May

Hambileswi ku tshinyiwa swi vavaka kambe ku ni nchumu lowu vavaka ku tlula sweswo, ku nga vuyelo byo biha lebyi tisiwaka hi ku bakanya ndzayo. (Hev. 12:11) Xiya xikombiso xa Kayini. Loko Kayini a ve ni rivengo ra lunya eka Avele, Xikwembu xi n’wi lemukise xi ku: “Hikwalaho ka yini u hlundzuke ngopfu, naswona hikwalaho ka yini nghohe ya wena yi hlunamile? Loko u hundzuka u endla leswinene, xana u nge tlakusiwi? Kambe loko u nga hundzuki leswaku u endla leswinene, ku ni xidyoho lexi tumbeleke enyangweni naswona xa ku navela; kambe loko ku ri wena, xana u nge xi hluli?” (Gen. 4:6, 7) Kayini a nga yingisanga. Hiloko xidyoho xi n’wi hlula. U ti kokele ku xaniseka ku ri ekule na yena! (Gen. 4:11, 12) Ku vava loku tisiweke hi ndzayo ya Yehovha a ku nga ri nchumu loko ku ringanisiwa ni maxangu lawa a ti kokeleke wona. Swi le rivaleni leswaku Yehovha u lava ku hi pfuna leswaku hi papalata maxangu yo tano! (Esa. 48:17, 18) Hikwalaho, a hi ‘yingiseni ndzayo kutani hi tlhariha.’—Swiv. 8:33. w18.03 32 ¶18-20

Xana Daniyele u n’wi tive njhani Yehovha? Swi le rivaleni leswaku Daniyele a leteriwe kahle hi vatswari va yena, lava n’wi dyondziseke ku rhandza Yehovha ni Rito rakwe. Daniyele u rhandze Xikwembu vutomi byakwe hinkwabyo. Hambi loko se Daniyele a khalabyile, u hlaye Matsalwa a tlhela a anakanyisisa hi wona. Vutivi lebyi Daniyele a ri na byona swin’we ni ku tiva ndlela leyi Xikwembu xi tirhisaneke ni Vaisrayele ha yona hi swi vona kahle eka xikhongelo xakwe lexi tsariweke eka Daniyele 9:3-19. Ha yini u nga tinyiki nkarhi wo hlaya ni ku anakanyisisa hi xikhongelo xexo? Vayuda vo tshembeka a swi nga va oloveli ku tsakisa Xikwembu eBabilona. Hi xikombiso, Yehovha u byele Vayuda leswaku va ‘lava ku rhula ka muti lowu a va yiseke eka wona evukhumbini.’ (Yer. 29:7) Kambe a ha lava leswaku va n’wi tirhela hi mbilu hinkwayo. (Eks. 34:14) I yini lexi endleke leswaku Daniyele a swi kota ku endla swilo leswi hinkwaswo? Vutlhari bya Xikwembu byi n’wi pfune ku twisisa misinya ya milawu leyi endleke leswaku a titsongahata eka valawuri. Endzhaku ka malembe yo tala Yesu u dyondzise hi misinya ya milawu leyi fanaka ni leyi.—Luka 20:25. w18.02 10 ¶11-12

Xana u ni xiphiqo xa rihanyo, xa timali kumbe wa xanisiwa? Xana mikarhi yin’wana u pfa u titwa u nga tsakanga loko u ri karhi u tirhela Yehovha? Loko swi ri tano ku dyondza hi Nowa, Daniyele na Yobo swi nga ku khutaza. A va nga hetisekanga naswona na vona a va langutana ni swiyimo swo tika ku katsa ni leswi xungetaka vutomi. Hambiswiritano, va tshame va tshembekile, va kombisa ripfumelo ni ku yingisa Xikwembu. (Ezek. 14:12-14) Ezekiyele u tsale marito lama nga eka tsalwa ra nhlokomhaka hi 612 B.C.E. eBabilona. (Ezek. 1:1; 8:1) Muti wa Yerusalema a wu ri ekusuhi ni ku lovisiwa hilaha a swi profetiwe hakona naswona wu lovisiwile hi 607 B.C.E. I vanhu vatsongo lava kombiseke timfanelo to fana ni ta Nowa, Daniyele na Yobo naswona hikwalaho ka sweswo va fungheriwe ku pona. (Ezek. 9:1-5) Hilaha ku fanaka, ninamuntlha lava Yehovha a nga ta kuma va pfumala xisandzu ku fana na Nowa, Daniyele na Yobo hi vona va nga ta fungheriwa ku pona loko misava leyi yi herisiwa.—Nhlav. 7:9, 14. w18.02 3-4 ¶1-3

Tanihi muntshwa tivutise: ‘Xana ndzi tirhela Yehovha hikwalaho ka leswi vatswari va mina va languteleke leswaku ndzi endla tano? Xana ndzi tikarhatela ku va ni vuxaka lebyinene na yena?’ Ku va ni tipakani teto swi ta hi swi pfuna hinkwerhu tanihi malandza ya Yehovha leswaku hi tiyisa vuxaka bya hina na yena. (Ekl. 12: 13) Loko se hi swi vonile leswaku hi nga antswisa kwihi, hi fanele hi teka magoza lamanene lama nga hi pfunaka ku ya emahlweni hi tiyisa vuxaka bya hina na Yehovha. I swa nkoka ku va munhu wa moya. Kahlekahle swi nga ponisa vutomi bya wena. (Rhom. 8:6-8) Hambiswiritano, ku wupfa hi tlhelo ra moya a swi vuli leswaku hi fanele hi va vanhu lava hetisekeke. Moya wa Yehovha wu ta hi pfuna leswaku hi endla nhluvuko lowu lavekaka. Kambe swi lava hi endla matshalatshala. Hambileswi ku dyondza Bibele swi tsakisaka, a hi fanelanga hi yi teka tanihi buku ya xitori leyi tsaleriweke ku tihungasa. Hi fanele hi tikarhatela ku endla ndzavisiso lowu nga ta hi pfuna. w18.02 25 ¶10-11

