September

Ku kurisa n’wana hi “ku tshinya ni nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha” i lunghelo lerikulu eka vatswari lava nga Vakreste. (Ps. 127:3) Ku hambana ni vana eka rixaka ra khale ra Vaisrayele, vana va vatswari lava nga Vakreste a va tswariwi va ri xiphemu xa vanhu lava tinyiketeleke eka Yehovha. Ku tlula kwalaho, ku rhandza Xikwembu ni ntiyiso a swi kumiwi tanihi ndzhaka. Ku sukela loko n’wana a tswariwa, vatswari va fanele va tivekela pakani yo n’wi endla mudyondzisiwa, va pfuna n’wana wa vona leswaku a fanelekela ku tinyiketela ni ku khuvuriwa tanihi nandza wa Yehovha. I yini lexi nga xa nkoka swinene? I ku tinyiketela ka un’wana ni un’wana, ku khuvuriwa ni ku tirhela Xikwembu hi ku tshembeka leswi nga ta endla leswaku a fungheriwa ku ponisiwa hi nkarhi wa nhlomulo lowukulu. (Mat. 24:13) Onge n’wina vatswari mi nga kuma ntsako ni ku eneriseka leswi tisiwaka hi ku vona vana va n’wina va tinyiketela ni ku khuvuriwa tanihi malandza ya Yehovha. w18.03 12 ¶16-17

Hinkwavo lava nga ni vutihlamuleri byo nyikela ndzayo ya le Matsalweni endyangwini kumbe evandlheni va ta va kombisa vutlhari loko va tekelela xikombiso xa Kreste. Entiyisweni, loko va endla tano va ta va va kombisa leswaku va navela ku kongomisiwa hi Xikwembu ni N’wana wa xona. Hi ta kuma mikateko yo tala loko hi amukela ndzayo leyi humaka eka Xikwembu niloko hi tekelela Yehovha na Yesu loko hi tshinya van’wana. Yin’wana ya yona hileswaku, hi ta va ni ku rhula emindyangwini ni le mavandlheni ya hina. Hi ta tlhela hi titwa hi rhandziwa, hi ri va nkoka ni ku titwa hi sirhelelekile, ku nga xikombiso xa mikateko leyi hi nga ta yi kuma enkarhini lowu taka. (Ps. 72:7) Entiyisweni, a hi hundzeleti loko hi vula leswaku ndlela leyi Yehovha a hi tshinyaka ha yona, yi hi dyondzisa ndlela yo hanya swin’we hilaha ku nga heriki hi ku rhula ni vun’we tanihi ndyangu lowu nga ni tatana la nga ni rirhandzu. (Esa. 11:9) Loko hi languta ndzayo leyi humaka eka Xikwembu hi ndlela yoleyo, hi ta yi tlangela tanihi leswi yi nga vumbhoni lebyinene bya leswaku Yehovha u hi rhandza ngopfu. w18.03 26 ¶15; 27 ¶17, 19

Lava a va khuvuriwa hi Yohane a va endla tano tanihi vumbhoni bya leswaku va hundzukile eka swidyoho swa vona hi ku landza Nawu wa Muxe. (Mat. 3:1-6) Hambiswiritano, hi fanele hi xiya leswaku nkhuvulo wa nkoka swinene lowu Yohane a wu endleke a wu nga fambisani ni ku hundzuka. Yohane u ve ni lunghelo ro hlawuleka ro khuvula Yesu, n’wana wa Xikwembu la hetisekeke. (Mat. 3:13-17) Yesu a nga ri na xidyoho, hikwalaho a ku nga ri na xilaveko xa leswaku a hundzuka. (1 Pet. 2:22) Kutani ku khuvuriwa kakwe a ku kombisa leswaku a tinyiketele ku endla ku rhandza ka Xikwembu. (Hev. 10:7) Hi nkarhi wa vutirheli bya Yesu bya laha misaveni, vadyondzisiwa vakwe na vona a va khuvula. (Yoh. 3:22; 4:1, 2) Ku fana ni nkhuvulo lowu endliweke hi Yohane, na vona a va khuvula vanhu lava hundzukeke eswidyohweni swa vona hi ku landza Nawu wa Muxe. Hambiswiritano, endzhaku ka rifu ni ku pfuxiwa ka Yesu, nkhuvulo a wu ta vula leswi hambaneke eka valandzeri vakwe. w18.03 5 ¶6-7

Swi vula yini ku va “munhu wa moya”? Munhu wa moya a nga fani ni munhu wa nyama hikuva yena u kongomisiwa hi Xikwembu. Vanhu va moya va tikarhatela ku va “vatekeleri va Xikwembu.” (Efe. 5:1) Leswi swi vula leswaku va tikarhatela ku anakanya ku fana na Yehovha ni ku languta swilo hi ndlela leyi a swi langutaka ha yona. Naswona Xikwembu i xa xiviri eka vona. Kasi vanhu va nyama va ringeta ku cinca milawu ya Yehovha leswaku yi pfumelelana ni mikhuva ya vona yo biha. (Ps. 119:33; 143:10) Munhu wa moya a nga anakanyi hi mitirho ya nyama kambe u tikarhatela ku va ni “mihandzu ya moya.” (Gal. 5:22, 23) Leswaku u twisisa leswi swi vulaka swona ku va “munhu wa moya,” anakanya hi xikombiso lexi: Loko munhu a ri ni vuswikoti eka swa mabindzu hi ri i n’wamabindzu, swi tano ni hi munhu loyi a anakanyaka hi swilo swa moya hi ri i munhu wa moya. w18.02 19 ¶3, 6

