Ku Hlawula Marito

MARITO hi wona ma tirhisiwaka ngopfu eku vulavuleni. Kambe hi fanele hi hlawula marito hi vukheta leswaku ma hetisisa xikongomelo xo karhi. Rito leri fanelekaka eka xiendlakalo xo karhi, ri nga ha phyama eka swiyimo swin’wana. Loko rito ri nga tirhisiwi kahle, hambiloko ri xongile ri nga ha hundzuka “rito leri tlhavaka.” Ku tirhisa marito lama tlhavaka a hi swinene, swi kombisa leswaku a wu va anakanyeli van’wana. Marito man’wana ma ni tinhlamuselo timbirhi, yin’wana hi leyi nga amukelekiki kumbe leyi tsongahataka van’wana. (Swiv. 12:18; 15:1) Hi hala tlhelo, “rito lerinene”—rito leri khutazaka—ri tsakisa mbilu eka loyi a yingiseke. (Swiv. 12:25) Hambi u tlharihile, ku kuma marito lama faneleke a swi olovi. Bibele yi hi byela leswaku Solomoni a a xi vona xilaveko xa ku lavisisa “marito lama tsakisaka” ni “marito lama lulameke ya ntiyiso.”—Ekl. 12:10.

Eka tindzimi tin’wana, ku ni marito yo karhi lama tirhisiwaka loko ku vulavuriwa ni lavakulu kumbe lava lawulaka, kambe munhu u tirhisa marito lama hambaneke loko a vulavula ni tintangha takwe kumbe lavatsongo eka yena. Loko munhu a nga swi endli sweswo swi kombisa ku delela. Hi hala tlhelo, swa nyumisa loko munhu a tirhisa marito ya ku tixixima kasi hi ndhavuko wa ka vona ma fanele ma vuriwa eka vanhu vo karhi. Emhakeni yo kombisa xichavo, Bibele yi veka nkongomiso lowu tlulaka nawu wa ndhawu kumbe ndhavuko. Yi khutaza Vakreste yi ku, “xiximani vanhu va mixaka hinkwayo.” (1 Pet. 2:17) Lava endlaka sweswo hi mbilu leyi baseke va vulavula ni vanhu va malembe yo hambana-hambana hi xichavo.

Ina, vanhu vo tala lava nga riki Vakreste va ntiyiso va tirhisa marito yo poyila ni ya nhlambha. Kumbexana va tibyela leswaku marito yo poyila ma kandziyisa leswi va swi vulaka. Kumbe ku ma tirhisa ka vona ku nga kombisa leswaku ririmi ra vona ri file. Loko munhu a a tolovele ku tirhisa marito yo tano a nga si dyondza tindlela ta Yehovha, swi nga ha n’wi tikela ku tshika mukhuva wolowo. Kambe, a nga swi kota ku wu tshika. Moya wa Xikwembu wu nga pfuna munhu leswaku a hundzula mavulavulelo ya yena. Hambiswiritano, munhu yoloye u fanele a tiyimisela ku dyondza mavulavulelo lamanene lama nga ni marito yo saseka—marito lama nandzihaka, marito lama akaka—kutani a hamba a ma tirhisa.—Rhom. 12:2; Ef. 4:29; Kol. 3:8.

Ririmi Leri Twisisekaka Hi Ku Olova. Xilaveko lexikulu xa ririmi lerinene hileswaku ri twisiseka hi ku olova. (1 Kor. 14:9) Loko vayingiseri va wena va nga ma twisisi marito lawa u ma vulaka, eka vona swi to fana ni loko u vulavula ririmi rimbe.

Marito man’wana ma ni nhlamuselo yo hlawuleka eka vanhu lava endlaka ntirho wo karhi. Swi nga ha endleka va tirhisa marito wolawo siku ni siku. Kambe loko u ma tirhisa eka ndhawu yin’wana ma nga ha endla leswaku swi nga twisiseki leswi u swi vulaka. Ku tlula kwalaho, hambiloko u tirhisa marito ya siku ni siku, loko u dzika u twelela emhakeni, vayingiseri va wena va nga ha sungula ku tiehleketelela swa vona.

Xivulavuri lexi anakanyelaka xi hlawula marito lama twisisiwaka ni hi lava nga dyondzekangiki. Ku fana na Yehovha, xivulavuri lexi xi anakanyela “xisiwana.” (Yobo 34:19) Loko xivulavuri xi vona swi fanerile ku tirhisa rito leri nga tolovelekangiki, xi fanele xi ri tirhisa eka swiga swo olova leswi vekaka nhlamuselo ya rona erivaleni.

