April

Ku vuriwa yini hi hina? Xana hina hi ehleketa ku fana ni Xikwembu kumbe ku fana ni misava? I ntiyiso leswaku se hi hanya hi ku landza leswi Xikwembu xi swi lavaka. Xana miehleketo ya hina yi njhani? Xana leswi hi swi anakanyaka ni mavonelo ya hina swi fambisana ni miehleketo ya Yehovha? Leswaku hi endla tano, swi lava hi kulula hi n’watseka. Kambe ku tswonga moya wa misava swi olovile swinene, hikwalaho ka leswi wu kumekaka hinkwako. (Efe. 2:2) Ku engetela kwalaho, mavonelo ya misava ma nga ku phasa hikwalaho ka leswi ma vonakaka ma vuyerisa. Hakunene, swa tika ku ehleketa ku fana na Yehovha kambe swa olova ku ehleketa ku fana ni misava. Loko hi pfumelela moya wa misava wu hi lawula, hi ta va vanhu lava nga khathaliki hi van’wana ni ku rhandza ku tilawula. (Mar. 7:21, 22) Hikwalaho ka sweswo, i swa nkoka ku va ni “miehleketo ya Xikwembu,” ku nga ri “miehleketo ya vanhu.” w18.11 18 ¶1; 19 ¶3-4

Yesu a a nga swi naveli ku xiximiwa hi varhangeri va vukhongeri ni va tipolitiki va le nkarhini wakwe. A swi kanakanisi leswaku swi n’wi khutazile swinene loko Yehovha a kombisa leswaku i N’wana wakwe eka swiendlakalo swinharhu hi ku vulavula a ri etilweni. Loko Yesu a heta ku khuvuriwa eNambyeni wa Yordani, Yehovha u vule marito lama nga laha henhla. Swi le rivaleni leswaku munhu un’wana la ma tweke, i Yohane Mukhuvuri. Kutani loko ka ha sele kwalomu ka lembe Yesu a nga si dlayiwa, vaapostola vakwe vanharhu va twe Yehovha a vula leswi hi Yesu: “Loyi i N’wananga, la rhandzekaka, loyi ndzi n’wi amukeleke; n’wi yingiseni.” (Mat. 17:5) Ro hetelela, loko ka ha sele masiku ma nga ri mangani Yesu a nga si dlayiwa, Yehovha u tlhele a vulavula ni N’wana wakwe a ri etilweni. (Yoh. 12:28) Hambileswi Yesu a a swi tiva leswaku a ta dlayiwa hi ndlela yo vava, a lumbetiwa tanihi musandzi, u khongelele leswaku ku endliwa ku rhandza ka Yehovha ku nga ri ka yena. (Mat. 26:39, 42) “U tiyisele mhandzi ya nxaniso, a tsan’wa tingana,” ku nga ri leswaku a ta voniwa hi vanhu kambe leswaku a ta tsakisa Tata wakwe.—Hev. 12:2. w18.07 10-11 ¶15-16

Endzhakunyana ka loko Yesu a simeke Xilalelo xa Hosi, u kombise xivindzi lexi hlamarisaka. Njhani? Yesu u endle ku rhandza ka Tata wakwe hambileswi a a swi tiva leswaku ku endla tano a swi ta endla leswaku a dlayiwa ku fana ni xigevenga. (Mat. 26:65, 66) Yesu u tshame a tshembekile hi ku helela leswaku a yisa ku dzuneka evitweni ra Yehovha, a seketela vulawuri bya Xikwembu ni ku pfulela vanhu lava hundzukeke ndlela yo kuma vutomi lebyi nga heriki. Hi nkarhi lowu fanaka, Yesu u pfune valandzeri vakwe leswaku va kota ku langutana ni leswi a swi ta endleka ku nga ri khale. Yesu u tlhele a kombisa xivindzi hi ku anakanya hi swilaveko swa vaapostola vakwe vo tshembeka, ematshan’weni yo ehleketa hileswi a swi ta n’wi humelela. Xilalelo xa Hosi lexi a xi simekeke endzhaku ko hlongola Yudasi, a xi ta tsundzuxa lava a va ta va valandzeri vakwe lava totiweke lava a va ta vuyeriwa eka ngati ya Yesu leyi halatiweke ni ku va xiphemu xa ntwanano lowuntshwa.—1 Kor. 10:16, 17. w19.01 22 ¶7-8

Tata wakwe u vule a ri etilweni a ku: “Ndzi ri vangamisile naswona ndzi ta tlhela ndzi ri vangamisa.” Yesu a karhatekile hikuva a ri ni vutihlamuleri lebyikulu byo tshama a tshembekile eka Yehovha. Yesu a swi tiva leswaku a ta xanisiwa hi ndlela leyi khomisaka tingana a tlhela a dlayiwa hi ndlela ya tihanyi. (Mat. 26:38) Ku tlula hinkwaswo, Yesu a a lava ku vangamisa vito ra Tata wakwe. Yesu a hehliwa hi ku va musandzi naswona a karhatiwa hi leswi rifu rakwe a ri ta tisa xisandzu evitweni ra Xikwembu. Hakunene marito ya Yehovha ma fanele ma n’wi tiyisile Yesu! Ku fana na Yesu, swi nga endleka leswaku na hina hi vilerisiwa hi xisandzu lexi tisiweke evitweni ra Yehovha. Kumbexana ku fana na Yesu, hi khomiwa hi ndlela yo biha. Kumbe hi vilerisiwa hi timhaka ta mavunwa leti vakaneti va ti hangalasaka hi hina. Hi nga ha ehleketa hi xisandzu lexi swiviko leswi swi xi tisaka evitweni ra Yehovha ni nhlengeletano yakwe. Hi mikarhi yoleyo marito ya Yehovha ma ta hi chavelela swinene. Yehovha u ta vangamisa vito rakwe.—Ps. 94:22, 23; Esa. 65:17. w19.03 11-12 ¶14-16