Daniyele u hanye tanihi hlonga eBabilona, tiko leri a ri tale hi vanhu lava gandzelaka swifaniso swa hava ni lava hanyaka hi vungoma. Ku engetela kwalaho, Vababilona a va tekela Vayuda ehansi, a va endla xihlekiso hi vona ni Xikwembu xa vona ku nga Yehovha. (Ps. 137:1, 3) Leswi swi nga ha va swi va twise ku vava Vayuda vo tshembeka vo tanihi Daniyele! Hambi ku ri swakudya ni swakunwa leswi a va lunghiseleriwe swona swi ve xiphiqo hikuva Daniyele “a a nga [lavi ku] tinyamisa hi switshongo swa hosi ni hi ku nwa vhinyo ya yona.” (Dan. 1:5-8, 14-17) Xin’wana lexi a xi ta va ndzingo eka Daniyele a ku ri vuswikoti lebyi a ri na byona lebyi endleke leswaku a kuma vutihlamuleri byo hlawuleka. (Dan. 1:19, 20) Kambe ematshan’weni yo tivona a tlharihe ngopfu kumbe ku titeka a antswa ku tlula van’wana mikarhi hinkwayo u titsongahatile ni ku yisa ku dzuneka eka Yehovha. (Dan. 2:30) Daniyele a ha ri muntshwa loko Yehovha a vula leswaku yena, Nowa na Yobo i swikombiso leswinene swa vanhu lava n’wi yingisaka. (Ezek. 14:14) Xana ndlela leyi Xikwembu a xi tshemba Daniyele ha yona yi cincile? Nikatsongo! Daniyele u tshame a tshembekile ni ku yingisa Xikwembu kukondza a fa. w18.02 5 ¶11-12

Yesu u kombise ku ringanisela loko swi ta emhakeni ya ku titsakisa. U tshame a va kona eka “nkhuvo wa vukati” ni le ka “nkhuvo lowukulu wa ku n’wi amukela.” (Yoh. 2:1-10) Loko va kayivela vhinyo enkhubyeni wa vukati, Yesu u endle singita, u hundzule mati ya va vhinyo. Hambiswiritano, Yesu a nga rhangisi mintsako. A rhangisa ku endla ku rhandza ka Yehovha naswona a tinyiketele ku pfuna van’wana. Leswaku vo tala va ta kuma vutomi, Yesu u pfumele ku xanisiwa ivi a dlayiwa emhandzini. Loko a vulavula ni vanhu lava a va ta n’wi landzela, Yesu u te: “Ma tsaka n’wina loko vanhu va mi rhukana ni ku mi xanisa ni ku mi hembela hi swilo hinkwaswo swo homboloka hikwalaho ka mina. Tsakani mi khana, hikuva hakelo ya n’wina i yikulu ematilweni.” (Mat. 5:11, 12) Loko hakunene hi rhandza Yehovha, hi ta papalata ku endla swilo leswi hi swi tivaka leswaku a swi n’wi tsakisi hambi ku ri leswi hi nga tiyisekiki ha swona.—Mat. 22:37, 38. w18.01 26 ¶16-18

Ku nyikela ka hina eka Yehovha swi kombisa leswaku ha n’wi rhandza ni leswaku ha swi tlangela leswi a hi endlelaka swona. Hi sala hi lo gabaa, loko hi xiya hinkwaswo leswi Yehovha a hi endleleke swona. Hosi Davhida u vule leswaku hinkwaswo leswi hi nga na swona swi huma eka Yehovha naswona loko hi nyikela, hi va hi n’wi nyika leswi hi nyikiweke hi yena. (1 Tikr. 29:11-14) Ku nyikela swa hi pfuna na hina. Loko hi nyika hi nga amukeli ntsena swi endla leswaku hi tsaka. Hi nga anakanya hi n’wana loyi a xavelaka vatswari nyiko yo karhi hi mali yitsongo leyi va hambaka va n’wi nyika yona. Swi le rivaleni leswaku vatswari va yi tlangela swinene nyiko yoleyo. N’wana loyi a ha tshamaka ekaya naswona a nga phayona a nga ha nyika vatswari mali yo karhi leswaku a va pfuna hi swa le kaya. Hambiloko vatswari va nga swi langutelanga, va yi amukela nyiko yoleyo hikuva va swi tiva leswaku i ndlela leyi a kombisaka ku tlangela leswi va n’wi endlelaka swona. Hilaha ku fanaka, Yehovha wa swi tiva leswaku ku hanana swi hi endla vanhu. w18.01 18 ¶4, 6

