March

Xana u kona munhu loyi u nga n’wi twisisiki kahle evandlheni ra ka n’wina? Ndlela yoleyo leyi hoxeke leyi u titwaka ha yona ha yena, yi nga dzima timitsu loko yi nga lulamisiwi. Bibele yi vula leswaku, ku kombisa malwandla swi nga antswisa vuxaka bya wena ni van’wana hambi ku ri eka valala va wena. (Swiv. 25:21, 22) Ku kombisa malwandla eka munhu wo tano swi nga cinca ndlela leyi hoxeke leyi u n’wi langutaka ha yona. Swi nga endla u sungula ku vona timfanelo letinene leti a nga na tona, leti endleke leswaku Yehovha a n’wi kokela entiyisweni. (Yoh. 6:44) Loko u endla tano hi ku susumetiwa hi rirhandzu, swi nga ha va masungulo ya vuxaka lebyinene ni makwerhu. I yini lexi nga ku pfunaka leswaku u endla tano hi ku susumetiwa hi rirhandzu? Xin’wana lexi nga ku pfunaka i xikhutazo lexi nga eka ndzimana ya hina ya namuntlha. Ku lava tindlela leti vamakwerhu va tlakukeke ha tona eka hina to tanihi ripfumelo ra vona, ku tiyisela, xivindzi kumbe timfanelo tin’wana ta Vukreste swi ta endla leswaku hi va rhandza swinene kutani sweswo, swi ta hi pfuna leswaku hi va kombisa malwandla swi suka embilwini. w18.03 17 ¶18-19

Ndzingo wun’wana lowukulu wa ku yingisa, lowu vatswari van’wana va langutanaka na wona wu katsa vuxaka bya vona ni n’wana la susiweke. Xiya xikombiso xa manana un’wana loyi n’wana wakwe wa nhwanyana la susiweke, a tsuveke a suka ekaya. Manana loyi u ri: “Ndzi ringete ku lava swihloko leswi nga ta ndzi pfumelela leswaku ndzi dzumba ni n’wana wa mina ni xitukulwana.” Wa engetela: “Kambe nuna wa mina u ndzi pfunile hi musa ndzi xiya leswaku n’wana wa hina a nga ha ri emavokweni ya hina naswona a hi nga fanelanga hi nghenelela.” Endzhaku ka malembe yo karhi, nhwanyana loyi u vuyiseriwile. Manana loyi u ri: “U hi xixima ngopfu hi leswi a tivaka leswaku hi yingise Xikwembu.” Manana loyi u vula leswaku loko u ri ni n’wana la susiweke, xana u ta “tshemba Yehovha hi mbilu ya wena hinkwayo naswona u nga titshegi hi ku twisisa ka wena n’wini”? (Swiv. 3:5, 6) Va na ni ripfumelo eka nkongomiso ni ndzayo leyi humaka eka Yehovha. Endla tano hambiloko wena mutswari, swi ku tikela ku endla leswi Yehovha a swi vulaka. Hikwalaho, fambisana ni ku tshinya ka Xikwembu, u nga lwisani na kona. w18.03 31 ¶12-13

Bibele a yi boxi leswaku munhu u fanele a khuvuriwa loko a ri ni malembe mangani. Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke ri va “endla vadyondzisiwa” eka Matewu 28:19, ri kombisa leswaku munhu u dyondzisa hi xikongomelo xo endla vadyondzisiwa. Mudyondzisiwa i munhu loyi a dyondzeke ni ku tlhela a twisisa tidyondzo ta Yesu naswona a tiyimiseleke ku tihlayisa. Hikwalaho, pakani ya vatswari lava nga Vakreste, ku fanele ku va ku dyondzisa vana va vona ku sukela loko va ha ri tincece, hi xikongomelo xo va pfuna leswaku va va vadyondzisiwa va Kreste lava khuvuriweke. Kambe tincece a ti nge fanelekeli ku khuvuriwa. Nilokoswiritano, Bibele yi kombisa leswaku hambi ku ri vana lavatsongo va nga swi kota ku twisisa ni ku rhandza ntiyiso wa Bibele. Hi xikombiso, Timotiya a ri mudyondzisiwa loyi a a rhandza ntiyiso ku sukela a ha ri ntsongo. Hikwalaho, u ve ni ripfumelo leri tiyeke. (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) Loko Timotiya a ri ni malembe ya kwalomu ka 20, a ri mudyondzisiwa la nga Mukreste loyi a fanelekela ku kuma malunghelo yo hlawuleka evandlheni.—Mint. 16:1-3. w18.03 9 ¶4-5

Loko hi sungula ku va malandza ya Xikwembu hi cince vutomi bya hina. Ku cinca koloko ku cince swilo swo tala evuton’wini bya hina. Naswona a swi helelanga kwalaho. Tanihi leswi hi nga hetisekangiki hi fanele hi ya emahlweni hi cinca. (Filp. 3:12, 13) Ku nga khathariseki leswaku ha ha ri vantshwa kumbe hi vanhu lavakulu hi nga tivutisa swivutiso leswi: ‘Xana ku na ku cinca eka mina loku kombisaka leswaku ndzi ya emahlweni ndzi va munhu wa moya? Xana ndzi tekelela Kreste? Xana ndlela leyi ndzi tikhomaka ha yona eminhlanganweni yi kombisa leswaku ndzi kurile hi tlhelo ra moya? Xana leswi ndzi vulavulaka ha swona swi kombisa yini hi mina? Xana ndlela leyi ndzi dyondzaka ha yona, maambalelo ya mina kumbe ndlela leyi ndzi yi tekaka ha yona ndzayo swi kombisa yini hi mina? Ndzi endla yini loko ndzi langutane ni miringo? Xana ndzi wupfile hi tlhelo ra moya hilaha swi lavekaka hakona eka Vakreste?’ (Efe. 4:13) Ku anakanyisisa hi tinhlamulo ta hina eka swivutiso leswi, swi ta hi pfuna leswaku hi endla nhluvuko hi tlhelo ra moya. w18.02 24 ¶4-5