Vadyondzisiwa va Yesu a va nga swi tshembi leswi a va byela swona. Yesu u va byele leswaku u ta xaniseka a tlhela a fa ku nga ri khale, kambe vona a va anakanya leswaku u ta pfuxa mfumo wa Israyele. Muapostola Petro u vulavule na yena a ku: “Titsetselele, Hosi; khombo leri ri nga ka ri nga ku weli nikatsongo.” Kambe Yesu u n’wi hlamule a ku: “Yana endzhaku ka mina, Sathana! U xikhunguvanyiso eka mina, hikuva a wu ehleketi miehleketo ya Xikwembu, kambe u ehleketa miehleketo ya vanhu.” (Mat. 16:22, 23; Mint. 1:6) Hi marito wolawo, Yesu u kombise ku hambana exikarhi ka miehleketo ya Xikwembu ni miehleketo leyi humaka emisaveni leyi lawuriwaka hi Sathana. (1 Yoh. 5:19) Mavulavulelo ya Petro a ma kombisa moya wa misava wa ku rhandza ku titsetselela. Kambe Yesu a a swi tiva leswaku Tata wakwe a a nga ehleketi tano. A a swi tiva leswaku Xikwembu a xi lava a tiyisela maxangu ni rifu leswi a swi n’wi rindzile. Loko Yesu a hlamula Petro, u swi veke erivaleni leswaku u rhandza miehleketo ya Yehovha ku nga ri ya misava. w18.11 18 ¶1-2

Ehleketa hi leswi Yehovha a swi vonaka loko vanhu va timiliyoni emisaveni hinkwayo va hlengeletanile leswaku va tsundzuka Xilalelo xa Hosi. A nga voni ntshungu ntsena kambe u vona munhu un’wana ni un’wana loyi a nga kona. Hi xikombiso, wa va vona lava vaka kona lembe ni lembe. Exikarhi ka vona, ku nga ha va ku ri ni lava teke hambiloko va xanisiwa hi ndlela ya tihanyi. Van’wana a va vi kona nkarhi na nkarhi eka mihlangano yin’wana kambe va vona swi ri swa nkoka ku va kona eXitsundzuxweni. Nakambe, Yehovha wa va vona lava teke eXitsundzuxweni ro sungula, kumbexana hi leswi va lavaka ku vona leswi endlekaka. Hakunene Yehovha wa tsaka loko a vona vanhu vo tala eXitsundzuxweni. (Luka 22:19) Hambiswiritano, u tsakisiwa swinene hi swivangelo leswi va susumetelaka leswaku va va kona. Xana hi tiyimisele ku dyondzisiwa hi Yehovha ni nhlengeletano yakwe?—Esa. 30:20; Yoh. 6:45. w19.01 26 ¶1-3

Yesu u hi vekele xikombiso xo kombisa rirhandzu ra ku tinyiketela. U endle tano hi ku tiyimisela ku fela vadyondzisiwa vakwe ni hi ku rhangisa swilaveko swa van’wana evuton’wini byakwe. Hi xikombiso, a hlangana ni vadyondzisiwa vakwe hambiloko a karhele kumbe a ri ni gome. (Luka 22:39-46) A tiyimisele ku pfuna van’wana, ku nga ri ku vuyeriwa eka vona. (Mat. 20:28) Hi swirho swa vandlha rin’we ntsena ra Vakreste va ntiyiso lava nga ni vun’we naswona hi rhandza ku heta nkarhi hi ri karhi hi rhamba van’wana leswaku va ta tiphina na hina. Hambiswiritano, hi swi rhandza swinene ku pfuna “lava nga swin’we na hina eripfumelweni” lava se va holeke. (Gal. 6:10) Hi kombisa leswaku ha va rhandza hi ku va khutaza ku ta emihlanganweni, ngopfungopfu eXitsundzuxweni. Ku fana na Yehovha na Yesu, hi tsaka ngopfu loko makwerhu la holeke a tlhelela eka Yehovha.—Mat. 18:14. w19.01 29 ¶12, 14; 30 ¶15

Yesu a ri ni vaapostola vakwe vo tshembeka va 11, loko a simeka Xitsundzuxo xa rifu rakwe. U tirhise swakudya swa Paseka leswi a va ri na swona leswaku a endla Xitsundzuxo xo olova. U tirhise xinkwa xo kala comela ni vhinyo leswi a va ri na swona. Yesu u byele vaapostola vakwe leswaku swilo sweswo swimbirhi swi fanekisela miri wakwe lowu hetisekeke swin’we ni ngati yakwe, leswi a ri ekusuhi ni ku swi nyikela hikwalaho ka vona. Kumbexana a swi nga va hlamarisi vaapostola leswi xiendlakalo lexi xa nkoka, lexintshwa a xi olova. Hikwalaho ka yini? Tin’hweti ti nga ri tingani, loko a endzele vanghana vakwe lavakulu, ku nga Lazaro, Marta na Mariya Yesu u sungule ku va dyondzisa. Marta a a ri kona, kambe a kavanyetiwa hi ku lunghiselela muendzi wakwe la xiximekaka swakudya swo tala. Loko Yesu a vona leswi, u lulamise Marta hi musa ni ku n’wi pfuna a vona leswaku a hi mikarhi hinkwayo ku lavekaka swakudya swo tala. (Luka 10:40-42) Yesu u tirhise ndzayo yoleyo loko ku sele tiawara ti nga ri tingani leswaku a nyikela hi vutomi byakwe leswaku byi va xitlhavelo. U endle leswaku xiendlakalo xexo xa Xitsundzuxo xi olova. w19.01 20-21 ¶3-4