Hambiswiritano, ku ni swo tala leswi katsekaka ku tlula ku byela n’wana wa wena leswi nga swinene ni leswi hoxeke. Nakambe u ta va u endla kahle loko u va pfuna leswaku va tivutisa swivutiso swo fana leswi nge: ‘Ha yini Bibele yi sola swilo swin’wana leswi tikombaka swi tsakisa? I yini lexi ndzi khorwisaka leswaku milawu ya Bibele yi ta ndzi pfuna mikarhi hinkwayo?’ (Esa. 48:17, 18) Muntshwa loyi a lavaka ku khuvuriwa u fanele a pfuniwa ku anakanyisisa hi mhaka yoleyo ku katsa ni ndlela leyi a titwaka ha yona hi vutihlamuleri bya ku va Mukreste. Sweswo swi ta va ni vuyelo byihi? I yini leswi muntshwa a nga ta boheka ku titsona swona? Vuyelo bya kona byi ta va byikulu hi ndlela yihi ku tlula leswi a nga ta va a titsone swona? (Mar. 10:29, 30) Sweswo i swilo leswi muntshwa a nga langutanaka na swona endzhaku ko khuvuriwa. Hikokwalaho, i swa nkoka leswaku a ehleketa hi timhaka teto a nga si teka goza ro khuvuriwa. Loko vantshwa va pfuniwa ku anakanyisisa hi mikateko leyi tisiwaka hi ku yingisa ni vuyelo lebyi tisiwaka hi ku nga yingisi va tala ku tiyiseka leswaku mikarhi hinkwayo milawu ya Bibele yi ta va vuyerisa. w17.12 21 ¶14-15

Vo tala va n’wina vamakwerhu lava rhandzekaka, mi karhatiwa hi mavabyi lama nga tshungulekiki. Van’wana va n’wina hambileswi se mi kuleke kambe mi boheka ku khathalela maxaka ya n’wina lama dyuhaleke. Hambiswiritano, van’wana swa va tikela ku wundla mindyangu ya vona. Nakambe ha swi tiva leswaku vo tala va n’wina, mi langutana ni swiphiqo swo tala hi nkarhi wun’we. Leswi Yehovha a khathalaka na hi ntumbuluko, a swi kanakanisi leswaku wa khathala swinene hi wena, hileswi u n’wi tirhelaka, ku nga ri hi leswi u bohekaka kambe hileswi u n’wi rhandzaka! (Ps. 19:1, 3, 14) Tata wa hina wa rirhandzu u tiva hinkwaswo hi wena. “Hambi ku ri misisi ya tinhloko ta n’wina yi hlayiwile hinkwayo.” (Mat. 10:30) Nakambe mupisalema u hi tiyisekise a ku: “Yehovha wa ma lemuka masiku ya lava pfumalaka xihoxo.” (Ps. 37:18) Entiyisweni, wa ma vona maxangu lawa hi langutanaka na wona naswona u ta hi nyika matimba leswaku hi kota ku tiyisela. w18.01 7 ¶1; 8 ¶4

Mhaka ya leswaku Petro a pfuxe Thavitha a yi khorwisa hikuva vo tala “va ve vapfumeri eHosini.” Vadyondzisiwa volavo lavantshwa va dyondzise vanhu hi Yehovha kambe ngopfungopfu hi mhaka ya leswaku Yehovha u ni matimba yo pfuxa lava feke. (Mint. 9:36-42) Van’wana va swi vonile loko Pawulo a pfuxa munhu un’wana loyi a a file. Siku rin’wana, muapostola Pawulo a a ri eka nhlangano wun’wana ekamareni ra le henhla eTrowasi leyi sweswi yi nga le n’walunguvupeladyambu bya le Turkey. Pawulo u vulavule kukondza ku va xikarhi ka vusiku. Jaha rin’wana leri vuriwaka Yutiko a ri yingiserile ri tshame efasitereni. Kutani ri khome hi vurhongo ri wa ku sukela exithezini xa vunharhu ku ya ehansi. Kumbexana dokodela Luka hi yena wo sungula ku ya kamba Yutiko leswaku a ta hatla a n’wi pfuna: Yutiko a nga lo vaviseka kumbe ku titivala kambe a file! Pawulo u chike exithezini a khoma ntsumbu ivi a endla xitiviso lexi hlamarisaka a ku: “Moya-xiviri wa rona wu le ka rona.” Mayana ndlela leyi lava swi voneke va khumbhekeke ha yona! Leswi va voneke Pawulo a pfuxa Yutiko “va chaveleriwe ku tlula mpimo.”—Mint. 20:7-12. w17.12 5 ¶10-11

Xana vanhu va nga kota ku tlhantlha swiphiqo leswi ku nga khale swi ri karhi swi va karhata? Vanhu a va si tshama va dyondza ku papalata nyimpi. Vugevenga lebyi endliwaka eka Internet, ku xanisiwa emindyangwini, ni vutherorisi swi ya swi nyanya. Naswona mavabyi yo tala ma yayarhela vanhu. Ikhonomi ni tipolitiki swi rhangeriwa hi vanhu lava nga ni vutianakanyi. Swi le rivaleni leswaku vanhu volavo a va nge swi koti ku herisa tinyimpi, vugevenga, mavabyi ni vusweti kambe i Mfumo wa Xikwembu ntsena lowu nga swi kotaka. Xiya leswi Yehovha a nga ta swi endlela vanhu. Nyimpi: Mfumo wa Xikwembu wu ta herisa swilo leswi vangaka tinyimpi swo tanihi vutianakanyi, vukanganyisi, ku rhandza tiko, vukhongeri bya mavunwa na Sathana hi yexe. (Ps. 46:9) Vugevenga: Mfumo wa Xikwembu wu dyondzisa vanhu va timiliyoni ku rhandzana ni ku tshembana leswi Mifumo yin’wana yi nga taka yi nga swi koti. (Esa. 11:9) Vuvabyi: Yehovha u ta endla leswaku vanhu vakwe va nga ha vabyi. (Esa. 35:5, 6) Vusweti: Yehovha u ta byi herisa naswona u ta endla leswaku vanhu vakwe va n’wi tiva ni ku endla leswaku va hanya vutomi lebyi tsakisaka.—Ps. 72:12, 13. w17.11 24 ¶14-16