Aswi vuli swona leswaku munhu u fanele a tiva Bibele hinkwayo leswaku a ta fanelekela ku tinyiketela eka Xikwembu ni ku khuvuriwa. Endzhaku ka loko va khuvuriwile, vadyondzisiwa hinkwavo va fanele va ya emahlweni va kuma vutivi lebyi engetelekeke. (Kol. 1:9, 10) Kutani, ku laveka vutivi byo tanihi kwihi munhu a nga si khuvuriwa? Vatswari va nga dyondza swo karhi eka ndyangu wun’wana wa lembe xidzana ro sungula. (Mint. 16:25-33) Loko Pawulo a ri eka riendzo rakwe ra vumbirhi ra vurhumiwa, u endzele eFilipiya kwalomu ka 50 C.E. Loko a ri kwalaho, yena na Silasi va hoxiwe ekhotsweni hikwalaho ka swihehlo swa mavunwa. Hi vusiku byebyo, ku ve ni ku tsekatseka ka misava loku ninginiseke khotso kutani ku pfuleka minyangwa hinkwayo ya khotso. Leswi mulanguteri wa khotso a anakanya leswaku vabohiwa hinkwavo va balekile, a lava ku tidlaya loko Pawulo a n’wi huwelela. Kutani Pawulo na Silasi va kote ku nyikela vumbhoni eka mulanguteri wa khotso ni ndyangu wakwe. Ku kombisa leswaku ndyangu lowu a wu wu tlangela ntiyiso lowu a wu ri karhi wu wu dyondza malunghana na Yesu, wu susumeteleke ku teka goza rihi? Wu khuvuriwile handle ko hlwela. w18.03 10 ¶7-8

Vanhu va Xikwembu va ni ntsako hikuva Yehovha i Xikwembu lexi tsakeke. Ku engetela kwalaho, ku hambana ni vanhu lava tirhandzaka lava tsakelaka ku amukela ntsena, malandza ya Yehovha ya kuma ntsako hileswi ma tikarhatelaka ku pfuna van’wana. (Mint. 20:35; 2 Tim. 3:2) Hi nga swi vonisa ku yini leswaku se hi tirhandza ku tlula Xikwembu? Anakanya hi xitsundzuxo lexi kumekaka eka Vafilipiya 2:3, 4, lexi nge: “Mi nga endli nchumu hi ku kanetana kumbe hi ku tikurisa, kambe hi mianakanyo yo titsongahata mi teka van’wana va ri lava tlakukeke eka n’wina, mi nga veki tihlo etimhakeni ta n’wina ntsena, kambe ni le timhakeni ta van’wana.” Hi nga ha tivutisa: ‘Xana ndzi hanya hi ku landza xitsundzuxo lexi evuton’wini bya mina? Xana ndzi tikarhatela ku pfuna van’wana, evandlheni ni le nsin’wini?’ A hi mikarhi hinkwayo swi olovaka ku endla tano. Swi lava ku tikarhata ni ku tinyiketela. Kambe, xana xi kona lexi nga hi tsakisaka ku tlula ku tiva leswaku hi tsakisa Muvumbi wa vuako hinkwabyo? w18.01 23 ¶6-7

Loko hi ri karhi hi endla tano swi ta va swinene ku tivutisa leswi: ‘Xana ndza kholwa hakunene leswaku ndzi le xikarhi ka nhlengeletano leyi nga yona ntsena leyi Yehovha a yi tirhisaka ku hetisisa xikongomelo xakwe? Xana ndzi endla leswi ndzi nga swi kotaka leswaku ndzi chumayela ni ku dyondzisa mahungu lamanene ya Mfumo? Xana swiendlo swa mina swa kombisa leswaku ndza tshemba leswaku hi hanya emasikwini ya makumu ni leswaku Mfumo wa Sathana wu le kusuhi ni ku herisiwa? Xana ndza ha tshemba Yehovha na Yesu Kreste hi ndlela leyi a ndzi va tshemba ha yona loko ndza ha ku khuvuriwa?’ (Mat. 24:14; 2 Tim. 3:1; Hev. 3:14) Ku anakanyisisa hi tinhlamulo ta swivutiso leswi, swi ta hi pfuna ku vona leswi hi nga swona hakunene. Hlaya u tlhela u anakanyisisa hi mikandziyiso leyi vulavulaka hi nkoka wa Xitsundzuxo. (Yoh. 3:16; 17:3) Hi ta kuma vutomi lebyi nga heriki ntsena loko hi ‘nghenisa vutivi’ hi Yehovha ni ku ‘kombisa ripfumelo’ eka Yesu N’wana Wakwe loyi a tswariweke a ri swakwe. Loko u ri karhi u tilunghiselela Xitsundzuxo, hlawula tinhlokomhaka leti nga ta ku pfuna ku tshinela ekusuhi na Yehovha na Yesu. w18.01 13 ¶5-6