Hi hanya enkarhini lowu hlawulekeke swinene ematin’wini ya vanhu. Hilaha Bibele yi vuleke hakona, Yehovha u hlengeleta ‘ntshungu lowukulu . . . lowu humaka eka matiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato ni vanhu hinkwavo ni tindzimi hinkwato.’ Lava hlengeletiweke va vumba “tiko ra matimba” ra vanhu lava tsakeke lava tlulaka nhungu wa timiliyoni, lava ‘endlelaka Xikwembu ntirho wo kwetsima nhlikanhi ni vusiku.’ (Nhlav. 7:9, 15; Esa. 60:22) A ku se tshama ku va ni vanhu vo tarisa xileswi, lava rhandzaka Xikwembu ni vanhu van’wana. Hambiswiritano, Matsalwa lama huhuteriweke ma tlhela ma vula leswaku emikarhini ya hina vanhu lava nga rhandziki Xikwembu va ta kombisa rirhandzu ra vutianakanyi. Muapostola Pawulo u tsale a ku: “Emasikwini yo hetelela . . . , vanhu va ta va lava tirhandzaka, varhandzi va mali, . . . lava rhandzaka mintsako ku ri ni ku rhandza Xikwembu.” (2 Tim. 3:1-4) Rirhandzu ro tano ri hambanile ni rirhandzu leri kombisiwaka hi Vakreste. Entiyisweni rirhandzu ro tano ri endla leswaku ku va ni vanhu vo tala lava nga ni vutianakanyi laha misaveni lava swi ‘nonon’hwaka ku tirhisana na vona.’ w18.01 22 ¶1-2

Vutivi lebyi kongomeke bya Xikwembu byi endle leswaku Nowa a va ni ripfumelo ni vutlhari lebyi endleke leswaku a va ni vuxaka lebyinene na xona. Hi xikombiso, leswi Nowa ‘a fambeke ni Xikwembu xa ntiyiso’ a nga vanga ni vuxaka ni vanhu lava nga gandzeriki Yehovha. A nga xisiwanga hi madimona lama ti hundzuleke vanhu, lama hakunene ma kombiseke leswaku a ma na ripfumelo, lama xiseke vanhu hi ku endla swilo leswi a swi nga tolovelekanga lama kumbexana vanhu va ma gandzeleke. (Gen. 6:1-4, 9) Nakambe Nowa a a swi tiva leswaku i vanhu ntsena lava byeriweke ku tswalana va andza va tata misava. (Gen. 1:27, 28) Kutani, a swi tiva leswaku ku va tintsumi teto ti ti hundzule vanhu ni ku va tiendla timhaka ta masangu na vona a swi bihile. Sweswo swi ve erivaleni loko va tswala vana lava nga tolovelekangiki. Hi ku famba ka nkarhi, Xikwembu xi byele Nowa leswaku xi ta tisa ndhambi emisaveni. Leswi Nowa a tshemba leswi Xikwembu xi n’wi byeleke swona u susumeteleke ku aka ngalava leyi n’wi poniseke swin’we ni ndyangu wakwe.—Hev. 11:7. w18.02 9 ¶8

Loko u endle xidyoho lexikulu, tsundzuka leswaku Yehovha u lava ku ku pfuna leswaku u tlhela u va ni vuxaka na yena. Kambe u fanele u lava mpfuno wa vakulu. (Swiv. 24:16; Yak. 5:13-15) Hatla u teka goza, hikuva ntshembo wa wena wa vutomi lebyi nga heriki wu titshege hi vuxaka bya wena na Yehovha. Kambe u nga endla yini loko wa ha titwa nandzu hi swidyoho swa khale leswi u rivaleriweke swona? Mikarhi yin’wana muapostola Pawulo a karhatiwa hi swihoxo leswi a swi endleke enkarhini lowu nga hundza. U te: “Hi mina lontsongo eka vaapostola, naswona a ndzi faneleki ku vuriwa muapostola, hikuva ndzi xanise vandlha ra Xikwembu.” (1 Kor. 15:9) Yehovha u amukele Pawulo a ri tano naswona A lava leswaku na yena a tiamukela. Loko hakunene u hundzukile eka swidyoho swa wena swa le nkarhini lowu hundzeke naswona u swi phofulele vakulu, u nga tiyiseka leswaku Yehovha u ta ku komba tintswalo. Tiyiseka leswaku Yehovha u ta ku rivalela hilaha a vuleke hakona eRitweni rakwe.—Esa. 55:6, 7. w18.01 11 ¶17-18

Ku va ni vuxaka na Yehovha swi fana ni ku vulavula hi foni— swi katsa ku yingisela ni ku vulavula. Dyondzo ya Bibele i ndlela ya nkoka ya ku yingisela Yehovha. Sweswo swi katsa ku nghenisa vutivi hi ku hlaya ni ku anakanyisisa hi Rito ra Xikwembu ni mikandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni. Loko u ri karhi u endla tano tsundzuka leswaku ku dyondza Bibele a swi fani ni ku hlaya buku ya xikolo. A wu fanelanga u hlayela ku kirema onge hi loko u lava ku pasa xikambelo. Dyondzo leyi vuyerisaka yi fana ni riendzo leri eka rona u kumaka vutivi lebyintshwa mayelana ni vumunhu bya Yehovha. Leswi swi ta ku pfuna leswaku u tshinela eka Xikwembu kutani na xona xi ta tshinela eka wena. Nhlengeletano ya Yehovha yi ku lunghiselele switirhisiwa leswi nga ku pfunaka ku hlela xiyimiso lexinene xo dyondza. Hi xikombiso, swipfuneti swa buku leyi nge “Xana Bibele Yi Dyondzisa Yini Hakunene?” leswi kumekaka eka jw.org/ts swi nga ku pfuna leswaku u khorwiseka hi tidyondzo leti u pfumelaka eka tona.—Ps. 119:105. w17.12 25 ¶8-9