Xikongomelo xa miti ya vutumbelo a ku ri ku sirhelela Vaisrayele leswaku va nga vi ni nandzu wa ngati. Yehovha u rhandza vutomi naswona u venga “mavoko lama halataka ngati leyi nga riki na nandzu.” (Swiv. 6:16, 17) Hambileswi Xikwembu xi kwetsimaka naswona xi nga ni vululami, a xi nga wu honisi nandzu wa munhu loyi a nga dlayangiki hi vomu. Yehovha a nga fani ni vatsari ni Vafarisi lava a va nga khathali hi vutomi. Njhani? Yesu u va byele leswi: “Hikuva mi teke xilotlelo xa vutivi; n’wina a mi nghenanga, naswona lava nghenaka mi va siverile!” (Luka 11:52) A va fanele va pfuna van’wana leswaku va twisisa Rito ra Xikwembu ni ku va pfuna leswaku va famba egondzweni leri yaka evuton’wini lebyi nga heriki. Ematshan’weni ya sweswo va hambukise vanhu eka “Murhangeri Lonkulu wa vutomi,” ku nga Yesu, va va kongomisa egondzweni leri yaka endzovisweni. (Mint. 3:15) Ku tikukumuxa ni vutianakanyi ka vatsari ni vafarisi ku endle leswaku vanga khathali nikatsongo hi vutomi ni swilaveko swa van’wana. Hakunene a va ri ni tihanyi naswona a va pfumala tintswalo! w17.11 15 ¶9-10

Swi nga ha endleka hi nga ma byelanga maxaka ya hina loko hi sungula ku hlanganyela ni Timbhoni ta Yehovha. Kambe loko ripfumelo ra hina ri ya ri tiya, hi vone swi fanerile ku ma byela hi vukhongeri bya hina. Loko ku ri leswaku loko u vulavule na wona swi vange timholovo, xiya swin’wana leswi u nga swi endlaka leswaku u hunguta timholovo teto naswona u tama wa ha tshembekile. Hambileswi hi nga ha vaka hi tsakile hikwalaho ka ntiyiso lowu hi wu dyondzeke eBibeleni, kambe maxaka ya hina ma nga ha anakanya leswaku hi kanganyisiwile kumbe hi joyine vukhongeri byo biha. Va nga ha vona onge a ha ha va rhandzi hileswi hi nga ha tlangeliki tiholideyi leti va ti tlangelaka. Kumbexana va nga ha karhateka ni hi vuhlayiseki bya hina. Hi nga kombisa leswaku ha va anakanyela hi ku ringeta ku twisisa ndlela leyi va titwaka ha yona ni hi ku rhiya ndleve loko va vula swilo leswi va vilerisaka. (Swiv. 20:5) Muapostola Pawulo a a tikarhatela ku twisisa “vanhu va mixaka hinkwayo” hi xikongomelo xo va byela mahungu lamanene, na hina swi nga hi vuyerisa ku endla tano.—1 Kor. 9:19-23. w17.10 15 ¶11-12

Kumbexana hi chava ku yimbelela hikwalaho ka leswi hi ehleketaka leswaku a hi swi koti ku yimbelela. Hambiswiritano hi nga antswisa ndlela leyi hi yimbelelaka ha yona hi ku tirhisa swiringanyeto leswi hi nga ta swi kambisisa. Ku hefemula kahle swi nga ku pfuna leswaku u kota ku yimbelela hi ku hiseka ni hi rito leri twalaka kahle. Tanihi leswi gezi ri endlaka leswaku rivoni ri lumeka, ku hefemula swi nyika rito ra wena matimba loko u vulavula kumbe u yimbelela. U fanele u yimbelela swi twakala kumbexana ku tlula ni ndlela leyi u vulavulaka ha yona. Mikarhi yin’wana Bibele yi hi byela ku “huwelela hi ku tsaka” loko hi yimbelela tinsimu to dzunisa. (Ps. 33:1-3) Ringeta leswi landzelaka: Hlawula risimu leri u ri rhandzaka ebukwini ya hina ya tinsimu. Sungula hi ku hlaya marito ya rona hi rito ra le henhla. Kutani u koka moya ivi u hlaya xivulwa xin’we xa risimu rero hi rito leri fanaka. Kutani yimbelela xivulwa xexo hi rito leri tlakukeke. (Esa. 24:14) Rito ra wena ri ta va ni matimba loko u yimbelela naswona sweswo i swinene. Naswona a wu fanelanga u pfumelela sweswo leswaku swi ku chavisa kumbe swi ku khomisa tingana! w17.11 5-6 ¶11-13

A swi kanakanisi leswaku loko Vayuda volavo va ri endleleni, a va anakanyisisa hi tiko ra Yerusalema. A va byeriwile leswaku tiko ra Yerusalema ri tshame ri va muti wo saseka. Vadyuhari lava a va famba na vona a va swi tiva leswaku tempele ya khale ya le Yerusalema a yi sasekile swinene. (Ezra 3:12) Loko a wu ri exikarhi ka vona, a wu ta va u titwe njhani loko u tlakusa mahlo kutani u vona tiko ra Yerusalema? Xana a wu ta twa ku vava loko u vona marhumbi lama tlhumeke? Xana a wu ta pimanisa makhumbi lamakulu ya muti wa Babilona ni makhumbi lama weke ya muti wa Yerusalema? Nilokoswiritano, Vayuda volavo a va helanga matimba. A va tshemba leswaku Yehovha u ta va sirhelela tanihi leswi a va sirheleleke loko va ri endleleni yo tlhelela eYerusalema. Loko va fika va nambe va aka alitari laha tempele ya khale a yi ri kona kutani va sungula ku endlela Yehovha magandzelo siku ni siku.—Ezra 3:1, 2. w17.10 26-27 ¶2-3