Yehovha u endlele Yesu leswi a nga swi langutelanga hi ku n’wi pfuxela “exiyin’weni lexi tlakukeke” ni ku n’wi nyika leswi a ku nga ri na un’wana loyi a tshameke a nyikiwa swona ku ta fikela enkarhini wolowo, ku nga ku va xivumbiwa xa moya lexi nga fiki! (Filp. 2:9; 1 Tim. 6:16) Hakunene Yehovha u hakele Yesu hi ndlela leyikulu, hikwalaho ka vutshembeki byakwe! I yini lexi nga ta hi pfuna leswaku hi papalata ku tiendlela vito emisaveni leyi? Tshama u ri karhi u tsundzuka leswaku mikarhi hinkwayo Yehovha u vona ni ku katekisa malandza yakwe yo tshembeka naswona mikarhi yin’wana u ma katekisa ni hi tindlela leti nga languteriwangiki. Ku tiva mani, kumbexana hi ta kuma mikateko leyi hi nga yi langutelangiki enkarhini lowu taka. Kambe sweswi, loko hi ri karhi hi tiyisela maxangu ni miringo ya misava leyi yo homboloka, a hi tshameni hi ri karhi hi tsundzuka leswaku misava leyi swin’we ni swilo hinkwaswo leswi yi nga hi tshembisaka swona, swa hundza. (1 Yoh. 2:17) Tata wa hina wa rirhandzu Yehovha, ‘a nga pfumali ku lulama lerova a nga rivala ntirho wa hina ni rirhandzu leri hi ri kombiseke hikwalaho ka vito rakwe.’—Hev. 6:10. w18.07 11 ¶17-18

Loko Yesu a ri karhi a dya swakudya ro hetelela ni vaapostola vakwe, a anakanya hi mhaka ya ku va ni vun’we. Loko a ri karhi a khongela na vona, u kombele leswaku vadyondzisiwa vakwe va va ni vun’we tanihi leswi yena ni Tata wakwe va nga ni vun’we. Loko va va ni vun’we, a swi ta va erivaleni leswaku Yesu a a rhumiwe hi Yehovha leswaku a ta endla ku rhandza kakwe laha misaveni. Rirhandzu a ri ta kombisa leswaku i vadyondzisiwa va Yesu va ntiyiso naswona a ri ta va pfuna leswaku va va ni vun’we. (Yoh. 13:34, 35) Swa twisiseka leswi Yesu a vulavuleke ngopfu hi vun’we. A a xiye leswaku vaapostola vakwe a va nga ri na vun’we kumbe a va nga twanani, hilaha a swi voneke hakona loko a ri karhi a dya na vona ro hetelela. Hilaha swi tshameke swi endleka ha kona, ku ve ni ku kanetana “malunghana ni loyi a vonakaka a ri lonkulu eka hinkwavo.” (Luka 22:24-27; Mar. 9:33, 34) Hi nkarhi wun’wana, Yakobo na Yohane va kombele Yesu leswaku a va nyika xikhundlha lexi tlakukeke etlhelo yena eMfun’weni wakwe.—Mar. 10:35-40. w18.06 8 ¶1-2

Yehovha u lava leswaku vatekani va rhandzana swinene vutomi bya vona hinkwabyo. (Mat. 19:3-6) Vuoswi i xidyoho lexikulu lexi nga kombisiki rirhandzu. Hikwalaho ka sweswo, nawu wa vunkombo eka Milawu ya Khume a wu sivela vuoswi. (Det. 5:18) Vuoswi i ku “dyohela Xikwembu” naswona i xiendlo xa tihanyi eka munghana wa vukati. (Gen. 39:7-9) Munhu loyi a endleke vuoswi a nga twisa munghana wakwe wa vukati ku vava ku ringana malembe yo tala. Yehovha u lava leswaku vana va tsaka ni ku sirheleleka. Yehovha u lerise vatswari leswaku va nyika vana va vona leswi va swi lavaka loko va ri karhi va kula ni ku tlhela va va pfuna leswaku va va ni vuxaka lebyinene na Xikwembu. Vatswari a va fanele va tirhisa nkarhi wun’wana ni wun’wana lowu va nga na wona leswaku va pfuna vana va vona ku twisisa Nawu wa Yehovha ni ku dyondza ku n’wi rhandza. (Det. 6:6-9; 7:13) Vatswari a va nga fanelanga va teka vana va vona tanihi nchumu lowu va nga wu honisaka kumbe ku wu xanisa, kambe a va fanele va va teka tanihi ndzhaka, ku nga nyiko leyi tsakisaka leyi humaka eka Yehovha.—Ps. 127:3. w19.02 21 ¶5, 7