Loko u hlaya Bibele ni minkandziyiso ya hina ni loko u ya eminhlanganweni u twa vamakwerhu va hlamusela mintokoto leyi khutazaka ya ndlela leyi Xikwembu xi va pfuneke ha yona leswaku va tshama va tshembekile. Kambe loko u ya u kula eripfumelweni u ta vona ndlela leyi Yehovha a ku pfunaka ha yona evuton’wini bya wena. Xana wena u byi nantswe njhani vunene bya Yehovha? Ku ni ndlela yin’we leyi Vakreste va voneke vunene bya Yehovha ha yona. I xirhambo xa ku va ni vuxaka ni Xikwembu ni N’wana wa xona. Muntshwa a nga ha ku: ‘Yehovha u koke vatswari va mina kasi mina ndzi lo landzelela.’ Kambe loko u tinyiketela eka Yehovha u tlhela u khuvuriwa u kombise leswaku u sungule vuxaka bya risima na yena. Sweswi hi nga vula leswaku Xikwembu xa ku tiva. Bibele ya hi tiyisekisa: “Kambe loko munhu a rhandza Xikwembu, u tiviwa hi xona.” (1 Kor. 8:3) Nkarhi hinkwawo ringeta ku khensa leswi u nga enhlengeletanweni ya Yehovha. w17.12 26 ¶12-13

Rito, “ku tshinya” ri endla u ehleketa hi nxupulo kambe ku ni swo tala leswi katsekaka. Hakanyingi, eBibeleni ndzayo yi hlamuseriwa hi ndlela leyinene naswona mikarhi yin’wana yi fambisana ni vutivi, vutlhari, rirhandzu ni vutomi. (Swiv. 1:2-7; 4:11-13) Sweswo swi endliwa hi leswi Xikwembu xi tshinyaka hi ku susumetiwa hi rirhandzu na hi leswi xi navelaka leswaku hi kuma vutomi lebyi nga heriki. (Hev. 12:6) Hambileswi mikarhi yin’wana ku tshinya kakwe ku nga ha katsaka nxupulo kambe a nga ku endli hi tihanyi. Swi le rivaleni leswaku nhlamuselo ya rito “ku tshinya” yi fambisana ni ku dyondzisa, ku fana ni leswi mutswari a swi endlaka loko a kurisa n’wana loyi a n’wi rhandzaka. Tanihi swirho swa vandlha ra Vukreste, hi swirho swa ndyangu wa Xikwembu. (1 Tim. 3:15) Hikwalaho, hi xixima mfanelo ya Yehovha yo veka milawu ni ku tlhela a hi tshinya loko hi yi tlula. Ku tlula kwalaho, loko swiendlo swa hina swi va ni vuyelo lebyi nga tsakisiki, ku tshinya kakwe ku ta va ku hi tsundzuxa ndlela leyi swi nga swa nkoka ha yona ku yingisa Tata wa hina wa le tilweni.—Gal. 6:7. w18.03 23 ¶1; 24 ¶3

U ta endla yini loko u ri muntshwa naswona u vona onge vatswari va wena lava nga Timbhoni a va ku twisisi naswona va ku tikisela hi swinawanawana? Ku hlundzukisiwa hi mhaka yoleyo swi nga ku endla u kanakana loko ku tirhela Yehovha ku ri nchumu lowunene. Kambe loko u pfumelela ku hlundzuka ku ku tshikisa ku tirhela Yehovha, u nge va kumi emisaveni vanhu lava ku rhandzaka ku fana ni vatswari va wena swin’we ni vamakwerhu evandlheni. Loko vatswari va wena va nga ku tshinyi xana sweswo a swi nga ta endla u vona onge a va ku rhandzi? (Hev. 12:8) Kumbexana u khunguvanyisiwa hi ndlela leyi vatswari va wena va ku tshinyaka ha yona. Ematshan’wini yo languta ndlela leyi va ku tshinyaka ha yona ringeta ku twisisa xivangelo xo va va ku tshinya. Rhurisa mbilu naswona u papalata ku va xopaxopa. Ti vekele pakani yo va munhu la wupfeke loyi a amukelaka ndzayo hi moya wo rhula ni ku yi tirhisa.—Swiv. 1:8. w17.11 29 ¶16-17

Kumbexana u vone vantshwa va khuvuriwa kutani endzhaku ka nkarhi va sungula ku ka va nga ha swi tsakeli ku hanya hi milawu ya Xikwembu. Vo tala va nga ha va va tshike ntiyiso. Hikwalaho, u nga vilerisiwa hi leswaku n’wana wa wena a nga sungula hi ku rhandza ntiyiso kutani endzhaku a cinca a nga ha wu rhandzi. U nga swi papalata njhani sweswo kutani u pfuna n’wana wa wena leswaku a ‘kula evutivini kutani a ponisiwa’? (1 Pet. 2:2) Nhlamulo yi kumeka eka marito lawa Pawulo a ma tsaleleke Timotiya a ku: “Tshama eka swilo leswi u swi dyondzeke, leswi u susumetelekeke ku swi pfumela, u tiva vanhu lava u swi dyondzeke eka vona ni leswaku ku sukela loko wa ha ri ricece u tive matsalwa yo kwetsima [Matsalwa ya Xiheveru], lawa ma swi kotaka ku ku tlharihisa leswaku u ta pona hi ripfumelo mayelana na Kreste Yesu.” (2 Tim. 3:14, 15) Xiya leswi Pawulo a swi boxeke (1) ku tiva Matsalwa yo kwetsima, (2) ku susumeteleka ku pfumela leswi u swi dyondzeke, (3) ku tlhariha leswaku u ta ponisiwa hi ripfumelo mayelana na Yesu Kreste. w17.12 18-19 ¶2-3