Marito yo olova lama hlawuriweke khwatsi ma hundzisa mhaka yi twala kahle etindleveni ta vayingiseri. Swivulwa swo koma ni swiga swo olova swi hatla swi twisiseka. Swi nga pfa swi lungiwa hi swivulwa swo leha leswaku rungula ri nga fambi ri tsemeka-tsemeka ngopfu. Kambe eka tinhla leti u lavaka leswaku vayingiseri va wena va ti tsundzuka swinene, hlawula marito yo olova ni swivulwa swo koma.

Ku Tirhisa Marito Yo Hambana-hambana Lama Faneleke. Marito yo xonga ma nga tata xirhundzu ni rihlelo. Ematsha’weni yo tirhisa marito lama fanaka nkarhi hinkwawo, tirhisa marito yo hambana-hambana. Kutani mhaka ya wena yi ta saseka yi tlhela yi twala. Vutivi bya wena bya marito u nga byi ndlandlamuxa njhani?

Loko u hlaya, fungha marito lawa u nga ma twisisiki kahle, kutani u ma kamba eka xihlamusela-marito loko xi ri kona. Hlawula marito ma nga ri mangani eka nxaxamelo wolowo kutani u tikarhatela ku ma tirhisa loko swi fanerile. Xiya leswaku u ma vitana hilaha ku faneleke kutani u ma tirhisa laha ma nga ta twisiseka hi ku olova, ematshan’weni yo tivangela mahlo ya vanhu. Loko u antswisa vutivi bya wena bya marito, swi ta sasekisa mavulavulelo ya wena. Kambe u fanele u xiya—loko munhu a vitana marito hi ndlela leyi hoxeke kumbe a ma tirhisa hi ndlela yin’wana, van’wana va nga ha vona onge a nga swi tivi leswi a swi vulaka.

Loko hi ri karhi hi antswisa vutivi bya hina bya marito hi endlela ku hundzisa rungula, ku nga ri ku komba vayingiseri leswaku hi tiva ngopfu. Ku tirhisa ririmi ro rharhangana ni marito yo nonon’hwa swi endla vayingiseri va ehleketa hi xivulavuri. Hi fanele hi tiyimisela ku hundzisela rungula ra nkoka ni ku ri endla ri nandziha etindleveni ta vayingiseri. U nga rivali xivuriso xa Bibele lexi nge: “Ririmi ra lavo tlhariha ri endla leswinene hi vutivi.” (Swiv. 15:2) Ku tirhisa marito yo saseka, marito lama fanelekaka ni lama twisisekaka, swi endla leswaku rungula ra hina ri phyuphyisa ri tlhela ri tsakisa ematshan’weni ya ku lolohisa ni ku phyama.

Loko u ri karhi u dyondza marito lamantshwa, xiyisisa ndlela leyi u ma tirhisaka ha yona. Marito mambirhi ma nga twala ma ri ni nhlamuselo yin’we, kambe ma nga ha siyana katsongo hi ku ya hi mongo wa mhaka. Loko u swi lemuka sweswo, u ta swi kota ku antswisa mavulavulelo ya wena, u tlhela u papalata ku khunguvanyisa vayingiseri va wena. Yingiserisisa vanhu lava tivaka ririmi. Eka rito rin’wana ni rin’wana, swihlamusela-marito swin’wana swi longoloxa vamavizweni (marito lama twalaka ma vula nchumu wun’we, kambe nhlamuselo ya wona yi hambanilenyana) swin’we ni marito-fularha (ku nga marito ya nhlamuselo leyi hambaneke). Xisweswo, u kuma tinhlamuselo leti hambaneke ta rito rin’we, u tlhela u kuma ni tinhlamuselo leti siyanaka hi ku ya hi mongo. Sweswo swa pfuna swinene loko u lava rito leri faneleke eka xiyimo xo karhi. U nga si nghenisa rito ro karhi eka lawa se u ma tivaka, tiyiseka leswaku u tiva leswi ri vulaka swona, ndlela yo ri vitana, ni leswaku ri tirhisiwa loko swi te yini.

