Xiphemu 2
Xana U Nga Wu Tiva Njhani Ntiyiso Malunghana Ni Xikwembu?
1, 2. Hi xihi xifaniso lexi kombisaka leswaku hi fanele hi va ni ndlela yo kambisisa timhaka ta vukhongeri?
XANA hi fanele hi endla yini leswaku hi tiva Xikwembu? Xana swi lava leswaku hi kambisisa tidyondzo ta vukhongeri hinkwabyo? Sweswo a swi nge koteki. Hambiloko ho swi endla sweswo, xana hi ta swi tivisa ku yini leswaku tidyondzo ta ntiyiso hi tihi?
2 Leswi ku nga ni mavonelo yo tala malunghana ni Xikwembu, hi fanele hi kuma ndlela yo tiva leswaku ntiyiso hi wihi, ku nga nkongomiso lowu vanhu va nga wu amukelaka. Hi xikombiso: A hi nge ku ni ku kanetana evhengeleni malunghana ni ku leha ka lapi. Muxavisi u vula leswaku lapi leri ri lehe timitara tinharhu, kambe muxavi u anakanya leswaku i ri ntsongo. Xana mhaka leyi yi nga tlhantlhiwa njhani? Hi ku pima lapi ra kona.
3. Hikwalaho ka yini ku tsariwe Bibele?
3 Xana wu kona nchumu wo kambisisa timhaka ta vukhongeri ha wona? Ina, i Bibele. Xikwembu xi endle leswaku ku tsariwa Bibele leswaku vanhu hinkwavo va ta kota ku tiva ntiyiso malunghana na xona. Ku kandziyisiwe tikopi ta magidi ya timiliyoni. Yi hundzuluxeriwile hi tindzimi leti tlulaka 2 100 yi helerile kumbe yi nga helelanga. Vanhu vo tala va nga swi kota ku hlaya ntiyiso malunghana ni Xikwembu hi ririmi ra vona vini.
4. Hi rihi rungula leri tameriweke hi Bibele?
4 Bibele i nyiko ya risima leyi humaka eka Xikwembu. Yi hlamusela swilo leswi a hi nga ta pfuka hi swi tivile. Yi vulavula hi vanhu lava hanyaka exivandleni xa moya. Yi paluxa mianakanyo ya Xikwembu, vumunhu bya xona ni xikongomelo xa xona. Yi hlamusela ndlela leyi xi tirhisaneke ni vanhu ha yona eka magidi ya malembe lama hundzeke. Yi boxa swilo leswi nga ta humelela enkarhini lowu taka. Naswona yi kombisa ndlela leyi hi nga ri kumaka ha yona gondzo leri yaka evuton’wini lebyi nga heriki.
Xivangelo Xo Tshemba Bibele
5. I yini lexi kombisaka leswaku Bibele yi pfumelelana ni sayense?
5 Ku ni swivangelo swo tala leswi nga hi endlaka hi khorwiseka leswaku hakunene Bibele i Rito ra Xikwembu. Xivangelo xin’wana hileswaku Bibele yi pfumelelana ni sayense. Eminkarhini ya khale vanhu emisaveni hinkwayo a va anakanya leswaku misava yi seketeriwe hi nchumu wo karhi. Hi xikombiso, le Afrika Vupela-dyambu, vanhu a va anakanya leswaku misava yi seketeriwe hi nyoka leyi titsondzeleke ka 3 500 ehenhla ka misava ni leyi yi titsondzeleke ka 3 500 ehansi ka misava. Kambe, eka malembe lama tlulaka 3 500 lama hundzeke, mutsari wa Bibele u pfumelelane ni leswi sayense yi swi vulaka, hi ku vula leswaku Xikwembu “xi hayek[e] misava ehenhla ka hava.”—Yobo 26:7.
6. Hi byihi vumbhoni bya matimba bya leswaku Bibele yi huma eka Xikwembu?
6 Vumbhoni bya matimba bya leswaku Bibele hakunene yi huma eka Xikwembu, i rungula ra yona leri pakanisaka loko ri vulavula hi swilo leswi nga ta endleka enkarhini lowu taka. Ku hambana na vanyamusoro, Xikwembu xa byi tiva vumundzuku hakunene; hinkwaswo leswi xi swi vulaka swa hetiseka.