Tikereke to tala ti endla leswaku vanhu va va ekule ni Xikwembu hi ku dyondzisa dyondzo ya tihele, hi ku lava vukhume kumbe ku vulavula hi tipolitiki etikerekeni. A swi hlamarisi leswi vanhu vo tala va vonaka onge va nga va ni ntsako hambiloko a nga ngheni kereke! Entiyisweni munhu a nga tsaka loko a ri evukhongerini bya ntiyiso kambe a nge tsaki hi ku helela loko a nga ri ni vuxaka lebyi tiyeke na Yehovha, loyi a nga “Xikwembu lexi tsakeke.” (1 Tim. 1:11) Hinkwaswo leswi Xikwembu xi swi endlaka xi swi endlela ku hi pfuna. Malandza ya xona ma tsakile hikuva ma tinyiketele eku pfuneni ka van’wana. (Mint. 20:35) Hi xikombiso, xiya ndlela leyi vukhongeri bya ntiyiso byi endleka leswaku ndyangu wu va lowu tsakeke ha yona. Vukhongeri bya ntiyiso byi dyondzisa ku kombisa xichavo ni ku xixima vanghana va vukati, ku teka vukati byi ri lebyi kwetsimaka, ku papalata vuoswi, ku kurisa vana hi ndlela leyinene ni ku kombisana rirhandzu. Hikwalaho ka sweswo ha tsaka ku va emavandlheni lama nga ni vun’we ni ku va ni vamakwerhu emisaveni hinkwayo. w17.11 21 ¶6-7

Malandza yo tala yo tshembeka ya Xikwembu ma vule marito wolawo lama vuriweke hi muapostola Pawulo. Hinkwerhu hi karhatiwa hi xidyoho lexi hi xi kumeke eka Adamu naswona mikarhi yin’wana loko swiendlo swa hina swi nga fambisani na ku navela ka hina ka ku tsakisa Yehovha swi nga ha hi tsanisa. Vakreste van’wana lava endleke xidyoho lexikulu va sungule ku titwa onge Xikwembu a xi nge he pfuki xi va rivalerile. Hambiswiritano, Matsalwa ma hi tiyisekisa leswaku lava tumbelaka eka Yehovha a va fanelanga va ti vona nandzu ku tlula mpimo. (Ps. 34:22) Loko Pawulo a tsandzeke ku yingisa nawu wa Yehovha kahle, u te: “Ndzi nkhensa Xikwembu ha Yesu Kreste Hosi ya hina!” (Rhom. 7:25) Hambileswi Pawulo a hundzukile eka swidyoho leswi a swi endleke khale ni leswi a ha lwisana ni xidyoho, a tiyiseka leswaku Xikwembu xi n’wi rivalerile ha Yesu. Yesu mukutsuri wa hina, u hi pfuna leswaku hi va ni ripfalo leri baseke ni ku va ni ku rhula ka mianakanyo. (Hev. 9:13, 14) Leswi a nga Muprista wa hina Lonkulu “wa swi kota ku va ponisa hi ku helela lava tshinelelaka Xikwembu ha yena, hikuva nkarhi hinkwawo wa hanya leswaku a va kombelela.”—Hev. 7:24, 25. w17.11 8 ¶1-2; 12 ¶15

Hi nga swi kombisa njhani leswaku hi hanya hi ku pfumelelana ni xihlambanyo xa hina? Ndlela leyi hi angulaka ha yona loko hi langutana ni miringo yi fanele yi kombisa leswaku hi xi teka xi ri xa nkoka xihlambanyo lexi hi xi endleke xo tirhela Yehovha “siku ni siku.” (Ps. 61:8) Hi xikombiso, loko munhu un’wana entirhweni kumbe exikolweni a ku gangisa, xana u swi teka ku ri nkarhi lowunene wo kombisa leswaku u “tsakela tindlela ta [Yehovha]” hi ku swi bakanyela etlhelo sweswo? (Swiv. 23:26) Loko u tshama ni swirho swa ndyangu leswi nga riki Timbhoni, xana wa n’wi kombela Yehovha leswaku a ku pfuna u kombisa timfanelo ta Vukreste hambiloko ku ri wena ntsena u endlaka tano? Xana siku ni siku ha khongela eka Tata wa hina wa le tilweni, hi n’wi khensa hileswi a hi rhandzaka naswona a hi kokeleke enhlengeletanweni yakwe? Xana hi tinyika nkarhi wo hlaya Bibele siku ni siku? Xana a hi swona leswi hi swi tshembiseke loko hi tinyiketela eka Yehovha? Hileswi hi faneleke hi swi endla. Loko hi endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka entirhweni wa Yehovha, hi kombisa leswaku ha n’wi rhandza nileswaku hi tinyiketerile eka yena. Hi fanele hi tirhela Yehovha hi ku swi rhandza ku nga ri ku hetisisa nawu ntsena. w17.10 23 ¶11-12

Mutsari un’wana wa tinsimu la dumeke u te: “Loko u twa marito yo karhi swi ku endla u anakanyisisa. Loko u twa vuyimbeleri swa ku khumba. Kambe loko u yimbelela, marito ya kona ma khumba mbilu.” Ku vuriwa yini hi tinsimu leti hi ti yimbelelaka leswaku hi dzunisa Yehovha Tata wa hina wa le tilweni ni ku kombisa leswaku ha n’wi rhandza? A swi kanakanisi leswaku vuyimbeleri i bya nkoka evugandzerini bya hina ku nga khathariseki leswaku u yimbelela u ri wexe kumbe ni vamakwerhu. Xana u titwa njhani loko u yimbelelela ehenhla loko u ri evandlheni? Xana swi ku khomisa tingana? Eka mindhavuko yin’wana vavanuna va nga ha titwa va nga ntshunxekanga ku yimbelela exikarhi ka vanhu. Langutelo leri ri nga ha khumba vandlha hinkwaro, ngopfungopfu loko vakulu va endla mitirho yo karhi ya vandlha hi nkarhi wo yimbelela. (Ps. 30:12) Loko hakunene hi teka ku yimbelela tanihi xiphemu xa vugandzeri bya hina hi ta fika hi nkarhi eminhlanganweni naswona a hi nge yi ehandle hi nkarhi wo yimbelela. w17.11 3 ¶1-3