Swi nga endleka leswaku Solomoni u dyondze ku va ni xivindzi eka tata wakwe. Davhida u kombise xivindzi lexi hlamarisaka loko a lwa ni xihontlovila xa matimba. Xikwembu xi pfune Davhida leswaku a hlula Goliyadi hi ku tirhisa ribye. (1 Sam. 17:45, 49, 50) A swi fanela hakunene leswi Davhida a khutazeke Solomoni ku va ni xivindzi leswaku a kota ku aka tempele! Yehovha u ta va na yena ku fikela loko ntirho wo aka tempele wu hela. Leswi marito ya tata wakwe a ma dzike emianakanyweni ni le mbilwini yakwe, Solomoni a nga ku pfumelelanga ku kala ntokoto kumbe ku va ntsongo swi n’wi sivela ku hetisisa ntirho wolowo. U kombise xivindzi lexikulu ivi a sungula ku tirha hi matimba naswona hi mpfuno wa Yehovha u kote ku heta tempele yoleyo leyi a yi ri yikulu swinene hi malembe ya nkombo ni hafu. Hilaha Yehovha a pfuneke Solomoni hakona na hina u ta hi pfuna leswaku hi va ni xivindzi ni ku hetisisa vutihlamuleri bya hina endyangwini ni le vandlheni. (Esa. 41:10, 13) Loko hi kombisa xivindzi evugandzerini bya Yehovha hi nga tiyiseka leswaku u ta hi katekisa sweswi ni le nkarhini lowu taka. w17.09 28 ¶3; 29 ¶4; 32 ¶20-21

Tanihi vanhu va Xikwembu a hi kanakani leswaku Rito ra Xikwembu ku nga rungula leri xi ri tsaleleke vanhu “ra hanya naswona ri ni matimba.” Vo tala va hina hi ma vonile matimba ya Rito ra Xikwembu evuton’wini bya hina. Van’wana va vamakwerhu wa hina a va ri makhamba, a va godzomberiwe hi swidzidziharisi kumbe ku tikhoma ko biha hi timhaka ta masangu. Van’wana a va hanya emafurheni kambe va titwa va kayivela swo karhi. (Ekl. 2:3-11) Vanhu lava eku sunguleni a va titwa va nga ri na ntshembo sweswi va hanya vutomi lebyi nga ni xikongomelo hikwalaho ka matimba ya Bibele. Swi nga endleka leswaku u hlaye mintokoto yo tala yo fana ni leyi eka Xihondzo xo Rindza eka nhlokomhaka leyi nge, “Bibele Yi Hundzula Vutomi Bya Vanhu.” Naswona u swi xiyile leswaku hambiloko munhu se a ri Mukreste wa ha fanele a dyondza Matsalwa leswaku a va ni ripfumelo leri tiyeke. w17.09 23 ¶1

Xana xiendlakalo lexi xa Lota, a xi swi veki erivaleni leswaku Yehovha wa ma vona maxangu lawa malandza yakwe yo tshembeka ma langutanaka na wona? (Esa. 63:7-9; Yak. 5:11; 2 Pet. 2:9) U tlhela a pfuna vanhu vakwe va vona nkoka wo kombisa ntwelavusiwana. Xiya nawu lowu Xikwembu a xi wu nyike Vaisrayele mayelana ni ku teka nguvu ya munhu la kolotaka tanihi xitiyisekiso xa leswaku u ta hakela. (Eks. 22:26, 27) Munhu la nga riki na ntwelavusiwana a a nga ta yi tlherisa nguvu yoleyo eka munhu la n’wi kolotaka kutani a ta dlayiwa hi xirhami ni vusiku. Kambe Yehovha u dyondzise vanhu vakwe ndlela yo papalata xiendlo xexo xo pfumala ntwelavusiwana eka van’wana. Vanhu vakwe a va fanele va kombisa ntwelavusiwana. Xana leswi hi swi dyondzaka eka nawu wolowo a swi hi susumeteli ku kombisa van’wana ntwelavusiwana? Xana hi nga tshika vamakwerhu va hina va dlaya hi xirhami hi ndlela yo fanekisela hi ri karhi hi swi vona leswaku ku ni leswi hi nga swi endlaka ku va pfuna?—Kol. 3:12; Yak. 2:15, 16; 1 Yoh. 3:17. w17.09 9 ¶4-5

Yesu u kombele Tata wakwe leswaku a rivalela vaxanisi vakwe. Mawaku xikombiso lexinene xa ku rhula ni ku lehisa mbilu ehansi ka swiyimo swo vava leswi tshikilelaka. (1 Pet. 2:21-23) Hi nga ku kombisa njhani ku rhula ni mbilu yo leha? Pawulo u tsalele Vakrestekulobye a ku: “Hambetani mi lehiselana mbilu ni ku rivalelana hi ku ntshunxeka loko un’wana a ri ni xivangelo xa ku vilerisiwa hi un’wanyana. Tanihi leswi Yehovha a mi rivaleleke hi ku ntshunxeka, na n’wina endlani sweswo.” (Kol. 3:13) Hakunene leswaku hi yingisa xileriso lexi swi lava leswaku hi va ni ku rhula ni ku va ni mbilu yo leha. Kambe loko hi rivalela van’wana hi endla leswaku ku va ni ku rhula evandlheni. Vakreste hinkwavo va fanele va tiambexa ku rhula ni mbilu yo leha. Timfanelo leti ti nga endla leswaku hi ponisiwa. (Mat. 5:5; Yak. 1:21) Xa nkoka swinene, loko hi ri ni timfanelo leti ku dzuneka ku ta ya eka Yehovha naswona hi ta pfuna van’wana leswaku va yingisa ndzayo ya Bibele.—Gal. 6:1; 2 Tim. 2:24, 25. w17.08 25-26 ¶15-17