Xiya leswaku sweswo swi ta endleka hikuva “misava yi ta tala hi ku tiva Yehovha kukota mati lama funengetaka lwandle.” Ku hetiseka ka vuprofeta lebyi ku tirha eka vanhu tanihi leswi swiharhi swi nga taka swi nga swi koti ku dyondza hi Yehovha. (Esa. 11:6, 7) Vo tala lava a va ri ni tihanyi ku fana ni timhisi, sweswi se va hundzukile naswona va hanya hi ku rhula ni vanhu van’wana. U nga hlaya hi mitokoto yin’wana ya vona eka ntlhandlamano wa swihloko leswi nge “Bibele Yi Hundzula Vutomi Bya Vanhu” leyi kumekaka eka jw.org/ts. Lava a va ri ni tihanyi eku sunguleni va ambale “vumunhu lebyintshwa lebyi tumbuluxiweke hi ku ya hi ku rhandza ka Xikwembu hi ku lulama ka ntiyiso ni vutshembeki.” (Efe. 4:23, 24) Loko vanhu va ri karhi va dyondza hi Xikwembu va swi xiya leswaku va fanele va hanya hi ku ya hi milawu ya xona. Kutani va susumeteleka ku cinca leswi va pfumelaka eka swona ni ndlela leyi va tikhomaka ha yona. Sweswo a swi olovi kambe lava swi lavaka hi mbilu hinkwayo ku endla ku rhandza ka Xikwembu va nga swi kota hi ku pfuniwa hi moya lowo kwetsima. w18.01 31 ¶15-16

Loko Bibele yi vulavula hi lava nga ta pfuxeriwa ku ya hanya etilweni, yi vula leswaku va ta pfuxiwa, “un’wana ni un’wana exiyin’weni xa yena.” Hi nga tiyiseka leswaku lava nga ta pfuxeriwa ku hanya laha misaveni na vona va ta pfuxiwa hi ndlela leyi hlelekeke. Wolowo ku ta va nkarhi lowu tsakisaka. Xana lava ha ku faka va ta pfuxiwa loko Ku Fuma Ka Kreste Ka Gidi Ra Malembe ku ri ekusuhi ni ku sungula kutani va amukeriwa hi varhandziwa va vona lava va tivaka? Xana vavanuna vo tshembeka va le nkarhini wa ku tsariwa ka Bibele va ta rhanga va pfuxiwa leswaku va ta pfuneta ku kongomisa vanhu va Xikwembu emisaveni leyintshwa? Ku ta endleka yini hi vanhu lava nga si tshamaka va tirhela Yehovha? Va ta pfuxeriwa kwihi naswona rini? Hi nga va ni swivutiso swo tala. Kambe, xana ku ni xivangelo lexi twalaka xo karhateka hi mhaka leyi sweswi? Xana a swi antswi ku rindza hi vona ndlela leyi Yehovha a nga ta yi tamela ha yona mhaka leyi? Sweswi hi fanele hi tiyisa ripfumelo ra hina eka Yehovha, loyi hi ku tirhisa Yesu a hi tshembiseke leswaku vafi lava nga emianakanyweni ya yena va ta pfuka.—Yoh. 5:28, 29; 11:23. w17.12 12 ¶20-21

A swi kanakanisi leswaku ku tirhisa ndzayo leyi Pawulo a huhuteriweke ku yi tsala swi nga pfuna vavanuna, vavasati swin’we ni vana. N’wina vavanuna lava tekeke, “Tshamani mi ri karhi mi rhandza vasati va n’wina naswona mi nga va hlundzukeli ku tlula mpimo.” Wanuna la rhandzaka nsati wakwe u yingisela mavonelo yakwe naswona wa n’wi tiyisekisa leswaku leswi a swi vulaka u swi tekela enhlokweni. (1 Pet. 3:7) Hambiloko a nga tshameli ku endla leswi nsati a swi ringanyetaka kambe loko a endla swiboho wa ringanisela hi ku lava ku twa vonelo rakwe. (Swiv. 15:22) Loko wanuna a rhandza nsati wakwe swi ta endla leswaku nsati a n’wi xixima hi ku swi rhandza handle ko sindzisiwa. Loko wanuna a rhandza nsati wakwe ni vana vakwe sweswo swi ta endla leswaku ndyangu wakwe wu tirhela Yehovha wu tsakile naswona wu ta kuma hakelo. w17.11 28 ¶12; 29 ¶15

Loko muapostola Pawulo a ri ekhotsweni eRhoma hi va 60-61 C.E. u tsalele Vakreste va le Kolosa papila. U va byele hi nkoka wo va “ni ku twisisa ka moya,” ku nga ku vona swilo hilaha Yehovha a swi vonaka hakona. (Kol. 1:9) Pawulo u ye emahlweni a ku: “Leswi ndzi swi vulela leswaku ku nga vi na munhu loyi a mi hambukisaka hi timhaka to wonga. Tivoneleni: swi nga ha endleka ku va ni un’wana loyi a nga ta mi phasa hi filosofi ni vuxisi bya hava hi ku ya hi ndhavuko wa vanhu, hi ku ya hi swilo swa masungulo swa misava, ku nga ri hi ku ya hi Kreste.” (Kol. 2:4, 8) Pawulo u hlamusele leswaku ha yini mavonelo man’wana lama tolovelekeke ma ri lama hoxeke ni leswaku ha yini vanhu vo tala va rhandza ku anakanya hi ndlela yoleyo. Hi xikombiso, ku anakanya hi ndlela yoleyo swi nga ha endla leswaku munhu a titwa a tlharihile kumbe a titwa a antswa ku tlula van’wana. Xikongomelo xa papila rolero a ku ri ku pfuna vamakwerhu leswaku va papalata ku anakanya ku fana ni vanhu lava nga ni langutelo ra misava ni leswaku va tshika mikhuva yo biha.—Kol. 2:16, 17, 23. w17.11 20 ¶1