Hinkwerhu hi lava ku hanya hi ku rhula handle ka swiphiqo. Ha tsaka leswi Yehovha a hi nyikeke “ku rhula,” ku nga ku rhula loku endlaka leswaku hi kota ku tiyiselela swilo swo vava! (Filp. 4:6, 7) Leswi hi tinyiketeleke eka Yehovha, hi tiphina hi “ku rhula ka Xikwembu,” ku nga ku va ni vuxaka lebyinene na xona. (Rhom. 5:1) Hambiswiritano, a wu si fika nkarhi wa leswaku Xikwembu xi tisa ku rhula ka xiviri. Emasikwini lawa yo hetelela, ku tale vanhu lava rhandzaka timholovo ni madzolonga. (2 Tim. 3:1-4) Leswi hi nga Vakreste, hi fanele hi lwisana na Sathana swin’we ni tidyondzo takwe ta mavunwa leti a ti hlohlotelaka. (2 Kor. 10:4, 5) Kambe ku rhula loku hi nga na kona, ku nga ha kavanyetiwa hi maxaka ya hina lama nga riki Timbhoni. Man’wana ma nga ha hi hlekula, ma hi hehla hi ku vanga ku avana endyangwini kumbe ma vula leswaku ma ta tihlanganisa na hina ntsena loko ho tshika ku va Timbhoni. w17.10 12 ¶1-2

Mhaka ya leswaku ririmi ra cinca hi ku famba ka nkarhi yi ve tano ni le eka tindzimi leti Bibele yi hundzuluxeriweke ha tona. Vuhundzuluxeri bya Bibele lebyi a byi twisiseka hi ku olova loko bya ha ku hundzuluxeriwa swi nga ha endleka byi nga ha twisiseki kahle hi ku famba ka nkarhi. Hi xikombiso, anakanya hi vuhundzuluxeri byin’wana bya Bibele ya Xinghezi. Bibele ya King James Version yi humesiwe ro sungula hi 1611. Yi ve vuhundzuluxeri lebyi a byi tiveka swinene naswona yi khumbe ndlela leyi ririmi ra Xinghezi a ri vulavuriwa ha yona. Hi ku famba ka nkarhi, marito yo tala lama tirhisiweke eka Bibele ya King James Version ma hundzeriwe hi nkarhi. Swi tano ni hi vuhundzuluxeri byin’wana bya khale bya Bibele bya tindzimi tin’wana. Kutani, xana a hi tsaki leswi hi nga ni Bibele ya Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Yo Kwetsima lebyi hundzuluxeriweke hi ririmi ra manguva lawa? Vuhundzuluxeri lebyi bya kumeka byi helerile kumbe byi nga helelanga hi tindzimi leti tlulaka 150 leti vulavuriwaka hi vanhu vo tala emisaveni hinkwayo. Marito ya byona lama twisisekaka kahle ma endla leswaku rungula ra Bibele ri kota ku khumba timbilu ta hina. w17.09 19 ¶5-6

Vantshwa lava nga Vakreste va fanele va tiendlela swiboho swa nkoka. Leswaku va endla swiboho leswinene malunghana ni ku hlawula vanghana lavanene, vuhungasi lebyinene, ku basa emahanyelweni ni ku khuvuriwa, va fanele va va ni xivindzi. Sweswo swa laveka tanihi leswi vantshwa volavo va endlaka leswi hambaneke ni ku rhandza ka Sathana, loyi a tlhontlhaka Xikwembu. Xiboho xin’wana xa nkoka lexi vantshwa va faneleke ku xi endla xi katsa leswi va nga ta swi endla hi vutomi bya vona. Ematikweni man’wana vantshwa va kuceteriwa ku rhangisa dyondzo leyi tlakukeke ni ku lava mitirho leyi holelaka ngopfu. Kasi ematikweni man’wana xiyimo xa ikhonomi xi bihile swinene lerova vantshwa va titwa va boheka ku tirha hi matimba leswaku va ta khathalela mindyangu ya ka vona. Yehovha u ta va katekisa vantshwa lava hi xivindzi va tiyimiseleke ku n’wi tirhela ni ku rhangisa Mfumo evuton’wini bya vona. U ta va pfuna leswaku va kota ku hlayisa mindyangu ya ka vona. Emikarhini ya vaapostola muntshwa loyi a vitaniwaka Timotiya a a tiyimisele ku tirhela Yehovha naswona na wena u nga swi kota.—Filp. 2:19-22. w17.09 29-30 ¶10-12

Ku dyondza Bibele hi vukheta swi nga pfuna Vakreste leswaku va hlakulela mfanelo ya ku tikhoma. Njhani? Matsalwa ma ni rungula leri kombisaka vuyelo lebyinene lebyi vaka kona loko hi tikhoma ni vuyelo byo biha lebyi vaka kona loko hi tsandzeka ku tikhoma. Yehovha u hi tsalele wona leswaku hi ta dyondza eka wona. (Rhom. 15:4) Kutani i vutlhari ku ma hlaya, ku ma dyondza ni ku anakanyisisa ha wona. Xiya ndlela leyi u nga ma tirhisaka ha yona evuton’wini bya wena ni le ndyangwini wa wena. Kombela Yehovha a ku pfuna leswaku u tirhisa leswi u swi dyondzaka. Loko u swi xiya leswaku ku na laha u siyekaka kona emhakeni ya ku tikhoma, u nga tiyimeleli. Khongela hi mhaka yoleyo, kutani u tikarhatela ku antswisa. (Yak. 1:5) Nakambe u nga tiyiseka leswaku ku endla ndzavisiso eka mikandziyiso ya hina leyi vulavulaka hi mhaka yoleyo swi ta ku pfuna swinene. w17.09 6 ¶15-16