Marito yo kongoma hakanyingi ma hlamusela mhaka khwatsi ku tlula marito ya nhlamuselo yo anama. Xivulavuri xi nga ha ku: “Enkarhini wolowo, vanhu vo tala va khomiwe hi vuvabyi.” Kumbe xi nga ha ku: “Endzhaku ka Nyimpi yo Sungula ya Misava, ku nga si hundza tin’hweti to tala, vanhu va kwalomu ka 21 000 000 va dlayiwe hi chachalaza ya le Spain.” Kunene swa saseka loko xivulavuri xi boxa hi ku kongoma leswaku xi vula yini loko xi ku “enkarhini wolowo,” “vanhu vo tala” “va khomiwe hi vuvabyi”! Ku vulavula hi ndlela leyi swi lava leswaku u tiva tinhla leti fambisanaka ni mhaka ya wena ni ku hlawula marito hi vukheta.

Ku tirhisa rito leri faneleke swi nga ha tlhela swi ku pfuna ku nghena emhakeni handle ko tirhisa marito yo tala. Ku tirhisa marito yo tala hakanyingi swi tumbeta mongo wa mhaka. Ku andlala mhaka hi ndlela yo olova swi pfuna van’wana leswaku va yi twisisa ni ku tshama va ri karhi va tsundzuka tinhla ta nkoka. Swi pfuna ku dyondzisa van’wana vutivi lebyi kongomeke. Madyondziselo ya Yesu Kreste a ma hlawulekile hikwalaho ka ku olova ka wona. Dyondza eka yena. (Vona swikombiso leswi tsariweke eka Matewu 5:3-12 na Marka 10:17-21.) Titolovete ku vulavula khwatsi hi marito lama hlawuriweke kahle.

Marito Lama Kombisaka Nkhinkhi, Ntlhaveko Ni Xiyimo Xa Mhaka. Loko u ri karhi u dyondza marito lamantshwa, u nga anakanyi hi wona ntsena kambe tlhela u ehleketa ni hi marito yo karhi yo hlawuleka. Hi xikombiso, ehleketa hi maendli lama kombisaka nkhinkhi; mahlawuri lama kombisaka xiyimo xa mhaka; ni marito lama kombisaka ntlhaveko, lama nga ni musa kumbe lama kombisaka ku tiyimisela.

Bibele yi ni swikombiso swo tala swa marito yo tano. Hi ku tirhisa muprofeta Amosi, Yehovha u khongoterile a ku: “Lavani leswinene, ku nga ri leswo biha . . . Vengani leswo biha, mi rhandza leswinene.” (Amo. 5:14, 15) Muprofeta Samuwele u byele Hosi Sawulo a ku: “Yehovha u handzule vuhosi eIsrayele byi suka eka wena namuntlha.” (1 Sam. 15:28) Loko a vulavula na Ezekiyele, Yehovha u tirhise marito lama nga rivalekiki, a ku: “Hinkwavo va yindlu ya Israyele va ome nhloko naswona va ni mbilu yo nonon’hwa.” (Ezek. 3:7) Loko a kandziyisa ku dzika ka xidyoho xa Israyele, Yehovha u vutisile a ku: “Xana munhu wa la misaveni a nga kanganyisa Xikwembu? Kambe n’wina ma ndzi kanganyisa.” (Mal. 3:8) Loko a hlamusela ku ringiwa ka ripfumelo eBabilona, Daniyele u vike leswaku ‘Nebukadnetsara u hlundzukile’ hikuva Xadraka, Mixaka na Abedinigo a va nga lavi ku gandzela xifaniso xakwe, hikwalaho u lerise leswaku va bohiwa kutani va hoxiwa “ekheleni ra ndzilo lowu pfurhaka.” Ku hi pfuna leswaku hi lemuka ku hisa ka langavi ra kona, Daniyele u vike leswaku hosi yi lerise vavanuna va yona leswaku “khele ri hlanganyetiwa ri hisa hilaha ku andzisiweke ka nkombo eka ku hisa loku tolovelekeke”—a ri hisa ngopfu lerova loko vavanuna lava va hosi va tshinela ekheleni va wutliwe hi malangavi va fa. (Dan. 3:19-22) Loko a vulavula ni vanhu va le Yerusalema masiku ma nga ri mangani emahlweni ka rifu rakwe, Yesu u vulavule hi mbilu leyi tshovekeke a ku: “I ko tala ndzi lava ku hlengeleta vana va wena, hi ndlela leyi mbhaha wu hlengeletaka ha yona swiciwana swa wona ehansi ka timpapa ta wona! Kambe n’wina a mi swi lavanga. Maswivo! Yindlu ya n’wina yi tshikeriwa n’wina.”—Mat. 23:37, 38.