I yini leswi Mukreste a faneleke a swi tshika leswaku a kuma tintswalo ta Xikwembu? U fanele a tiyimisela ku tshika nchumu lowu nga ha n’wi hoxaka exidyohweni hambiloko a wu rhandza. (Mat. 18:9) Xana u tiyimisele ku tshika ku va munghana ni vanhu lava ku kucetelaka ku endla swilo leswi nga n’wi tsakisiki Yehovha? Loko u tsandzeka ku ringanisela loko u nwa byala, xana u tiyimisele ku papalata swiyimo leswi nga ku endlaka leswaku u nwa ku tlula mpimo? Loko u karhatiwa hi ku navela ko biha ka timhaka ta masangu, xana u papalata tifilimi, tiwebsite kumbe swilo leswi nga ku endlaka u va ni ku navela koloko? U nga rivali leswaku matshalatshala lawa hi ma endlaka leswaku hi tshama hi tshembekile eka Yehovha a hi ya hava. A ku na xo vava ku fana ni ku titwa u lahliwe hi Yehovha. Kasi swi tsakisa ngopfu ku tiva leswaku u ta kuma “musa wa rirhandzu hilaha ku nga riki na makumu.”—Esa. 54:7, 8. w17.11 11 ¶12

Xana u swi xiyile leswaku Zakariya 5:4 yi vula leswaku ‘ndzhukano wu ta nghena endlwini ya khamba naswona wu ta tshama exikarhi ka yindlu yoleyo, wu yi lovisa’? Yehovha u ta paluxa ni ku avanyisa vanhu lava endlaka swilo swo biha. Hambiloko vanhu vakwe vo tumbeta swidyoho swa vona, u ta swi paluxa. Hambiloko munhu a kota ku tumbeta vukhamba byakwe eka maphorisa, vathori vakwe, vakulu kumbe vatswari kambe a nge swi koti ku byi tumbetela Xikwembu lexi nga ta byi humesela erivaleni. (Hev. 4:13) Swa phyuphyisa ku va munghana wa vanhu lava tshembekaka eka “swilo hinkwaswo!” (Hev. 13:18) Yehovha wa ku venga ku yiva. Hi swi teka ku ri lunghelo ku hanya hi milawu ya Yehovha ni ku tikhoma hi ndlela leyinene leswaku vito rakwe ri nga sandziwi. Loko hi endla tano, hi ta balekela vuavanyisi lebyi nga ta wela lava tlulaka milawu ya Xikwembu hi vomu. w17.10 22 ¶6-7

Hi endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka leswaku hi kondletela ku rhula ni vamakwerhu hambiloko hi vona onge a hi khomiwanga kahle. (Rhom. 12:17, 18) Leswaku hi kondletela ku rhula, swi lava hi kombela ku rivaleriwa swi suka embilwini loko hi twise van’wana ku vava. Ku kondletela ku rhula i swa nkoka swinene evukatini. Nuna ni nsati a va fanelanga va endla onge va rhandzana loko va ri exikarhi ka vanhu kambe loko va ri voxe va nga vulavurisani, va tlhavana hi marito kumbe un’wana a ba un’wana. Na hina hi fanele hi tiyimisela ku rivalela hi ku ntshunxeka. Loko munhu a hi dyoherile hi fanele hi n’wi rivalela hi ku ntshunxeka handle ko va ni xikhomela. Leswaku hi rivalela swi huma embilwini, hi fanele hi lawula ndlela leyi hi anakanyaka ha yona leswaku hi nga “hlayisi mhaka yo biha.” (1 Kor. 13:4, 5) Xikhomela xi nga onha vuxaka bya hina ni vamakwerhu swin’we na Yehovha.—Mat. 6:14, 15. w17.10 10 ¶14-15

Xana rungula leri Zakariya a ri twariseke ri va khumbe njhani Vayuda va le nkarhini wakwe? Yehovha u tshembise Vayuda leswaku u ta va sirhelela ni ku seketela ntirho wa vona. Leswi a va tshembiseke leswaku tempele yi ta akiwa, swi fanele swi va nyike ntshembo tanihi leswi a va hele matimba. Kambe leswi a va ri va ntsongo a va ta swi kotisa ku yini ku heta ntirho wolowo lowukulu? Marito ya Zakariya lama landzeleke ma suse ku kanakana ni ku chava loku a va ri na kona. Ku engetela eka ku seketeriwa hi vanhu vo tshembeka vo tanihi Helidayi, Thobiya na Yedaya, Xikwembu xi va byele leswaku ku ni van’wana vo tala lava a ‘va ta ta va ta pfuneta eku akeni ka tempele ya Yehovha.’ Leswi se a va tiyiseka leswaku Yehovha wa va seketela, Vayuda va nambe va nghena ehansi va sungula ku aka hambileswi ntirho wolowo a wa ha yirisiwile hi hosi ya le Peresiya. Hi ku hatlisa, Yehovha u endle leswaku valawuri va tlhela va pfumelela ntirho wo aka wu ya emahlweni kutani tempele yi hetiwe hi 515 B.C.E. (Ezra 6:22; Zak. 4:6, 7) Kambe marito lawa Yehovha a ma vuleke ma hetiseka hi ndlela leyikulu namuntlha. w17.10 29 ¶17