Loko hi dyondza Matsalwa hi kuma swikombiso swo tala, laha Yehovha a endleke leswi tlulaka leswi languteriweke. Hosi Hezekiya u hanye hi nkarhi lowu Hosi Senakeribi wa le Asiriya a hluleke Yuda kutani a teka miti hinkwayo leyi tiyisiweke handle ka muti wa Yerusalema. (2 Tih. 18:1-3, 13) Endzhaku ka sweswo, Senakeribi u lave ku hlasela Yerusalema. Xana Hosi Hezekiya a a ta endla yini? U khongele eka Yehovha ni ku lava xitsundzuxo eka muprofeta Esaya. (2 Tih. 19:5, 15-20) Hezekiya u tlhele a humesa mali leyi Senakeribi a n’wi sindziseke leswaku a yi humesa. (2 Tih. 18:14, 15) Endzhaku u endle hinkwaswo leswaku muti wu lunghekela nyimpi. (2 Tikr. 32:2-4) Kambe xana ku endleke yini? Yehovha u rhume ntsumi leyi fikeke yi dlaya masocha ya Senakeribi ya 185 000 hi vusiku byin’we. Entiyisweni hambi ku ri yena Hezekiya a a nga swi langutelanga sweswo!—2 Tih. 19:35. w17.08 10 ¶7; 11 ¶12

U nga hlela njhani leswaku u kota ku nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo? Lexi nga ku pfunaka swinene leswaku u tsakela ku tirhela Yehovha eka ntirho wa nkarhi hinkwawo, i ku hlakulela timfanelo letinene ta Vukreste. Tikarhatele ku dyondza Rito ra Xikwembu, u anakanyisisa ha rona ni ku lava tindlela leti u nga kombisaka ripfumelo ra wena ha tona evandlheni. Loko wa ha ri exikolweni, u nga dyondza vutshila byo kota ku chumayela mahungu lamanene. Dyondza ku vulavurisana ni vanhu van’wana hi ku va vutisa swivutiso hi vutlhari kutani u rhiya ndleve loko va vula mavonelo ya vona. U nga tlhela u kombela ku pfuneta hi mitirho yin’wana evandlheni yo tanihi ku basisa ni ku khathalela Holo ya Mfumo. Tsundzuka leswaku Yehovha u tirhisa vanhu lava titsongahataka hi mbilu hinkwayo. (Ps. 110:3; Mint. 6:1-3) Muapostola Pawulo u rhambe Timotiya entirhweni wa vurhumiwa hileswi “a ku vulavuriwa kahle ha yena hi vamakwavo.”—Mint. 16:1-5. w17.07 23 ¶7; 26 ¶14

Loko vanhu ni tintsumi va nga yi kumi nhlamulo ya xivutiso xa leswaku Yehovha u na mfanelo yo fuma vanhu hakunene, a ku nge vi na ku rhula exikarhi ka matiko, tinxaka ta vanhu ni le mindyangwini. Kambe loko vuhosi bya Yehovha byi kumeke byi faneleka ku fuma, hinkwerhu hi ta titsongahatela ku fumiwa hi Mfumo wakwe wo lulama hilaha ku nga heriki. Emisaveni hinkwayo ku ta tlhela ku va ni ku rhula. (Efe. 1:9, 10) Xikwembu xi ta kumeka xi faneleka ku fuma kutani mfumo wa Sathana ni wa vanhu swi ta lovisiwa tanihi leswi swi nga ta va swi tsandzeke hilaha ku heleleke. Mfumo wa Xikwembu lowu Hosi ya wona ku nga Mesiya wu ta fuma hi ndlela leyinene naswona vanhu vo tshembeka va ta va va swi kombisile leswaku va seketela Mfumo wa xona. (Esa. 45: 24) Xana wa swi lava ku va exikarhi ka vanhu lava seketelaka vuhosi bya Yehovha hi ku tshembeka? A swi kanakanisi leswaku wa swi lava. Leswaku hi endla tano hi fanele hi tshama hi ri karhi hi anakanya hi mhaka yoleyo ya nkoka ya vuhosi bya Yehovha hi tlhela hi twisisa ndlela leyi yi nga ya nkoka ha yona. w17.06 23 ¶4-5

Van’wana ku hundza nkarhi wo leha va ha ri ni gome kasi van’wana va hatla va hlakarhela. Hambeta u va chavelela niloko maxaka ni vanghana va mukile, niloko se ku hundze tin’hweti va feriwile. Vamakwerhu va nga n’wi chavelela swinene makwerhu la feriweke ku nga khathariseki nkarhi lowu a wu hetaka a ri ni gome. (1 Tes. 3:7) Tsundzuka leswaku lava feriweke va nga va ni mabibi ya mbilu loko ku fika siku leri va cateke ha rona, va twa vuyimbeleri byo karhi, va vona swinepe, va endla mitirho yo karhi, va twa nun’hwelo ni mpfumawulo wo karhi kumbe loko ku fika nguva yo karhi. Lava feriweke va nga ha twa ku vava loko va ya enhlengeletanweni kumbe eXitsundzuxweni ro sungula endzhaku ko feriwa hi vanghana va vona va vukati. Kambe u nga rivali leswaku lava feriweke va lava ku tshama va ri karhi va khutaziwa ku nga ri ntsena hi masiku yo hlawuleka. w17.07 16 ¶17-19