Yobo u tshame a tshembekile eka Xikwembu hikuva a dzikisa mianakanyo yakwe eka mikateko leyi a xi ta n’wi nyika yona. A a tshemba leswaku Xikwembu xa khathala hi ku tshembeka kakwe. Ku nga khathariseki miringo leyi a yi n’wi wela, Yobo a a tiyiseka leswaku Yehovha a a ta n’wi katekisa. A swi kanakanisi leswaku leswi swi n’wi pfunile leswaku a tshama a tshembekile. Yehovha u tsakisiwe swinene hi ku tshembeka ka Yobo lerova A n’wi katekisa swinene hambileswi a a nga hetisekanga! (Yobo 42:12-17; Yak. 5:11) Yobo u ta tlhela a katekisiwa swinene enkarhini lowu taka. Xikwembu xa hina a xi si cinca. (Mal. 3:6) Loko hi tsundzuka leswaku xa khathala hi ku tshembeka ka hina, hi ta tshama hi ri ni langutelo lerinene hi vumundzuku. (1 Tes. 5:8, 9) Mikarhi yin’wana u nga ha vona onge ku hava munhu loyi a tshembekaka, kambe a swi tano. U ta va exikarhi ka vanhu va timiliyoni lava tshamaka va tshembekile emisaveni hinkwayo. U ta tlhela u fana ni vavanuna ni vavasati va ripfumelo lava tshameke va tshembekile enkarhini lowu hundzeke hambiloko va xungetiwa hi rifu.—Hev. 11:36-38; 12:1. w19.02 7 ¶15-16

Loko Xitsundzuxo xi ri karhi xi tshinela, hi nga tivutisa swivutiso leswi landzelaka: ‘Ndzi nga n’wi tekelela njhani Yesu eku kombiseni ka rirhandzu? Xana ndzi rhangisa swilaveko swa vagandzerikulorhi eka swa mina? Xana ndzi langutele leswaku vamakwerhu va endla leswi nga riki ematimbeni ya vona kumbe ndza ku xiya ku tsana ka vona?’ Onge mikarhi hinkwayo hi nga tekelela Yesu kutani hi kombisa “ntlhaveko wa xinakulobye.” Xilaveko xo endla Xitsundzuxo xa rifu ra Kreste a xi nge vi hilaha ku nga heriki. Loko Yesu a “fika” hi nkarhi wa nhlomulo lowukulu, u ta hlengeleta masalela ya “vahlawuriwa va yena” leswaku va ya etilweni kutani Xitsundzuxo a xi nge he endliwi. (1 Kor. 11:26; Mat. 24:31) Hambiloko Xitsundzuxo xi nga ha endliwi, ha tiyiseka leswaku vanhu va Yehovha va ta tsundzuka xiendlakalo lexi xo olova tanihi xikombiso xa ku titsongahata, xivindzi ni rirhandzu lerikulu leri tshameke ri kombisiwa hi munhu. w19.01 25 ¶17-19

Xiya ndlela leyi rihanyo ra hina ri wu kombisaka ha yona nkoka wa leswi hi nga swona endzeni. Xo sungula, leswaku hi va ni rihanyo lerinene, hi fanele hi dya swakudya leswi nga ni rihanyo ni ku endla vutiolori nkarhi na nkarhi. Hilaha ku fanaka, leswaku hi hlayisa mbilu ya hina yo fanekisela yi ri leyi hanyeke kahle, hi fanele hi hlaya Bibele ni mikandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni naswona hi tshama hi ri karhi hi kombisa leswaku hi ni ripfumelo eka Yehovha. Hi kombisa leswaku hi ni ripfumelo eka Yehovha hi ku tirhisa leswi hi swi dyondzaka ni ku byela van’wana hi ripfumelo ra hina. (Rhom. 10:8-10; Yak. 2:26) Xa vumbirhi, hi nga ha vonaka hi hanye kahle hambiloko endzeni hi ri karhi hi vabya. Hilaha ku fanaka, loko hi endla mitirho leyi fambisanaka ni vugandzeri bya hina, hi nga ehleketa leswaku hi ni ripfumelo leri tiyeke kambe ku navela ko biha ku ri karhi ku kula endzeni ka hina. (1 Kor. 10:12; Yak. 1:14, 15) Hi fanele hi tsundzuka leswaku Sathana u lava leswaku hi ehleketa ku fana na yena. w19.01 15 ¶4-5

Hi nga tivutisa leswaku: ‘Xana ndzi endla hilaha ku fanaka? Xana ndzi endla leswi Musamariya wa musa a swi endleke?’ (Luka 10:30-35) ‘Xana ndzi kombisa tintswalo ni musa hi swiendlo eka lava xanisekaka? Hi xikombiso, xana ndzi nga pfuna vamakwerhu lava dyuhaleke, tinoni ni vana lava pfumalaka vatswari? Xana ndzi tikarhatela ku ‘vulavula hi ku chavelela eka mimoya-xiviri leyi karhatekeke’?’ (1 Tes. 5:14; Yak. 1:27) Loko hi kombisa van’wana tintswalo, ha tiphina hi ntsako lowu tisiwaka hi ku nyika. Ku tlula kwalaho, ha swi tiva leswaku hi tsakisa Yehovha. (Mint. 20:35; Hev. 13:16) Loko a vulavula hi munhu la tikarhatelaka ku kombisa tintswalo, Hosi Davhida u te: “Yehovha u ta n’wi rindza, a n’wi londzovota a hanya. U ta vuriwa la tsakeke emisaveni.” (Ps. 41:1, 2) Loko hi kombisa tintswalo ni musa eka van’wana na hina Yehovha u ta hi komba tintswalo naswona hi ta tsaka hilaha ku nga heriki.—Yak. 2:13. w18.09 19 ¶11-12

