa ntiyiso!

Ku Namarhela Nhlengeletano Ya Yehova

10. I xivutiso xihi lexi tlakukaka malunghana ni vanhu va Yehova va lembe xidzana leri ra vu-20 lava nghenisiweke evuhlongeni bya Babilona Lonkulu?

¹⁰ Namuntlha ku ni nhlengeletano ya vukhongeri leyi vuriwaka Babilona Lonkulu leyi nga khotsiwangiki etikweni ra Babilona wo sungula kambe leyi yi nga emisaveni hinkwayo. Xana langutelo ra mbilu ra Vayuda eBabilona ya khale ri veka xikombiso lexinene eka vanhu va Yehova va lembe xidzana leri ra vu-20 lava va nghenisiweke hi nsindziso evuhlongeni bya Babilona Lonkulu tanihi ndzayo leyi humaka eka Xikwembu xa Israyele ya khale ke?

11. (a) Xana Vayuda lava tshembekaka va pfumelele tiko-xikaya ra vona ri nyamalala emianakanyweni? (b) Mupisalema la khotsiweke u phofule mintlhaveko ya mahlonga-kulobye hi ndlela yihi?

¹¹ Hambi leswi a va ta va va tshamisekile eBabilona ya khale ivi va titwa va ri ekaya, tanihi leswi vuhlonga a byi ta va byi lehe ku ringana rixaka hinkwaro, xana va endle leswaku tiko-xikaya ra vona ri nyamalala emianakanyweni? Mupisalema la khotsiweke u swi phofula khwatsi loko a humesa mintlhaveko ya mahlonga-kulobye a ku: “Loko ndzi ku rivala, Yerusalema, voko ra mina ra xinene a ri ndzi rivale! Ririmi ra mina a ri namarhele malakeni ya mina, loko ndzi nga ku anakanyi, Yerusalema, ndzi nga ku endli masungulo ya ku tsaka ka mina.”—Psalma 137:5, 6.

12. Langutelo ra mbilu ra mupisalema la khotsiweke ri phofula yini?

¹² Xana langutelo rero ra mbilu ra Muisrayele la khotsiweke ri phofula yini? Leswi: Ku tshembeka eka nhlengeletano leyi vonekaka ya Yehova ya nkarhi wolowo loko a vona tiko leri Xikwembu a xi ri nyike vanhu va Xona lava hlawulekeke ri va rhumbi hi malembe ya 70. Ina, nhlengeletano leyi vonekaka ya Yehova yi hanyile etimbilwini ta Vaisrayele volavo.

13. Vutshembeki eka nhlengeletano leyi vonekaka ya Yehova byi hakerisiwe ku yini?

¹³ Vutshembeki byo tano eka nhlengeletano leyi vonekaka ya khale ya Xikwembu byi hakeriwe swinene. Leswi a swi ri loko Babilona, mfumo wa vunharhu wa misava wa vurunguri bya Bibele, wu wisiwile, ivi Medo-Persia, mfumo wa vumune wa misava, wu hetisise ku rhandza ka Xikwembu xa Israyele. Njhani? Hi ku tlherisela Vayuda lava khotsiweke etikweni ra nhlengeletano leyi vonekaka ya Yehova, va ri ni swiletelo swo tlhela va aka tempele ya Xikwembu xa vona tanihi xivindzi xa ntsindza, Yerusalema. (2 Tikronika 36:22, 23) Tempele ya vugandzeri bya ntiyiso a yi tlhelanga yi akiwa ntsena kambe muti lowu biyeriweke wa Yerusalema na wona wu tlhele wu akiwa, leswaku wu va muti lowu Yehova a fumeke eka wona tanihi Hosi ehenhla ka vanhu vakwe.

14. (a) Endzhakunyana ka malembe xidzana, Mesiya u te yini ehenhleni ka nhlengeletano leyi vonekaka ya Yehova? (b) Yehova u fume a ri eYerusalema hi langutelo rihi?