Lexi tsakisaka hi leswaku loko hi rhandza van’wana, hi languta swilo leswinene ntsena eka vona. Vamakwerhu va xisati, ku nga khathariseki leswaku va tekiwile kumbe a va tekiwanga, va swi tiva leswaku ku chumayela mahungu lamanene tanihi vatirhikulobye ni Xikwembu hi swona leswi va endlaka va tsaka swinene. Xikongomelo xa vona i ku vangamisa Xikwembu hi ku va va endla ku rhandza ka xona. Van’wana va titwa va tsakile loko va ya ensin’wini. Handle ko kanakana, hinkwerhu hi endla leswaku ku va ni vun’we evandlheni, loko hi khathala hi vanhu van’wana ku katsa ni vamakwerhu swin’we ni vanhu va le nsin’wini ya ka hina. Muapostola Pawulo a a ri xikombiso lexinene. A a fana ni “manana la wundlaka” eka vandlha ra le Tesalonika, hi hala tlhelo a a fana ni tatana hikuva a khathala hi vuxaka bya vandlha rero na Yehovha. (1 Tes. 2:7, 11, 12) Vana lava rhandzaka Xikwembu xa ntiyiso naswona va kongomisiwaka hi xona, va nga chavelela vatswari va vona. Va nga endla tano hi ku xixima vatswari va vona ni hi ku va pfuna hi mitirho yin’wana. Nakambe va nga endla tano hi ku hoxa xandla loko swi ta emhakeni ya vugandzeri. w17.06 7 ¶13-14; 8 ¶17

Swi lo tlangandla, leswaku vanhu vo tala va etlela va nga dyanga loko van’wana va fuwe swinene. Yesu a a swi tiva leswaku xiyimo lexi xa ikhonomi a xi nge cinci loko Mfumo wa Xikwembu wu nga si fika. Tipolitiki, vukhongeri ni mabindzu ya misava leyi lama nga ni makwanga, leswi yimelaka “vaxavisi” lava ku vulavuriwaka ha vona eka Nhlavutelo 18:3, swi vumba xiphemu xa misava ya Sathana. Hambileswi vanhu va Xikwembu va tihambaniseke hi ku helela ni tipolitiki ni vukhongeri bya mavunwa, vo tala swa va tikela ku tihambanisa hi ku helela ni mabindzu ya misava ya Sathana. Hina Vakreste, hi fanele hi kambisisa ndlela leyi hi ma tekaka ha yona mabindzu ya misava leyi, hi ku tivutisa swivutiso swo fana ni leswi: ‘Ndzi nga ri tirhisa njhani rifuwo ra mina ku kombisa leswaku ndza tshembeka eka Xikwembu? Ndzi nga endla yini leswaku ndzi hunguta ndlela leyi ndzi katsekaka ha yona eka mabindzu ya misava leyi? Hi yihi mintokoto leyi kombisaka leswaku vanhu va Xikwembu va xi tshemba hi ku helela exiyin’weni lexi xo tika?’ w17.07 7-8 ¶1-3

Yesu a a swi tiva leswaku hi ta langutana ni swilo leswi nga hi vilerisaka loko hi ri karhi hi n’wi tirhela emafambiselweni lawa ya swilo. Exifanisweni xakwe xa mubyari, Yesu u vule leswaku van’wana a va ta amukela “rito ra Mfumo” kutani va sungula ku endla nhluvuko kambe hi ku famba ka nkarhi “ku vilela ka mafambiselo lawa ya swilo ni matimba ya vuxisi bya rifuwo” a ma ta “kamanyeta rito.” (Mat. 13:19-22; Mar. 4:19) I ntiyiso leswaku loko hi nga tivoneli, ku vilela hi swilo swa siku ni siku swi nga ha endla leswaku hi nga ha wu hisekeli ntirho wa Yehovha. Hi kombisa leswaku hi rhandza Kreste hi ku va hi rhangisa ntirho lowu a hi nyikeke wona. I yini leswi nga hi pfunaka ku endla tano? I ku tivutisa swivutiso leswi landzelaka: ‘I yini leswi ndzi swi rhandzaka ngopfu evuton’wini bya mina? Xana leswi ndzi tsakisaka ngopfu evuton’wini i ku endla mitirho yin’wana kumbe i ku endla mitirho leyi fambisanaka ni ku gandzela Yehovha?’ w17.05 23 ¶3-4