Yoshiko, Makwerhu wa xisati u byeriwe mahungu lama tsemaka nhlana. Dokodela wakwe u n’wi byele leswaku u ta hanya tin’hweti ti nga ri tingani ntsena. Xana u angule njhani? Yoshiko u tsundzuke marito lama kumekaka eka ndzimana ya namutlha. U byele dokodela rakwe leswaku a swi n’wi chavisi sweswo hikuva Yehovha u n’wi khome swi tiya hi voko. Marito ya ndzimana leyi lama khutazaka ma pfune makwerhu wa hina la rhandzekaka leswaku a tshembela eka Yehovha hi ku helela. Na hina ma nga hi pfuna leswaku hi tshama hi rhurile loko hi langutana ni miringo. Eku sunguleni, Yehovha u byele Esaya ku tsala marito wolawo leswaku a chavelela Vayuda lava a va ta yisiwa eBabilona ku ya va mahlonga. Hambiswiritano, Yehovha u hlayise rungula rero leswaku ri pfuna Vayuda lava a va ri evuhlongeni swin’we ni vanhu va Xikwembu hinkwavo ku katsa na hina namuntlha. (Esa. 40:8; Rhom. 15:4) Namuntlha, hi hanya “[eminkarhini] ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona” naswona ku tlula rini na rini hi lava xikhutazo lexi kumekaka ebukwini ya Esaya.—2 Tim. 3:1. w19.01 2 ¶1-2

Loko nuna ni nsati va hambanile, va ha tekiwa va ri lava tekaneke naswona va ta langutana ni swiphiqo ni loko va nga ha tshami swin’we. Muapostola Pawulo u nyikele xivangelo xo va vatekani va nga hambani. U tsale a ku: “Wanuna loyi a nga pfumelangiki u kwetsimisiwa hikwalaho ka nsati wa yena, naswona wansati loyi a nga pfumelangiki u kwetsimisiwa hikwalaho ka makwerhu; loko swi nga ri tano, vana va n’wina kunene a va ta va lava nga basangiki, kambe sweswi va kwetsima.” (1 Kor. 7:14) Vakreste vo tala va ya emahlweni va tshama ni vanghana va vona va vukati hambiloko swi tika. Va nga nyikela vumbhoni bya leswaku sweswo swi ve ni vuyelo lebyinene loko munghana wa vukati a va mugandzeri wa ntiyiso. (1 Kor. 7:16; 1 Pet. 3:1, 2) Namuntlha, emisaveni hinkwayo mavandlha ya Vukreste ma tele hi vanhu lava nga ni vukati lebyi fambaka kahle. U nga ha va u tiva vatekani vo tala lava tsakeke evandlheni ra ka n’wina. Emavandlheni ku ni vamakwerhu va xinuna vo tshembeka lava rhandzaka vasati va vona ni vavasati lava rhandzaka vanuna va vona, lava kombisaka leswaku swa koteka ku xixima vukati.—Hev. 13:4. w18.12 14 ¶18-19

Edeni swi vula “Ntsako,” naswona ntanga wolowo a wu tsakisa hakunene. A ku ri ni swakudya swo tala, a ku xongile naswona vanhu a va hanya hi ku rhula ni swiharhi. (Gen. 1:29-31) Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke ri suka eka rito ra Xiheveru leri nge “ntanga” i pa·raʹdei·sos. Buku leyi nge Cyclopaedia leyi tsariweke hi M’Clintock na Strong yi vula leswi hi pa·raʹdei·sos: “I ndhawu leyi anameke, leyi pfulekeke, leyi rhuleke yi tlhela yi saseka, leyi nga ni mirhi ya nhova, leyi yo tala ya yona yi tswalaka mihandzu, leyi cheletiwaka hi swinambyana naswona etimbuweni ta swona ku nga ni mitlhambi ya timhala ni tinyimpfu—leyi a ku ri ndhawu leyi muvalangi wa Mugriki a a ri na yona emiehleketweni.” (Ringanisa Genesa 2:15, 16.) Xikwembu xi veke Adamu na Evha eparadeyisini yoleyo, kambe va tiendle va nga faneleki hileswi va nga xi yingisangiki Xikwembu. Xisweswo, vona swin’we ni vatukulu va vona va lahlekeriwe hi Paradeyisi. (Gen. 3:23, 24) Hambileswi a ku nga ha tshami munhu, ntanga wolowo wu ve kona kukondza ku fika Ndhambi enkarhini wa Nowa. w18.12 3-4 ¶3-5

Vatswari va ringeta hi matimba ku dyondzisa vana va vona mahanyelo lamanene. Loko vana va hanya hi leswi vatswari va vona va va dyondziseke swona, va ta tala ku endla swiboho leswi va nga ta ka va nga tisoli ha swona. Hikwalaho ka sweswo, a va nge vi na wona maxangu ni mbitsi leswi vanhu va ngo tivangela. Yehovha i mutswari lonene naswona u lava leswaku vana vakwe va va ni vutomi lebyinene. (Esa. 48:18) Hikwalaho u hi nyika misinya ya milawu leyi kongomisaka ndlela leyi hi faneleke hi tikhoma ha yona ni ku khoma van’wana ha yona. Etimhakeni toleto u lava leswaku hi tekelela ndlela leyi a ehleketaka ha yona ni leswi nga swa nkoka eka yena. Swoleswo a swi hi siveli swo karhi, kambe swi hi pfuna leswaku hi antswisa ni ku ndlandlamuxa ndlela leyi hi ehleketaka ha yona. (Ps. 92:5; Swiv. 2:1-5; Esa. 55:9) Swi hi pfuna ni ku endla swiboho leswi nga ta hi endla leswaku hi tsaka hi tlhela hi va ni mahanyelo lamanene. (Ps. 1:2, 3) I ntiyiso, ku ehleketa ku fana na Yehovha i swinene naswona swa pfuna! w18.11 19-20 ¶7-8