Solomoni a fanele a rhangela eka ku akiwa ka muako wa nkoka swinene ematin’wini ku nga tempele ya le Yerusalema. Tempele yoleyo a yi fanele “yi va yikulu swinene, yi saseka hi ndlela leyi hlawulekeke ematikweni hinkwawo.” Kasi xa nkoka ngopfu tempele yoleyo a yi ta va “yindlu ya Yehovha Xikwembu xa ntiyiso.” Yehovha u lerise leswaku Solomoni a a ta rhangela ntirho wolowo lowukulu wo aka. (1 Tikr. 22:1, 5, 9-11) Hosi Davhida a tiyiseka leswaku Xikwembu xi ta seketela ntirho wolowo kambe Solomoni a ha ri ‘ntsongo naswona a nga ri na ntokoto.’ Xana a ta va ni xivindzi xo endla ntirho wolowo lowukulu wo aka tempele? Xana a ta anakanya leswaku wa ha ri ntsongo naswona a nga na ntokoto? Leswaku a kota ku wu endla, Solomoni a fanele a va ni xivindzi kutani a teka goza. Loko Solomoni a a nga vanga na xona xivindzi a ta va a nga yi akanga tempele naswona a swi ta va swi bihe ngopfu ku tlula loko a nga byi amukelanga vutihlamuleri byebyo. Ku fana na Solomoni hi lava mpfuno wa Yehovha leswaku hi va ni xivindzi kutani hi hetisisa swiavelo swa hina. w17.09 28 ¶1-2; 29 ¶4-5

Xana u anakanya leswaku vutomi a byi ta va njhani loko a ku nga ri na Bibele? A wu nga ta va na nkongomiso lowu tshembekaka lowu a wu ta ku pfuna eka vutomi bya siku ni siku. A wu nga ta tikuma tinhlamulo leti enerisaka ta swivutiso leswi u nga na swona hi Xikwembu, vutomi ni hi vumundzuku. Nakambe a wu nga ta yi tiva ndlela leyi Yehovha a tirhisaneke ha yona ni vanhu enkarhini lowu hundzeke. Ha tsaka leswi hina hi nga riki exiyin’weni xo tano xo biha. Yehovha u hi nyike Rito rakwe ku nga Bibele. Nakambe u hi tiyisekisa leswaku rungula ra yona ri ta tshama hilaha ku nga riki na makumu. Muapostola Petro u tshahe Esaya 40:8. Hambileswi ndzimana leyi, yi nga kombeteliki eka Bibele hi ku kongoma kambe ya tirha ni le ka rungula leri Bibele yi ri tameleke. (1 Pet. 1:24, 25) Hambileswi enkarhini lowu hundzeke a swi nga olovi, vanhu van’wana va tirhe hi matimba leswaku va hundzuluxela Bibele ni ku yi hangalasa. Ku navela ka vona a ku fambisana ni ku rhandza ka Xikwembu ka leswaku “vanhu va mixaka hinkwayo va ponisiwa naswona va fikelela vutivi lebyi kongomeke bya ntiyiso.”—1 Tim. 2:3, 4. w17.09 18 ¶1-2

Vantshwa vo tala va langutana ni ndzingo lowu fanaka ni lowu Yosefa a tshameke a langutana na wona. (Gen. 39:7) Anakanya hi Kim, vo tala lava a nghena na vona xikolo a va tolovele ku endla timhaka ta masangu naswona a va tibuma ha swona endzhaku ka mahelo vhiki man’wana na man’wana. Kambe, Kim a nga ri na leswi a a ta vulavula ha swona. Kim u xiye leswaku ku va la hambaneke mikarhi yin’wana a swi endla leswaku a titwa “a lahlekile ni ku va ni xivundza” naswona tintangha takwe a ti n’wi teka a ri xiphukuphuku hileswi a nga ri na jaha. Hambiswiritano, Kim a swi tiva leswaku eka vantshwa vo tala ku navela ku endla timhaka ta masangu i ndzingo lowukulu. (2 Tim. 2:22) Vadyondzikuloni a va tshamela ku n’wi vutisa loko a tshame a endla timhaka ta masangu. Sweswo swi endle leswaku a pfulekeriwa hi nkarhi wo va hlamusela xivangelo xo va a nga endli timhaka ta masangu. Ha tinyungubyisa hi vantshwa lava nga Vakreste lava tiyimiseleke ku hlula ntshikilelo wo katseka eka ku tikhoma ko biha hi timhaka ta masangu naswona Yehovha wa tinyungubyisa ha vona. w17.09 4 ¶8; 5 ¶10

Vanhu lava nga ni ximbilwambilwana va tala ku kombisa vukarhi bya vona hi ku tirhisa marito ya nhlambha. Swi le rivaleni leswaku sweswo swi nga endla leswaku ku nga vi na ntsako endyangwini. Swa twala leswi Bibele yi hi lemukisaka mayelana ni ku kariha, mavulavulelo ya nhlambha ni huwa. (Efe. 4:31) Lexi twisaka ku vava, hakanyingi mikhuva yo tano yi hetelela yi vange madzolonga. Vanhu van’wana va nga ha languta mhaka ya ku kariha tanihi leyi tolovelekeke kambe sweswo, a swi n’wi tsakisi Muvumbi. Vanhu vo tala va boheke ku tshika mikhuva leyi yo biha leswaku va ta kota ku ambala vumunhu lebyintshwa. (Kol. 3:8-10) Vuxisi i mukhuva wun’wana lowu na wona hi faneleke hi wu tshika. Hi xikombiso, swi tolovelekile ku va vanhu va tirhisa vuxisi etimhakeni to hakela swibalo kumbe va hemba leswaku va balekela vuyelo bya swidyoho swa vona. Ku hambana ni vanhu volavo Yehovha i “Xikwembu xa ntiyiso.” (Ps. 31:5) Hikwalaho u lava leswaku “un’wana ni un’wana” wa vagandzeri vakwe a “[vulavula] ntiyiso eka warikwavo” naswona a nga ‘hembi.’ (Efe. 4:25; Kol. 3:9) Kutani hi fanele hi vulavula ntiyiso hambiloko swi hi khomisa tingana ku endla tano.—Swiv. 6:16-19. w17.08 18, ¶3, 5; 20 ¶12-13, 15