“Vumunhu lebyintshwa” i vumunhu lebyi “tumbuluxiweke hi ku ya hi ku rhandza ka Xikwembu.” (Efe. 4:24) Swa koteka leswaku hi va ni vumunhu byo tano. Ha yini hi vula tano? Hikuva Yehovha u hi vumbe hi xifaniso xakwe kutani swa koteka leswaku hi tekelela timfanelo takwe letinene. (Gen. 1:26, 27; Efe. 5:1) Endzhaku ka loko a hi khutaze leswaku hi ambala vumunhu lebyintshwa, Pawulo u tlhele a hlamusela ku nga yi hi nghohe tanihi yin’wana ya timfanelo ta vumunhu lebyintshwa. U vule leswaku: “[A ku] na Mugriki kumbe Muyuda, la yimbeke kumbe la nga yimbangiki, munhu wumbe, Muskita, hlonga [kumbe] munhu loyi a ntshunxekeke” evandlheni ra Vukreste. Hikwalaho ka yini ku hambana hi rixaka, tiko ni xiyimo xa timali swi nga fanelanga swi onha vun’we bya vandlha? Hikuva tanihi Vakreste va ntiyiso ‘hinkwerhu hi un’we.’ (Kol. 3:11; Gal. 3:28) Lava ambaleke vumunhu lebyintshwa va khoma Vakrestekulobye swin’we ni vanhu van’wana hi ndlela leyinene ku nga khathariseki rixaka kumbe xiyimo xa vona xa timali.—Rhom. 2:11. w17.08 22 ¶1; 23 ¶3-4

Yehovha na yena u lehisa mbilu. U hi vekela xikombiso lexinene ngopfu xo rindza ni ku lehisa mbilu. (2 Pet. 3:9) Yehovha u rindze malembe yo tala leswaku ku xandzuka loku veke kona entangeni wa Edeni ku ta lulamisiwa hi ndlela leyi nga siyiki ku kanakana. U “tshama a [wu] langutele” hi mahlongati nkarhi lowu vito rakwe ri nga ta kwetsimisiwa hilaha ku heleleke. Sweswo swi ta endla leswaku a katekisa lava “tshamaka va n’wi languterile.” (Esa. 30:18) Ku sukela khale Yesu na yena a a tiyimisele ku rindza. Hambileswi a koteke ku hlula miringo loko a ha ri laha misaveni ni ku tlhela a nyika Yehovha gandzelo ra nkutsulo wakwe hi 33 C.E., a a fanele a rindza kukondza ku fika 1914 leswaku a ta sungula ku fuma. (Mint. 2:33-35; Hev. 10:12, 13) Ku tlula kwalaho, Yesu wa ha fanele a rindza ku fikela loko ku hela Malembe ya Gidi ya ku Fuma kakwe ku ri kona valala vakwe hinkwavo va nga ta herisiwa. (1 Kor. 15:25) Ha tiyiseka leswaku ku rindza koloko a hi ka hava. w17.08 7 ¶16-17

Susi u te: “Hambiloko se swi lava ku endla lembe n’wana wa hina a lovile a ha ha twa ku vava swinene.” Makwerhu un’wana u vule leswaku u “twe ku vava swinene” loko nsati wakwe a lova hi xitshuketa. Lexi twisaka ku vava, a hi makwerhu loyi ntsena loyi a langutaneke ni gome ro fana ni leri. Swi nga endleka leswaku vamakwerhu vo tala a va nga swi langutelanga ku feriwa Armagedoni yi nga si fika. Ku nga khathariseki leswaku u feriwile kumbe u tiva un’wana loyi a feriweke, u nga tivutisa leswi: ‘Va nga chaveleriwa njhani lava feriweke?’ Swi nga endleka leswaku u tshame u twa ku vuriwa leswaku munhu u hlakarhela hi ku famba ka nkarhi. Kambe xana i mikarhi hinkwayo swi vaka tano? Noni yin’wana yi vula leswaku “leswi munhu a swi endlaka hi swona swi endlaka leswaku a hlakarhela.” Ku fana ni xilondza lexi holaka hi ku famba ka nkarhi, gome leri munhu a vaka na rona endzhaku ko feriwa, ri nga hela hakatsongotsongo. w17.07 12-13 ¶1-3

Yehovha u lava leswaku u endla yini hi vutomi bya wena? U vumbe vanhu leswaku va tiphina hi ku dyondza ha yena ni ku n’wi tirhela hi ku tshembeka. (Ps. 128:1; Mat. 5:3) Hikwalaho, vanhu va hambanile ni swiharhi leswi enerisiwaka ntsena hi ku dya, ku nwa ni ku tswala vana. Ku hambana ni swiharhi, Xikwembu xi lava leswaku u tivekela tipakani leti nga ta endla leswaku u tsaka. Muvumbi wa hina i “Xikwembu xa rirhandzu,” “Xikwembu lexi tsakeke” lexi hi vumbeke hi “xifaniso xa xona.” (2 Kor. 13:11; 1 Tim. 1:11; Gen. 1:27) Loko u tekelela Xikwembu xa hina lexi nga ni rirhandzu u ta tsaka. Xana u tshame u tsaka hikwalaho ko nyika van’wana hilaha tsalwa leri ri vulaka hakona loko ri ku: “Ku nyika swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela”? (Mint. 20:35) Leyi hi yona ndlela leyi vanhu va faneleke va hanya ha yona. Xisweswo, Yehovha u lava leswaku leswi u swi hlelaka, swi kombisa leswaku wa n’wi rhandza naswona u rhandza vanhu van’wana.—Mat. 22:36-39. w17.07 23 ¶3