7. Hi byihi vuprofeta byin’wana bya Bibele lebyi hetisekeke enkarhini lowu hundzeke?
7 Eminkarhini ya khale, ku hetiseke vuprofeta bya Bibele bya madzana-dzana. Hi xikombiso, Bibele yi vule ka ha sele malembe ya 700 leswaku Yesu u ta velekiwa eBetlehema, naswona sweswo swi ve tano. (Mikiya 5:2; Matewu 2:3-9) Ku engetela eka vuprofeta byin’wana byo tala lebyi vulavulaka ha Yesu, Bibele yi tlhele yi vula leswaku u ta velekiwa hi wanhwana naswona u ta xengiwa hi swiphemu swa silivhere swa 30. Na byona vuprofeta byebyo byi hetisekile. Hakunene ku hava ni un’we loyi a a ta profeta swilo leswi!—Esaya 7:14; Zakariya 11:12, 13; Matewu 1:22, 23; 27:3-5.
8. Hi byihi vuprofeta byin’wana bya Bibele lebyi hetisekaka namuntlha, naswona byi kombisa yini?
8 Vuprofeta byo tala bya Bibele bya hetiseka enkarhini wa hina. Hi lebyi byin’wana bya byona:
● “Tiko ri ta pfukela tiko rin’wana [hi nyimpi], ni mfumo wu ta pfukela mfumo wun’wana; ku ta va ni ku tsekatseka lokukulu ka misava, naswona ku ta va ni mintungu ni ku kayivela ka swakudya.”—Luka 21:10, 11.
● Ku ta va ni “ku engeteleka ka ku kala nawu.”—Matewu 24:12.
● “Emasikwini yo hetelela . . . vanhu va ta va lava tirhandzaka, varhandzi va mali, . . . lava nga yingisiki vatswari, . . . lava nga tikhomiki, lava nga ni tihanyi, lava nga rhandziki vunene, . . . lava tikukumuxaka hi ku tinyungubyisa, lava rhandzaka mintsako ku ri ni ku rhandza Xikwembu.”—2 Timotiya 3:1-5.
Xana a wu pfumeli leswaku swilo leswi swa endleka? Ku pakanisa ka vuprofeta bya Bibele ku kombisa leswaku Bibele a yo va buku ntsena. I Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke!—2 Timotiya 3:16.
Xana Bibele Yi Cinciwile?
9, 10. I yini lexi kombisaka leswaku Xikwembu a xi va pfumelelanga vanhu leswaku va cinca Bibele?
9 A hi nge u ni feme naswona u tsale milawu u yi veka laha vatirhi va wena va nga ta kota ku yi vona. A wu ta endla yini loko nala wa wena o cinca leswi u swi tsaleke? Xana a wu nga ta lulamisa leswi cinciweke? Hilaha ku fanaka, Xikwembu a xi va pfumeleli vanhu leswaku va cinca ntiyiso wa Rito ra xona, ku nga Bibele.
10 Lava va ringeteke ku cinca tidyondzo ta Rito ra Xikwembu a va humelelanga. Loko hi teka Bibele leyi hi nga na yona namuntlha kutani hi yi fananisa ni tikopi ta Bibele ta khale, a ku na ku hambana. Leswi swi kombisa leswaku Bibele a yi cinciwanga ku ta fikela ni namuntlha.
Xana Tidyondzo Ta Vanhu Ta Tshembeka?
Vukhongeri bya ndhavuko bya laha Afrika a byi na tona tibuku to kwetsima ta khale. Mikhuva, mihivahivana ni tidyondzo to karhi leti vulavulaka hi Xikwembu, ti dyondzisiwe xitukulwana xin’wana ku ya eka xin’wana. Buku leyi nge West African Traditional Religion, yi ri: “Tidyondzo ta vanhu a ti tshembeki. Hakanyingi tidyondzo to tano ti nga ha cheriwa munyu naswona ku siyiwa swin’wana eka tona, ti nga ha cinciwa ti tlhela ti soholotiwa, ti nga ha hundzeletiwa ni ku pfuvapfuviwa lerova swi tika ku vona leswi nga ntiyiso ni leswi nga mavunwa.”
[Xivutiso Xa Dyondzo]
Bokisi: Xana buku yin’wana yi ri yini hi tidyondzo ta vanhu?
[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 6]
Drought victims: UN PHOTO 164671/JOHN ISAAC; soldier: United Nations/Photo by Yutaka Nagata