Namuntlha, Yehovha u hi kongomisa hi Rito rakwe, ku nga Bibele. Naswona “rito rakwe ri tsutsuma hi rivilo” hi leswi a hi kongomisaka loko hi lava nkongomiso. Anakanya hi ndlela leyi u vuyeriwaka ha yona loko u hlaya Bibele, loko u hlaya mikandziyiso leyi humesiwaka hi “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha,” loko u hlalela JW Broadcasting, loko u nghena eka jw.org, loko u vulavurisana ni vakulu ni loko u burisana ni Vakrestekuloni. (Mat. 24:45) Xana u swi xiyile leswaku Yehovha wa hatlisa ku ku kongomisa? Mupisalema a a yi tiva ndlela leyi Xikwembu a xi va rhandza ha yona vanhu va xona va khale. A ku ri vona ntsena tiko leri nyikiweke “rito” ra Xikwembu ni ‘swileriso swa xona ni swiboho swa xona swa vuavanyisi.’ (Ps. 147:19, 20) Hi katekile namuntlha leswi ku nga hina ntsena emisaveni hi vitaniwaka hi vito ra Xikwembu. Hi ni vuxaka lebyikulu na Yehovha hi leswi hi n’wi tivaka naswona Rito rakwe ri hi pfunaka evuton’wini. Xana a wu na swivangelo swo tala leswi twalaka swo huwelela ku fana ni mutsari wa Pisalema 147, u ku “Dzunisani Yah,” ni ku tlhela u khutaza van’wana leswaku na vona va endla tano? w17.07 20 ¶15-16; 21 ¶18

Namuntlha valandzeri va Yesu ku katsa ni Vakreste lava tlulaka miliyoni lava nga eka ntirho wa nkarhi hinkwawo, va yingisa xitsundzuxo lexi nga laha henhla xa Pawulo hilaha va nga kotaka hakona. Leswaku va hlula ku wongiwa hi swinavetiso swa mabindzu ya misava leyi, va tsundzuka nsinya wa nawu lowu nge: “Mulombi i nandza wa mulombisi.” (Swiv. 22:7) Sathana u lava leswaku hi tirhisa nkarhi ni matimba ya hina leswaku hi va mahlonga ya mabindzu ya misava leyi. Swiboho swin’wana leswi hi nga swi endlaka swi nga hi hoxa eswikweletini ku ringana malembe yo tala. Ku lava ku tshama etindlwini to durha, ku lomba mali yo nghenisa vana swikolo, ku lava ku famba hi timovha ta mavayivayi ni ku lava ku endla micato ya manyunyu, swi nga hi peta eswikweletini. Hi kombisa leswaku hi ni vutlhari lebyi pfunaka loko hi olovisa vutomi bya hina hi ku nga tihoxi eswikweletini ni ku hunguta swilo leswi hi swi xavaka, ku endla tano swi endla leswaku hi tikombisa hi ri mahlonga ya Xikwembu ku nga ri ya mabindzu ya misava leyi.—1 Tim. 6:10. w17.07 10 ¶13

Yehovha wa fanelekela ku Fuma vuako hinkwabyo. Vulawuri byakwe u byi tirhisa hi vululami lebyi hetisekeke. U ri: “Hi mina Yehovha, Loyi a kombisaka musa wa rirhandzu, vululami ni ku tshembeka emisaveni; hikuva swilo leswi ndza swi tsakela.” (Yer. 9:24) Yehovha a nga titsheganga hi milawu leyi endliweke hi vanhu lava nga hetisekangiki leswaku yi n’wi pfuna ku tiva swilo leswi lulameke. Ku ri na sweswo, hi yena loyi a nyikeke vanhu milawu leyi nga va pfunaka ku hambanisa leswi lulameke ni leswi nga lulamangiki. Kutani hi nga tiyiseka leswaku milawu, misinya ya milawu ni swiboho leswi a swi endlaka swi lulamile hikuva “ku lulama ni vuavanyisi i ndhawu ya xiluvelo xa [yena].” (Ps. 89:14) Ku hambana ni sweswo, hambileswi Sathana a soleke mfanelo ya Yehovha yo fuma vuako hinkwabyo, u tsandzekile ku endla leswaku misava leyi yi va ni ku rhula. w17.06 28 ¶5