Loko “valuveri” va tshama ekule ni vandlha leri tirhisaka ririmi ra vona, va fanele va ya evandlheni ra ririmi rin’wana leri nga ekusuhi. (Ps. 146:9) Kambe loko ku ri ni vandlha leri nga ekusuhi leri tirhisaka ririmi va vona, va fanele va tivutisa leswi: I vandlha ra ririmi rihi leri ndyangu wa hina wu nga vuyeriwaka kahle eka rona? Endzhaku ko anakanyisisa kahle hi xikhongelo hi mhaka leyi ni ku burisana ni ndyangu wa yona, nhloko ya ndyangu yi ta endla xiboho. (1 Kor. 11:3) Vatswari va fanele va kambisisa swilaveko swa vana va vona hi vukheta. Ku nga khathariseki ririmi leri vana va ri twisisaka, leswaku va va ni vuxaka lebyinene na Yehovha a swi titsheganga hi mihlangano ntsena kambe va fanele va dyondzisiwa ni le kaya. Kambe xiya leswi: Loko mihlangano yi fambisiwa hi ririmi leri vana va ri twisisaka kahle, va nga vuyeriwa swinene ku tlula ndlela leyi vatswari va vona va anakanyaka ha yona. Kambe loko yi fambisiwa hi ririmi leri va nga ri twisisiki, va ta lahlekeriwa hi tidyondzo ta nkoka swinene.—1 Kor. 14:11. w17.05 10 ¶10-11

Un’wana ni un’wana wa hina u fanele a tivutisa leswi: ‘Xana ndzi ni ripfumelo ni xivindzi xo endla xin’wana ni xin’wana lexi ndzi nga xi kotaka leswaku ndzi endla ntirho lowu Yehovha a leriseke leswaku ndzi wu endla? Loko ndzi ri eku anakanyisiseni hi ku rhurhela edorobeni kumbe etikweni rin’wana leswaku ndzi ta kuma ntirho wo antswa, xana ndza khongela eka Yehovha ndzi n’wi byela hi xiboho lexi ndzi lavaka ku xi endla ni ku anakanyisisa hi ndlela leyi xi nga ta wu khumba ha yona ndyangu wa mina ni vandlha?’ Yehovha u hi teka hi ri va nkoka hi ku hi pfumelela leswaku hi hoxa xandla eku seketeleni ka vuhosi bya yena. Ku sukela loko Diyavulosi a ta va a endle leswaku vanhu va yima na yena eku xandzukeleni ka Yehovha, loko a ku vona u hlawula ku seketela vuhosi bya Yehovha wa hlundzuka swinene. Yehovha wa tsaka loko a vona u endla ntirho wakwe hi ku swi rhandza, hi ripfumelo ni hi ku tshembeka. (Swiv. 23:15, 16) Xikombiso xa wena lexinene xi endla leswaku a kota ku hlamula swihehlo swa Sathana. (Swiv. 27:11) Kutani, loko u yingisa hi ku tshembeka, entiyisweni u nyika Yehovha nchumu wa risima swinene naswona wa tsaka. w17.04 32 ¶15-16

Nawu wa Muxe wu ri: “Loko munhu o tshuka a endla xitshembiso lexi hlambanyiweke eka Yehovha kumbe a hlambanya xihlambanyo leswaku a boha moya-xiviri wakwe. . . , a nga tshuki a honisa rito rakwe. U fanele a endla hi ku landza hinkwaswo leswi humeke enon’wini wakwe.” (Tinhl. 30:2) Hi ku famba ka nkarhi, Solomoni u huhuteriwe ku tsala marito ya ndzimana ya siku ya namuntlha. Yesu u vulavule hi nkoka wo endla swihlambanyo loko a ku: “Mi swi twile leswi nga vuriwa eka lava va minkarhi ya khale, ‘U nga tshuki u hlambanya u nga endli, kambe u fanele u hetisisa switshembiso swa wena leswi u swi hlambanyeke eka Yehovha.’” (Mat. 5:33) Swi le rivaleni leswaku ku endla switshembiso eka Xikwembu a hi mhaka ya matlangwana. Loko hi hetisisa swihlambanyo swa hina ni loko hi nga swi hetisisi, vuxaka bya hina na Yehovha bya khumbeka. Davhida u tsale a ku: “I mani la nga tlhandlukelaka entshaveni ya Yehovha, i mani la nga yimaka endhawini yakwe yo kwetsima? I munhu un’wana ni un’wana la nga rhwalangiki moya-xiviri wa Mina [Yehovha] a wu yisa eka leswi nga pfuniki nchumu, Hambi ku ri ku hlambanya hi vuxisi.”—Ps. 24:3, 4. w17.04 4 ¶3-4

Loko Mukreste a vona onge u khomiwe hi ndlela yo biha, u fanele a tivonela leswaku a nga vulavuli ku biha hi makwerhu la nga n’wi khomangiki kahle. I ntiyiso leswaku i swinene ku lava mpfuno eka vakulu ni ku va byela loko makwerhu wo karhi a endle xidyoho lexikulu. (Lev. 5:1) Hambiswiritano, eka timhaka to tala leti nga nyawuriki, swi nga koteka ku ti lulamisa handle ko katsa munhu un’wana, hambi ku ri vakulu. (Mat. 5:23, 24; 18:15) Onge hi nga lulamisa timhaka to tano hi ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele. Hi ku famba ka nkarhi hi nga ha swi xiya leswaku vonelo ra hina a ri hoxile. A swi kanakanisi leswaku hi ta tsaka swinene hi leswi hi nga nyanyisangiki xiyimo hi ku hleva makwerhu! Tsundzuka, ku nga khathariseki leswaku leswi hi swi vulaka i ntiyiso kumbe a hi ntiyiso kambe ku vulavula ku biha hi vamakwerhu swi to nyanyisa xiyimo. Loko hi tshembeka eka Yehovha ni le ka vamakwerhu swi ta hi pfuna leswaku hi nga endli xihoxo xo tano. w17.04 21 ¶14