Marito lama hlawuriweke khwatsi ma nga endla leswaku vayingiseri va vona mhaka hi mahlo ya mianakanyo. Loko u tirhisa marito lama fikelelaka switwi swa miri, vayingiseri va ta “vona” va tlhela va “khumba” swilo leswi u vulavulaka ha swona, va ta “nantswa” ni ku twa “nun’hwelo” wa swakudya leswi u vulavulaka ha swona, ni ku “twa” mimpfumawulo leyi u yi hlamuselaka ni marito ya vanhu lava u vulavulaka ha vona. Vayingiseri va ta rhiya ndleve loko u va pfuna ku yi twisisa kahle mhaka.

Marito lama hlamuselaka mhaka khwatsi ma nga hlekisa vanhu kumbe ma va ririsa. Ma nga nyika ntshembo, ma tiyisa munhu la tshovekeke mbilu leswaku a tsakela ku hanya ni ku n’wi endla leswaku a rhandza Muvumbi wakwe. Vanhu emisaveni hinkwayo va khumbiwe swinene hi ntshembo lowu nyikiwaka hi marito lama kumekaka etindzimaneni ta Bibele, to kota Pisalema 37:10, 11, 34; Yohane 3:16; na Nhlavutelo 21:4, 5.

Loko u ri karhi u hlaya Bibele ni minkandziyiso ya “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha,” u ta xiya leswaku ku tirhisiwe marito ni swivulwa swo hambana-hambana. (Mat. 24:45) U nga hlayeli ku rivala. Hlawula marito lama ku tsakisaka u hamba u ma tirhisa loko u vulavula.

Mavulavulelo Lama Fambisanaka Ni Milawu Ya Ririmi. Van’wana va swi xiya leswaku mavulavulelo ya vona nkarhi wun’wana a ma fambisani ni milawu ya ririmi. Kambe va nga endla yini?

Loko wa ha nghena xikolo, tirhisa nkarhi lowu u nga na wona sweswi leswaku u dyondza milawu leyinene ya ririmi ni ku hlawula marito hi vukheta. Loko u nga tiyiseki hi ndlela leyi nawu wo karhi wa ririmi wu tirhisiwaka ha yona, vutisa mudyondzisi wa wena. U nga dyondzeli ku pasa ntsena. Wena u ni xivangelo lexi swichudeni swin’wana kumbexana swi nga riki na xona. U lava ku va mutirheli la humelelaka wa mahungu lamanene.

Ku vuriwa yini loko se u kurile hi malembe kasi u kule u ri karhi u tirhisa ririmi rin’wana? Kumbe a hi nge a wu swi kotanga ku kuma dyondzo leyi engetelekeke eka ririmi ra wena. U nga heli mbilu. Ku ri na sweswo, tikarhatele ku antswisa, leswaku u kota ku chumayela mahungu lamanene. Swo tala leswi hi swi tivaka malunghana ni ririmi hi swi twa eka van’wana. Hikwalaho rhiya ndleve swinene loko swivulavuri leswi nga ni ntokoto swi nyikela tinkulumo. Loko u hlaya Bibele ni minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni, xiyisisa mavekelo ya swivulwa, ni laha swi tirhisiweke kona. Titolovete ku vulavula hi ku pfumelelana ni swikombiso sweswo swo xonga.

Vahungasi ni vayimbeleri va ndhuma va nga tirhisa marito lama lwisanaka ni milawu ya ririmi. Vanhu va rhandza ku tekelela vanhu volavo. Vaxavisi va swidzidzirisi ni van’wana lava hanyaka hi vugevenga kumbe hi ku tikhoma loko biha hakanyingi va ni mavulavulelo ya vona, va tirhisa marito hi ndlela yo biha. A hi swinene leswaku Vakreste va tekelela vanhu vo tano. Sweswo swi nga hi fanisa ni vanhu volavo va misava.—Yoh. 17:16.

Titolovete ku tirhisa mavulavulelo lamanene siku ni siku. Loko u rhandza ku vulavula hi ndlela leyi nga hlelekangiki, u nga languteli leswaku u ta swi kota ku vulavula kahle eka swiendlakalo swo hlawuleka. Kambe loko u tirhisa mavulavulelo yo saseka siku ni siku, swi ta ku olovela loko u ri eplatifomo kumbe loko u chumayela ntiyiso eka van’wana.