Yehovha i Xikwembu xa ntiyiso. (Ps. 31:5) Leswi a nga Tatana la hananaka, u avela hinkwavo lava n’wi chavaka ntiyiso wakwe lowu nga eBibeleni. Ku sukela loko hi twe ntiyiso ro sungula, hi kote ku hlengeleta ntiyiso lowu nga eRitweni ra Xikwembu ku nga Bibele, loko hi hlaya mikandziyiso ya hina, hi ri etinhlengeletanweni ta xifundzha ni ta miganga ni le mihlanganweni ya vandlha. Hi ku famba ka nkarhi, hi sungule ku hlayisa ntiyiso wolowo wa khale swin’we ni ntiyiso lowuntshwa lowu antswisiweke endhawini leyi Yesu a yi vitaneke ‘vuhlayiselo bya xuma,’ ku nga timbilu ta hina. (Mat. 13:52) Yehovha u ta hi pfuna leswaku hi hlengeleta ntiyiso lowuntshwa ‘evuhlayiselweni bya hina bya xuma’ loko ntsena hi wu lavisisa ku fana ni xuma lexi fihliweke. (Swiv. 2:4-7) Hi nga swi endlisa ku yini leswi? Hi fanele hi va ni dyondzo ya munhu hi yexe nkarhi ni nkarhi hi tlhela hi endla ndzavisiso eRitweni ra Xikwembu ni le mikandziyisweni ya hina. Leswi swi ta endla leswaku hi tiva ntiyiso “lowuntshwa” lowu khale a hi nga wu tivi. (Yox. 1:8, 9; Ps. 1:2, 3) Hilaha ku fanaka, na hina hi fanele hi tiyimisela ku hlengeleta ntiyiso lowu hi wu dyondzaka eBibeleni evuhlayiselweni bya hina bya xuma kumbe etimbilwini ta hina. w17.06 12 ¶13-14

Makwerhu un’wana loyi a ha riki muntshwa loyi hi nga ta n’wi vitana Eduardo naswona a nga si tekaka, u byele Stephen nkulu la nga ni malembe yo tala a nghenele vukati mhaka leyi a yi nga n’wi dyisi byi rhelela. Eduardo, a a vilerisiwa hi marito lama nga eka 1 Vakorinto 7:28 lama nge: “Lava nghenelaka vukati va ta va ni nhlomulo enyameni ya vona.” U vutise Stephen a ku: “I yini ‘nhlomulo’ lowu ku vulavuriwaka ha wona laha naswona ndzi ta swi kotisa ku yini ku langutana na wona loko se ndzi tekile?” Loko Stephen a nga si n’wi hlamula, u n’wi kombele leswaku a anakanyisisa hi marito man’wana lawa muapostola Pawulo a ma tsaleke, lama vulaka leswaku Yehovha i “Xikwembu xa nchavelelo hinkwawo, lexi hi chavelelaka enhlomulweni wa hina hinkwawo.” (2 Kor. 1:3, 4) Hakunene Yehovha i Tatana la nga ni rirhandzu naswona wa hi chavelela loko hi langutane ni maxangu. Swi nga endleka leswaku na wena Xikwembu xi tshame xi ku chavelela xi tlhela xi ku kongomisa hi ku tirhisa Rito ra xona. Hi nga tiyiseka leswaku xi hi navelela leswinene, hilaha xi endleke hakona eka malandza ya xona ya khale.—Yer. 29:11. w17.06 4 ¶1-2

Vamakwerhu lava nga valuveri va lava ku pfuniwa leswaku va tiyisa vuxaka bya vona na Yehovha ni ku tshama va tsakile. (Mat. 4:4) Vakulu va nga va pfuna hi ku va kumela minkandziyiso ya ririmi ra vona ni hi ku va hlanganisa ni vamakwerhu lava vulavulaka ririmi ra vona. Valuveri vo tala va hambanisiwe ni maxaka, tiko ni mavandlha ya ka vona. Va lava ku titwa va ri ekaya loko va ri ni Vakreste kulobye. Loko hi nga va khomi kahle, va nga ti hlanganisa ni maxaka kumbe valuverikulobye lava nga riki Timbhoni, ivi va rungulelana ta ka vona ni maxangu lawa va ma voneke. (1 Kor. 15:33) Loko hi va amukela hi mandla mambirhi evandlheni, hi va hi “rindza valuveri” hilaha Yehovha a endlaka ha kona. Valuveri vo tala a va nge swi koti ku tlhelela eka rikwavo ntsena loko ka ha fuma valawuri lava va va tshikilelaka. Vo tala va chavisiwe hi leswi va swi voneke. Tivutise, ‘Loko a ndzi ri muluveri, a ndzi ta lava ku khomiwa njhani?’—Mat. 7:12. w17.05 6 ¶15-16

Loko hi pfumelela swilo swo karhi swi hi heta matimba, ripfumelo ra hina ni ndlela leyi hi rhandzaka Xikwembu ha yona swi nga tsana. Emisaveni leyi yo homboloka leyi lawuriwaka hi Sathana, hinkwerhu mikarhi yin’wana hi langutana ni swiyimo leswi hetaka matimba. (1 Yoh. 5:19) Swi nga ha endleka leswaku sweswi hi karhatiwa hi swiphiqo swa ku dyuhala, mavabyi kumbe swiphiqo swa timali. Kumbexana hi karhatiwa hi ku titwa hi nga pfuni nchumu, ku nga hetiseki ka ku navela ka hina kumbe hi ku tsandzeka ku hetisisa swo karhi. Kambe a hi fanelanga hi pfumelela swiyimo swo tano, swi endla hi rivala leswaku Yehovha wa khathala hi hina. Ku ri na sweswo, hi fanele hi anakanyisisa hi marito lama hi tiyisekisaka leswaku Yehovha u ta tshama a hi rhandza. Marito wolawo ma kumeka eka Pisalema 136:23 leyi nge: “Loyi a hi tsundzukeke loko hi ri exiyin’weni xa le hansi, hikuva musa wakwe wa rirhandzu i wa hilaha ku nga riki na makumu.” Ndlela leyi Yehovha a ma rhandzaka ha yona malandza yakwe a yi cincacinci. Xisweswo, hi nga tiyiseka leswaku wa swi twa ‘swikombelo swa hina’ naswona wa swi hlamula.—Ps. 116:1; 136:24-26. w17.05 18 ¶8