Leswaku hi ya emahlweni hi famba entiyisweni, a hi fanelanga hi pfumelela van’wana va hi heta matimba. Loko hi sungula ku famba entiyisweni, vuxaka bya hina ni vanghana ni maxaka lama nga riki Timbhoni bya cinca. Van’wana va swi amukerile kasi van’wana a va hi kaneta. Maxaka, vatirhikulorhi ni lava hi nghenaka na vona xikolo va nga ha ringeta ku hi endla hi hlanganyela eka minkhuvo ya vona. Hi nga lwisana njhani ni ntshikilelo wa ku hlanganyela eka mikhuva ni tiholideyi leswi nga n’wi tsakisiki Yehovha? Hi ku tshama hi ri karhi hi anakanya hi ndlela leyi Yehovha a yi tekaka ha yona mikhuva yoleyo. Swi nga pfuna ku kambisisa rungula leri kandziyisiweke eka minkandziyiso ya hina leri kombisaka laha tiholideyi leti dumeke ti sunguleke kona. Loko hi titsundzuxa hi swivangelo swa le Matsalweni swa ku nga hlanganyeli eka tiholideyi toleto, ha khorwiseka leswaku hi famba endleleni leyi “amukelekaka eHosini.” (Efe. 5:10) Loko hi tshemba Yehovha ni Rito rakwe leri nga ntiyiso hi ta sirheleleka leswaku hi nga ‘chavi vanhu.’—Swiv. 29:25. w18.11 11 ¶10, 12

Loko hi langutana ni ku cinca loku hi nga ku langutelangiki, hi nga ha pfumelela ku vilela ku hi heta matimba. Leswi a swi ta va swi endlekile eka Yosefa. Ematshan’wini ya sweswo, swi tikomba a tirhe hi matimba eka xiyimo lexi a ri eka xona, leswi endleke leswaku Yehovha a n’wi katekisa. Hambileswi a khotsiwile u tirhe hi matimba ku hetisisa xiavelo xin’wana ni xin’wana lexi a nyikiwe xona hi ndhunankulu, hilaha a endleke hakona loko a tirhela Potifaro. (Gen. 39:21, 22) Ku fana na Yosefa, na hina hi nga tikuma hi ri eka xiyimo xo tika. Hambiswiritano, loko hi lehisa mbilu hi tlhela hi tirha hi matimba eka xiyimo xo tano, Yehovha u ta hi katekisa. (Ps. 37:5) I ntiyiso leswaku hi nga ha titwa hi “pfilunganyekile,” kambe hilaha muapostola Pawulo a vuleke hakona “a hi yi pfumali hi ku helela ndlela yo huma.” (2 Kor. 4:8) Marito ya Pawulo ma ta hetiseka eka swiyimo swa hina, ngopfungopfu loko hi tshama hi khomekile hi ntirho wa hina wa nsimu. w18.10 29 ¶11, 13

Xana u titwa njhani loko munhu un’wana loyi u n’wi tivaka ni ku n’wi xixima a rivala vito ra wena kumbexana a nga ha ku tsundzuki nikatsongo? Sweswo swi nga ku heta matimba. Hikwalaho ka yini? Hikuva un’wana na un’wana wa hina hi ntumbuluko u lava ku tiviwa. A hi lavi ku tiviwa hi mavito ntsena kambe hi tlhela hi navela leswaku vanhu va tiva leswaku hi vanhu va njhani swin’we ni leswi hi swi fikeleleke. (Tinhl. 11:16; Yobo 31:6) Hambiswiritano, tanihi leswi ku navela kun’wana na kun’wana ka ntumbuluko ku nga hundzeletiwaka hikwalaho ka ku nga hetiseki ka hina, swi tano ni hi ku navela ku tiviwa. Hi nga ha navela ku tiviwa hi ndlela leyi nga fanelangiki. Misava ya Sathana yi nga hi endla hi navela ku va ni ndhuma ni ku xiximiwa leswi nga ta endla leswaku hi nga ha n’wi lemuki loyi a faneriwaka hi ku xiximiwa ni ku gandzeriwa, ku nga Tata wa hina wa le tilweni, Yehovha Xikwembu.—Nhlav. 4:11. w18.07 7 ¶1-2

A swi hi hlamarisi loko vanhu va ‘hemba’ hikuva va hlohloteriwa hi Sathana ni madimona yakwe. (1 Tim. 4:1, 2) Varhangeri va vukhongeri va ni nandzu lowukulu loko va dyondzisa mavunwa hikuva va veka vutomi bya vanhu ekhombyeni. Loko munhu a amukela tidyondzo ta mavunwa ivi a endla swilo leswi Xikwembu xi swi vengaka a nga ha lahlekeriwa hi vutomi lebyi nga heriki. (Hos. 4:9) Yesu u vule leswaku varhangeri va vukhongeri va le nkarhini wakwe, va ni nandzu lowukulu. U va byele hi ku kongoma a ku: “Khombo eka n’wina, vatsari ni Vafarisi, vakanganyisi, hikuva mi fambafamba elwandle ni le ndhawini yo oma ku endla muproselita un’we, naswona loko a hundzuka mi n’wi endla munhu wa Gehena [ku loviseriwa makumu] ku hundza n’wina hi mpimo lowu andzisiweke kambirhi.” (Mat. 23:15) Yesu u tshinye varhangeri va vukhongeri bya mavunwa hi ku va byela leswaku ‘va huma eka tata wa vona Diyavulosi, loyi a nga mudlayi.’—Yoh. 8:44. w18.10 7 ¶5-6