Xikwembu xi ma komba xichavo naswona xa ma xixima malandza ya xona. Xi hi khathalela ku tlula ndlela leyi hi nga tikhathalelaka ha yona. Yehovha a nga khathaleli vanhu vakwe tanihi ntlawa ntsena. U khathala swinene hi un’wana ni un’wana wa hina. Hi xikombiso, anakanya hi ndlela leyi Yehovha a tirhiseke vaavanyisi ha yona ku ringana malembe ya 300 leswaku a kutsula tiko ra Israyele eka vatshikileri va rona. Enkarhini wolowo Yehovha u kombise leswaku wa khathala hi Rhuti loyi a nga ri Muisrayele. Rhuti u titsone swo tala leswaku a va mugandzeri wa Yehovha. Yehovha u katekise Rhuti hi nuna ni n’wana wa jaha. Kambe a swi helelanga kwalaho. Loko Rhuti a ta pfuxiwa u ta tiva leswaku n’wana wakwe a a ri wa rixaka leri Mesiya a humeke eka rona. Nakambe anakanya ndlela leyi a nga ta titwa ha yona loko a kuma leswaku mhaka ya vutomi byakwe yi kumeka ebukwini yin’wana ya Bibele leyi vitaniwaka hi vito rakwe!—Rhu. 4:13; Mat. 1:5, 16. w17.06 28-29 ¶8-9

Hi 1970, makwerhu la vuriwaka Peter a ri ni malembe ya 19 naswona a ha ku sungula ku tirha eBethele ya le Britain. Siku rin’wana loko a chumayela hi yindlu ni yindlu, u kume wanuna un’wana loyi a a ri ni malebvu lamakulu. Peter u vutise wanuna yoloye loko a swi tsakela ku dyondzeriwa Bibele. Wanuna yoloye u hlamarile, ivi a vula leswaku yena i mufundhisi naswona ndyangu wakwe wu nghena kereke. Kutani leswaku a kota ku vona loko Peter a ri tiva rungula ra Bibele u n’wi vutise a ku: “Ndzi byele la mufana, xana buku ya Daniyele a yi tsariwe hi ririmi rihi?” Peter u hlamule a ku: “Xiphemu xin’wana xa yona a xi tsariwe hi Xiaramu.” Peter u ri: “Mufundhisi yoloye u hlamarile hileswi a ndzi tiva nhlamulo ya xivutiso xakwe kambe na mina sweswo swi ndzi hlamarisile swinene! A ndzi tivutisa leswaku ndzi yi tive njhani nhlamulo yoleyo. Loko ndzi fika ekaya ndzi kambisise Xihondzo xo Rindza ni Xalamuka! swa tin’hweti leti hundzeke kutani ndzi kume xihloko xin’wana lexi a xi vula leswaku buku ya Daniyele a yi tsariwe hi Xiaramu.” (Dan. 2:4) Hakunene moya lowo kwetsima wu ta hi pfuna leswaku hi tsundzuka swilo leswi hi tshameke hi swi hlaya nileswi hi swi hlayiseke evuhlayiselweni bya hina bya xuma.—Luka 12:11, 12; 21:13-15.w17.06 13 ¶17

Hakanyingi swiphiqo swin’wana swi va kona loko nsati a byela nuna wakwe leswaku u tikile. Mikarhi yo tala ntsako lowu vatekani va vaka na wona loko nsati a tikile, a wu tlhaveriwi hi dyambu hikwalaho ko anakanyisisa hi leswi nga endlekaka loko nsati o tshuka a vabya loko a ha tikile kumbe loko se a ri ni n’wana. Nakambe, va fanele va kambisisa xiyimo xa vona xa timali. Swilo swo tala swi sungula ku cinca loko n’wana se a velekiwile. Nsati u sungula ku heta nkarhi wo tala a ri karhi a khathalela n’wana. Mikarhi yo tala nuna u sungula ku titwa a ri ni xivundza hileswi nkatakwe a hetaka nkarhi wo tala a ri karhi a khathalela n’wana. Hi hala tlhelo, vutihlamuleri bya nuna byi sungula ku andza hikwalaho ka leswi ndyangu wu kulaka. Ku ni nchumu wun’wana lowu vangelaka vatekani van’wana nhlomulo. Nchumu wa kona hi loko vatekani va lava n’wana hi mbilu hinkwayo kambe va nga n’wi kumi. Loko nsati a nga veleki, sweswo swi nga n’wi vangela ntshikilelo. w17.06 4 ¶1; 5 ¶5-6

Leswi hi nga Vakreste hi amukele ntiyiso naswona ha wu rhandza. Rito ra Xikwembu i xihlovo xa ntiyiso. Loko a khongela eka Tata wakwe, Yesu u te: “Rito ra wena i ntiyiso.” (Yoh. 17:17) Hikokwalaho, leswaku hi rhandza ntiyiso hi fanele hi sungula hi dyondza Bibele. (Kol. 1:10) Kambe ku dyondza Bibele ntsena a swi enelanga. Xiya ndlela leyi mutsari wa Pisalema 119 a hi pfunaka ha yona ku twisisa leswi vulaka swona ku rhandza ntiyiso. (Ps. 119:97-100) Xana loko hi hlaya Matsalwa ha tinyika nkarhi wo anakanyisisa ha wona? Ndlela leyi hi wu tlangelaka ha yona ntiyiso lowu nga eBibeleni yi ta kula loko hi anakanyisisa hi tindlela leti hi nga tirhisaka rungula rero ha tona evuton’wini bya hina. Nakambe, na hina hi nga tiphina hi ku hlaya rungula leri sekeriweke eBibeleni leri humaka enhlengeletanweni ya Xikwembu. Hi nga ri pfumelela ri khumba timbilu ta hina leswaku hi ta tsundzuka “marito lama tsakisaka” ya ntiyiso ni leswaku hi ta kota ku pfuna van’wana ha wona.—Ekl. 12:10. w17.05 19-20 ¶11-12