Hilaha swi kombisiweke hakona eka Vagalatiya 2:11-14, Petro u endle sweswo hikwalaho ko chava vanhu. (Swiv. 29:25) Hambileswi Petro a ri tiva langutelo ra Yehovha emhakeni yoleyo, kambe a chava leswaku Vayuda lava nga Vakreste va le Yerusalema va ta n’wi tekela ehansi loko a tihlanganisa ni Vakreste lava nga yimbangiki. Muapostola Pawulo u ye eAntiyoka a ya byela Petro hi vukanganyisi byakwe. (Mint. 15:12; Gal. 2:13) Swi le rivaleni leswaku Petro hi ku titsongahata u amukele ndzayo ya Pawulo. Matsalwa a ma boxi leswaku Petro u lahlekele hi malunghelo. Hi ku famba ka nkarhi u huhuteriwe ku tsala mapapila mambirhi lama nga kona eBibeleni. Yesu la nga nhloko ya vandlha u ye emahlweni a n’wi tirhisa. (Efe. 1:22) Hikwalaho swirho swa vandlha swi ve ni lunghelo ro tekelela Yesu ni Tata wakwe hi ku hambeta swi rivalelana. Swi nga endleka a nga vanga kona ni un’we loyi a pfumeleke ku khunguvanyisiwa hi xihoxo xa Petro. w17.04 27 ¶16-18

Loko Yehovha a tisa vuavanyisi endhawini yoleyo, a lava ku hi dyondzisa swo karhi. U “[vekele] vanhu lava nga xiximiki Xikwembu xikombiso xa swilo leswi taka.” Hilaha Yehovha a heriseke vanhu lava a va endla swilo swo biha hakona enkarhini lowu hundzeke, u ta endla tano ninamuntlha loko a tisa vuavanyisi laha misaveni. I mitirho yihi leyi nga ta siva yo biha emisaveni leyintshwa? EParadeyisini hi ta va hi khomekile hi ku endla mitirho leyi tsakisaka. Anakanya hi ntirho wo tsakisa swinene wo endla misava leyi yi va paradeyisi kumbe wo aka tiyindlu ta hina ni ta lava hi va rhandzaka. Anakanya hi ntshembo lowu hi nga na wona wo amukela vanhu va timiliyoni lava nga ta pfuxiwa ni ku va dyondzisa hi Yehovha ni ndlela leyi a tirhisaneke ni vanhu ha yona enkarhini lowu hundzeke. (Esa. 65:21, 22; Mint. 24:15) Hi ta tiphina hi ku endla mitirho yo tala leyi nga ta hi nyika ntsako swin’we ni ku dzunisa Yehovha! w17.04 12 ¶11-12

Loko Yefta a endla xihlambanyo lexi swi nga endleka a swi tiva leswaku ku nga ha va n’wana wakwe loyi a ta n’wi hlanganisa. Hambiswiritano, Yefta ni n’wana wakwe a va ri exiyin’weni xo tika tanihi leswi a swi lava leswaku va lahlekeriwa hi swo karhi. Loko a vona n’wana wakwe, Yefta u “[handzule] tinguvu takwe” kutani a vula leswaku u tshoveke mbilu. N’wana wakwe u ‘rilele vunhwana byakwe.’ Ha yini? Yefta a nga ri na n’wana wa jaha naswona n’wana wakwe loyi a nga yexe a nga ta kota ku tekiwa ni ku n’wi tswalela vatukulu. A swi nga ta koteka leswaku xivongo xa Yefta ni ndzhaka yakwe swi ya emahlweni. Kambe sweswo a swi nga ri swa nkoka eka Yefta hikuva u te: “Ndzi pfule nomu wa mina eka Yehovha, a ndzi swi koti ku tlhelela endzhaku.” N’wana wakwe u te: “Endla eka mina hilaha u vuleke hakona.” (Vaav. 11:35-39) Lava a ku ri vanhu vo tshembeka lava a va tiyimisele ku hetisisa swihlambanyo leswi va swi endleke eka Yehovha Xikwembu hambiloko sweswo a swi ta endla leswaku va lahlekeriwa hi swo karhi.—Det. 23:21, 23; Ps. 15:4. w17.04 4 ¶5-6

Yosefa u khomiwe hi ndlela yo biha swinene. Loko a ri ni malembe ya 17, vamakwavo vakwe va n’wi xavisile leswaku a ya va hlonga. Ivi endzhaku, a hehliwa hileswaku a a lava ku pfinya nsati wa Potifaro, leswi endleke leswaku a pfaleriwa ekhotsweni. (Gen. 39:11-20; Ps. 105:17, 18) Hambileswi a a ri munhu lonene, swi tikomba onge swilo a swi n’wi fambela ximatsi. Kambe endzhaku ka malembe ya 13, swilo swi cince hi xihatla. U ntshunxiwile ekhotsweni naswona u nyikiwe xikhundlha lexi tlakukeke swinene e-Egipta. (Gen. 41:14, 37-43; Mint. 7:9, 10) Xana maxangu wolawo ma endle leswaku Yosefa a hlundzuka? Xana u tshike ku tshemba Yehovha Xikwembu xakwe? Nikatsongo. I yini lexi pfuneke Yosefa leswaku a lehisa mbilu a rindzela Yehovha? I ripfumelo rakwe eka Yehovha. U xiye leswaku Yehovha a n’wi seketela. Leswi hi swi vona eka leswi a swi byeleke vamakwavo vakwe loko a ku: “Loko ku ri n’wina a mi ndzi anakanyele swo biha. Xikwembu a xi ndzi anakanyele vunene hi xikongomelo xa ku endla hilaha xi endleke hakona namuntlha leswaku ku londzovotiwa vanhu vo tala va hanya.” (Gen. 50:19, 20) Eku heteleleni, Yosefa u byi vonile vuyelo byo va a lehise mbilu. w17.08 4 ¶6; 6 ¶12-13