Xana Yesu a vula yini? U tlhele a ku: “Tsakani mi khana, hikuva hakelo ya n’wina i yikulu ematilweni; hikuva ni vaprofeta lava mi rhangeleke va xanisiwe tano.” (Mat. 5: 12) Hambileswi vaapostola va biweke va tlhela va lerisiwa ku tshika ku chumayela, ‘va suke emahlweni ka Sanedri, va tsakile.’ Swi le rivaleni leswaku a va nga tsakisiwi hi leswi va biweke. Kahlekahle a va tsakisiwa “hikuva va hlayiwe lava faneriwaka hi ku khomisiwa tingana hikwalaho ka vito ra yena [Yesu].” (Mint. 5:41) Ninamuntlha vanhu va Yehovha va tiyisela hi ntsako loko va xanisiwa hikwalaho ka vito ra Yesu ni loko va langutane ni swiyimo swo tika. (Yak. 1:2-4) Ku fana ni vaapostola a hi tsakisiwi hi ku xaniseka kun’wana ni kun’wana. Loko hi tshama hi tshembekile eka Xikwembu hambiloko hi langutane ni swiyimo swo tika, Yehovha u ta hi nyika xivindzi leswaku hi tiyisela. Hi ta tsaka loko vanhu va vukhongeri va hi xanisa kumbe loko swirho swa ndyangu swi hi kanetiwa hikuva hi tiva leswaku hi tsakisa “Xikwembu lexi tsakeke.”—1 Tim. 1:11. w18.09 21 ¶18-20

Tanihi leswi vutomi byi ‘tshamaka byi ri ni ku karhateka ni swilo swo biha,’ vo tala eka ‘mikarhi leyi ya mangava’ va tshikilelekile hi tindlela to hambanahambana. (2 Tim. 3:1-5) Vanhu vo tlula 800 000 va tisunga lembe ni lembe, leswi vulaka leswaku ku fa munhu un’we eka tisekoni ta 40. Lexi twisaka ku vava hileswaku, hambi ku ri Vakreste van’wana va ve ni ntshikilelo wo tano naswona va tisungile. Hambiloko vamakwerhu va nga lahli thawula kambe vo tala va langutana ni swiyimo swo tika naswona va lava ku khutaziwa hi ndlela ya rirhandzu. Van’wana va tiyisela ku xanisiwa ni ku hlekuriwa. Van’wana va xopaxopiwa kumbe ku hlaseriwa entirhweni. Van’wana va tshama va karhele hi leswi va tirhaka tiawara leti tlulaka leti tolovelekeke kumbe hi leswi va taleriweke hi ntirho. Kasi van’wana va langutane ni swiphiqo emindyangwini kumbexana va hlekuriwa hi vanghana va vona va vukati lava nga riki Vakreste. Hikwalaho ka leswi ni swiphiqo swin’wana, vo tala evandlheni va nga ha titwa va tshikilelekile swinene. w18.09 13 ¶3, 5

Vatswari lava nga Vakreste va tirha swin’we na Yehovha loko va pfuna vana va vona ku tivekela tipakani to tirhela Xikwembu. Vo tala lava endleke tano, hi ku famba ka nkarhi va vone vana va vona va amukela swiavelo swa ntirho wa nkarhi hinkwawo swa le kule ni le kaya. Van’wana i varhumiwa, van’wana va phayona laha ku nga ni xilaveko lexikulu nakambe van’wana va tirhela eBethele. Leswi va nga le kule na le kaya, swi nga endleka va nga swi koti ku vonana ni maxaka ya vona hilaha a va ta lava hakona. Nilokoswiritano, vatswari lava rhandzaka Yehovha va khutaza vana va vona leswaku va khomelela eswiavelweni swa vona. Hikwalaho ka yini? Va tsaka swinene hi ku tiva leswaku vana va vona va rhangisa swilaveko swa Mfumo. Kumbexana vo tala eka vatswari lava, va titwa ku fana na Hana loyi a vuleke leswaku n’wana wakwe Samuwele u n’wi “lombe” Yehovha. Vatswari lava va teka ku tirhisana ko tano na Yehovha tanihi lunghelo ra risima. Va teka sweswo tanihi ndlela leyinene yo tirhela Yehovha.—1 Sam. 1:28. w18.08 24 ¶4