Hi lava ku pfuna vanhu lava xanisekaka, ku katsa ni lava nga riki Timbhoni. (Luka 10:33-37) Ndlela leyinene yo va pfuna, i ku va chumayela mahungu lamanene ya Mfumo. Nkulu un’wana loyi a pfuneke valuveri vo tala u ri: “I swa nkoka ku va byela xikan’we leswaku hi Timbhoni ta Yehovha naswona xikongomelo xa hina i ku va dyondzisa hi Yehovha, ku nga ri ku va pfuna hi leswi va swi pfumalaka. Handle ka swona, van’wana va nga endla onge va lava ku dyondzeriwa kasi va lava ku pfuniwa hi swo karhi.” Loko hi komba Vakreste lava nga “valuveri” rirhandzu ku va ni vuyelo lebyinene. (Ps. 146:9) Makwerhu un’wana wa xisati u vula leswaku yena swin’we ni ndyangu wakwe va baleke eEritrea hikwalaho ko xanisiwa. Va pandze mananga masiku ya nhungu ku ri kona va fikaka eSudan! Loko a hlamusela u ri: “Loko hi fika vamakwerhu va hi amukele hi mandla mambirhi, va hi nyika swakudya, swiambalo, ndhawu yo tshama ni ku tlhela va hi pfuna ku ya emihlanganweni. I vamani van’wana lava nga rhurhelaka vanhu lava nga va tiviki hikwalaho ka leswi va gandzelaka Xikwembu xin’we? I Timbhoni ta Yehovha ntsena.”—Yoh. 13:35. w17.05 7 ¶17, 19-20

“Xana munhu la tiyeke emirini a nga pfuna yini eka Xikwembu, leswaku un’wana ni un’wana la nga ni ku twisisa a xi pfuna? Xana Lowa Matimba Hinkwawo wa tsaka hileswi u lulameke, kumbe wa vuyeriwa hileswi u endlaka tindlela ta wena ti pfumala xisandzu?” (Yobo 22:1-3) Xana u tshama u anakanyisisa hi tinhlamulo ta swivutiso leswi? Loko Elifazi lowa Mutemani a vutisa Yobo swivutiso leswi, handle ko kanakana a tiyiseka leswaku nhlamulo ya swona i e-e. Munghana wakwe, Bilidadi lowa le Xuwa, u kale a vula leswaku a swi koteki leswaku vanhu va va lava lulameke eka Xikwembu. (Yobo 25:4) Vachaveleri lava va mavunwa va vule leswaku matshalatshala lawa hi ma endlaka leswaku hi tirhela Yehovha hi ku tshembeka, a hi ya nkoka ku tlula ya nsumba ni swivungu. (Yobo 4:19; 25:6) Yehovha u hi byele ndlela leyi a titwaka ha yona loko a tshinya Elifazi, Bilidadi na Sofara hileswi va vulavuleke mavunwa, kambe u tsakele Yobo a n’wi vula “nandza [wakwe].” (Yobo 42:7) Hakunene munhu i wa nkoka eka Xikwembu. w17.04 28 ¶1-2

Se hi ni malembe yo tala hi hanya emisaveni leyi yo biha lerova a ha ha swi tekeli enhlokweni swiyimo leswi hi tshikilelaka. Ku fana ni vanhu lava tshamaka ekusuhi ni laha xitimela xi hundzaka hakona a va ha ri twi pongo ra xona, ni lava tshamaka ekusuhi ni laha ku lahliwaka kona thyaka a va ha ku twi ku nun’hwa. Kambe loko wo susa swilo sweswo hinkwaswo va ta sala va ku hefu! Ku ta endleka yini loko swiyimo leswi tshikilelaka swi nga ha ri kona? Xiya marito lawa ma kumekaka eka ndzimana ya siku ya namuntlha. Xana marito lawa a ma ku khumbi mbilu? Leswi hi leswi Yehovha a lavaka ku ku endlela swona. Endla hinkwaswo leswi u nga swi kotaka leswaku u tshama u ri ni vuxaka lebyinene na Yehovha Xikwembu swin’we ni nhlengeletano yakwe enkarhini lowa makumu! Tsaka hi ntshembo lowu u nga na wona, anakanyisisa ha wona ni ku wu endla wu va wa xiviri eka wena. Nakambe byela van’wana hi wona! (1 Tim. 4:15, 16; 1 Pet. 3:15) Loko u endla sweswo u nga tiyiseka leswaku u ta pona loko misava leyi yi lovisiwa. Kutani u ta tiphina hi vutomi laha misaveni hilaha ku nga heriki! w17.04 13 ¶16-17

Hi nga va hi ma tsundzuka marito lawa, kambe swi nga ha tika ku ma tirhisa loko nkulu wo karhi a hi khunguvanyisa. Exiyin’weni xo tano, xana hi ta kombisa langutelo ra Yehovha hi vululami? Hi xikombiso, u ta endla yini loko nkulu a kombisa leswaku u ni xihlawuhlawu? Xana u ta khunguvanyeka loko nkulu handle ko anakanya a vula marito lama tlhavaka? Ematshan’weni yo hatlisela ku anakanya leswaku makwerhu yoloye a nga ha faneleki ku va nkulu, xana u ta rindzela leswaku Yesu nhloko ya vandlha a lulamisa xiyimo xexo? Xana u ta tikarhatela ku languta leswinene eka nkulu yoloye, kumbexana u anakanyisisa hi ntirho lowu a wu endleleke Yehovha hi ku tshembeka malembe yo tala? Loko makwerhu loyi a ku khunguvanyiseke a ya emahlweni a va nkulu kumbe a kuma malunghelo lama engetelekeke, xana u ta tsaka na yena? Loko u tiyimisela ku rivalela swi ta kombisa leswaku u ni langutelo ro fana ni ra Yehovha.—Mat. 6:14, 15. w17.04 27 ¶18