¹⁴ Malembe xidzana lama tlulaka tsevu endzhaku ka ku lovisiwa ka Yerusalema, Yesu u te: “Mi nga tshuki mi hlambanya ni kuntsongo, hambi ku ri hi tilo, hikuva i xiluvelo xa Xikwembu, hambi ku ri hi misava, hikuva i vunavelo bya milenge ya xona, hambi ku ri hi Yerusalema, hikuva i muti wa Hosi Leyikulu.” (Matewu 5:34, 35) Loko Mesiya a ha ri laha misaveni, tempele leyi tlheleke yi akiwa ya Yehova a yi ri eYerusalema, naswona, hi ku fanekisela, Yehova Xikwembu u fumile eVukwetsimelweni Lebyikulu bya tempele yoleyo. Kutani a ri eYerusalema tanihi ntsindza wa vanhu vakwe, Yehova u fume ehenhla ka nhlengeletano yakwe leyi vonekaka.

Yehova U Tshama A Tshembekile Eka Nhlengeletano Yakwe

15. Xana Yesu a a sola xiphemu lexi vonekaka xa nhlengeletano ya Yehova loko a paluxa varhangeri va Israyele lava nga tshembekiki va vukhongeri ke? Hlamusela.

¹⁵ Manuku ke, xana Yesu u sole nhlengeletano leyi vonekaka ya Xikwembu loko a paluxe varhangeri lava nga tshembekiki va vukhongeri va Israyele kutani a va avanyisa ke? Ina, hikuva u te: “Yerusalema, Yerusalema, wena la dlayaka vaprofeta, la khandlaka hi maribye lava rhumiweke ka wena, kangani ndzi naverile ku hlengeleta vana va wena kukotisa huku loko yi hlengeleta swiciwana swa yona ehansi ka timpapa ta yona, kambe a wu swi lavanga. Vonani, muti wa n’wina wu ta sala wu nga ri na munhu.” (Matewu 23:37, 38) Loko Yesu a sole Yerusalema ni “vana” va yena, xana kwalaho a a siya Tata wakwe wa le tilweni a ri hava nhlengeletano ya le misaveni? Doo! Hikuva Yesu hi byakwe a a ri masungulo ya nhlengeletano leyi vonekaka leyintshwa leyi Muvumbi wa hinkwako-nkwako a a ta yi aka.

16. Enkarhini wa rifu ra Yesu emhandzini ya nxaniso, ku soriwa ka Israyele wa ntumbuluko ku kombisisiwe ku yini?

¹⁶ Ku soriwa ka Israyele wa nyama hakunene ku komba leswaku hi rini, eku feni ka Yesu emhandzini ya nxaniso, laha nguvu yo lala leyi hambaniseke Xikwetsimisiso ni Vukwetsimelo etempeleni ya Yerusalema yi handzukeke hi le xikarhi “ku sukela ehenhla, ku ya fika ehansi.” Hi nkarhi lowu fanaka, “misava yi tsekatseka, ni maribye ma pandzeka.” Leswi a swi ri swiendlo swa singita eka Xikwembu lexi tshameke xi fuma kona hi ndlela yo fanekisela, leswi kombaka ku sola ka xona ka tiko ra Israyele ni vukhongeri bya rona.—Matewu 27:51.

17. Xana Yesu na Yehova va kombise vutshembeki eka swirho swa nkarhi lowu taka swa nhlengeletano leyintshwa leyi vonekaka ya Xikwembu hi ndlela yihi?

¹⁷ Swirho swa nkarhi lowu taka swa nhlengeletano leyi vonekaka leyintshwa leyi Yehova Xikwembu a a ta yi aka ku nga ri khale swi siyiwe kwalaho exivandleni xa Yerusalema. Yesu u swi siye emavokweni ya Xikwembu, lexi a xi avanyisa muti wa laha misaveni hikwalaho ka nchumu lowukulu. (Yohane 17:9-15) Xisweswo Yehova u tshame a tshembekile eka nhlengeletano yakwe, a kombisa nkhathalo lowu hlawulekeke eka vatata wa vona lava tshembekaka, Abrahama, Isaka na Yakobo ni vana va 12 va Yakobo. (Daniel 12:1) Ndzima leyi landzelaka yi ta yisa bulo ra hina ra vutshembeki emahlweni, leri sekeriweke eka Psalma 137.

[Nhlamuselo ya le hansi]