Yesu a nga vulanga leswaku a swi nge koteki. U te: “Ma tsaka n’wina swisiwana, hikuva Mfumo wa Xikwembu i wa n’wina.” (Luka 6:20) Kambe leswi a swi vuli swona leswaku vanhu hinkwavo lava a va ri swisiwana a va katekisiwile ni ku amukela tidyondzo ta Yesu. Vanhu vo tala lava a va ri swisiwana a va ri amukelanga rungula ra Yesu. Mhaka hi leswaku, a hi nge avanyisi vuxaka bya munhu na Yehovha hi ku ya hi leswi a nga na swona. Ha tsaka leswi hi nga ni vamakwerhu vo tala lava fuweke ni lava pfumalaka lava rhandzaka ni ku tlhela va tirhela Yehovha hi mbilu hinkwayo. Matsalwa ma lerisa lava fuweke leswaku “va nga veki ntshembo wa vona erifuweni leri nga tiyangiki, kambe va wu veka eka Xikwembu.” (1 Tim. 6:17-19) Hi nkarhi lowu fanaka, Rito ra Xikwembu ri lemukisa vanhu va Xikwembu hinkwavo lava fuweke ni lava pfumalaka leswaku va tivonela leswaku va nga rhandzi mali. (1 Tim. 6:9, 10) Loko hakunene hi pfula mahlo ya hina kutani hi languta vamakwerhu hilaha Yehovha a va langutaka ha kona, a hi nge weli endzingweni wo va avanyisa hi leswi va nga na swona. w18.08 10-11 ¶11-12

Hakunene hi lava ku kombisa Yehovha leswaku ha ri tlangela lunghelo ro va vanhu vakwe. Ha swi tiva leswaku i vutlhari ku pfumela ku lawuriwa hi yena hi ku nyiketela vutomi bya hina eka yena. Hi tiyimisela ku papalata ku endla swilo swo biha. Naswona ha va rhandza ni ku va xixima vamakwerhu hikuva ha swi tiva leswaku na vona i vanhu va Yehovha. (Rhom. 12:10) Bibele yi tshembisa yi ku: “Yehovha a nge va fularheli vanhu vakwe.” (Ps. 94:14) Lexi i xitshembiso, ku nga khathariseki maxangu lama hi nga langutanaka na wona sweswi. Hambi ku ri rifu a ri nge swi koti ku hi hambanisa ni rirhandzu ra Yehovha. (Rhom. 8:38, 39) “Loko hi hanya hi hanyela Yehovha, ni loko hi fa, hi fela Yehovha. Hikokwalaho loko hi hanya ni loko hi fa, hi va Yehovha.” (Rhom. 14:8) Hakunene hi ri langutele hi mahlongati siku leri Yehovha a nga ta pfuxa vanghana vakwe vo tshembeka hinkwavo lava feke. (Mat. 22:32) Hambi ku ri sweswi, hi tiphina hi mikateko yo tala. Hilaha Bibele yi vulaka ha kona, “ra tsaka tiko leri Xikwembu xa rona ku nga Yehovha, vanhu lava a va hlawuleke va va ndzhaka ya yena.”—Ps. 33:12. w18.07 26 ¶18-19

Vanhu van’wana va nga vula leswaku leswi timhaka leti ku nga swiboho swa munhu hi yexe, va fanele va va ni ntshunxeko wo hlawula ku endla leswi va swi lavaka, ntsena loko ripfalo ra vona ri va pfumelela. Kumbexana va tsundzuka marito lawa Pawulo a ma tsaleleke Vakreste va le Korinto mayelana ni swakudya, lama nge: “Hikuva ha yini ntshunxeko wa mina wu fanele ku avanyisiwa hi ripfalo ra munhu un’wana?” (1 Kor. 10:29) Hambileswi ku nga ntiyiso leswaku hi ni ntshunxeko wo tiendlela swiboho eka dyondzo ni ntirho, kambe hi fanele hi tsundzuka leswaku, ntshunxeko wa hina wu ni swipimelo ni leswaku swiboho hinkwaswo leswi hi swi endlaka swi ni switandzhaku. Hikwalaho ka xivangelo xexo, loko Pawulo a nga si vula marito lama nga laha henhla, u rhange hi ku vula marito lama nga eka ndzimana ya namuntlha. Sweswo swi hi pfuna hi vona leswaku ku ni swilo swa nkoka swinene leswi hi faneleke hi anakanyisisa ha swona ku tlula swilo leswi hi swi tsakelaka, loko swi ta emhakeni yo tirhisa ntshunxeko wa hina eka swiyimo hinkwaswo swa vutomi. w18.04 10 ¶10

Mukreste a nga ha endla leswi Xikwembu xi swi vengaka hambiloko a ri karhi a gandzela Yehovha. (Yudha 11) Hi xikombiso, a nga ha hlakulela ku navela ko biha, makwanga kumbe a venga Mukreste kulobye. (1 Yoh. 2:15-17; 3:15) Mianakanyo yo tano yi nga endla leswaku a dyoha. Hi nkarhi lowu fanaka, van’wana va nga ha hiseka ensin’wini ni ku va kona nkarhi na nkarhi eminhlanganweni ya vandlha. Vanhu van’wana va nga tsandzeka ku vona leswi nga emiehleketweni ni swiendlo swa hina kambe Yehovha u vona swilo hinkwaswo naswona wa swi tiva loko hi n’wi tirhela hi mbilu hinkwayo. (Yer. 17:9, 10) Hambiswiritano, Yehovha a nga hatliseli ku hi fularhela. Loko hi sungula ku hambuka, Yehovha u hi khutaza a ku: “Tlhelelani eka mina.” Yehovha u lava leswaku hi lwisana ni ku tsana ka hina, ngopfungopfu loko hi lwisana ni ku endla leswo biha. (Esa. 55:7) Loko hi endla tano, u ta yima na hina hi ku hi nyika matimba yo ‘hlula’ ku navela ku endla swo biha.—Gen. 4:7. w18.07 18 ¶5-6