Ku Tsekatseka Ka Misava—Nhlomulo eHenhla Ka Nhlomulo

“A SWI tsema nhlana. A hi lahlekile. A swi fana ni lwandle-nkulu, lwandle, xin’wana ni xin’wana xi ri eku fambeni.”

Ku vule muponi wa kun’wana ka ku tsekatseka lokukulu loku dlayaka ka misava loyi a rhekhodiweke. Ku tsekatseka koloko ku lovisaka ka misava ku hlasele hi 1976 eChina, ku onha muti wa Tangshan kutani ku dlaya vanhu va 800 000. Lexi hlamarisaka, muponi yoloye u swi kotile ku famba hi milenge hi ku karhateka a huma ehodela, a ya eka 52 wa swikwere swa tikhilomitara swa muti lowu hlaleriwaka, lowu yi mbundzumukeleke eka wona.

Swiendlakalo swo tano leswikulu swa ku tsekatseka ka misava swi khumbe vanhu vo tala enkarhini wa hina ku tlula enkarhini wa lembe xidzana rin’wana ni rin’wana leri rhekhodiweke, swi nyanyula ku tsakela ka misava hinkwayo eka ku tsekatseka ka misava. Timiliyoni ti twisiwe ku vava ni ku lahlekeriwa, naswona timiliyoni to tala ti dlayiwile. Ku tsekatseka lokukulu ka misava ku va tinhloko-mhaka-nkulu emisaveni hinkwayo. Ku tsekatseka ka misava ka 1985 loku dlayeke vanhu lava tlulaka 9 000 eMutini wa Mexico ku tseme misava nhlana emintlhavekweni, ku susumetela matiko ku tsutsumela ku ya pfuna emutini lowu.

Dyondzo ya sayense ya ku tsekatseka ka misava yi kurile, yi tirhisa vutshila bya manguva lawa. Ku andza ka ku tsekatseka ka misava hi ntolovelo ku pimiwile hi xipima-matimba xa ku tsekatseka ka misava (Richter scale), hi tinhlayo letikulu leti kombaka ku ntshunxiwa lokukulukumba ka matimba. Kambe ke, loko a wu lo kumeka eka ku tsekatseka ka misava, xana u anakanya leswaku a wu ta kanakana hi ta xipima-matimba xa ku tsekatseka lokukulu ka misava? Nikantsongo. A wu ta karhatekela ku tshama u ri karhi u hanya. Ku tiva xipima-matimba xa ku tsekatseka lokukulu ka misava a ku nga ta wu olovisa ntokoto wa wena wa munhu hi xiyexe.

Ku Tsekatseka Ka Misava eVuprofetweni Bya Bibele

Eka vuprofeta lebyi nga ni timhaka to tala, Yesu Kriste u katse ku tsekatseka ka misava, a ku: “Ku ta va ni . . . ku tsekatseka ka misava ematlhelweni layo tala.” Nakambe u vhumbile a ku: ‘Ku ta va ni ku tsekatseka lokukulu ka misava.’ Ntikelo wa kona a wu ri eka ku fambisana ka kona ni swiyenge swin’wana swa vuprofeta byakwe lebyi vhumbaka rixaka leri funghiweke hi ku hlanganisiwa loku nga ni nkoka ka nyimpi, ndlala, ntungu, vuhomboloki, ku chava ni nhlomulo hi mpimo wa misava hinkwayo. Ku hetiseka ka swona a ku ta vumba “xikombiso” xa ku vekiwa ka Yesu exiluvelweni tanihi Hosi ya Mfumo wa Xikwembu naswona a ku ta fungha ku nghena ka mafambiselo ya misava emasikwini ya wona ya makumu. “Xikombiso,” ku katsa ni mhaka ya xona ya ku tsekatseka ka misava, xi vonakile ku sukela hi 1914.—Matewu 24:3, 7-12; Luka 21:11, 25, 26, 31, 32.

Valavisisi vo tala va ku tsekatseka ka misava va pfumela leswaku ku tsekatseka ka misava a hi kukulu kumbe ka nkarhi na nkarhi swinene sweswi ku tlula leswi a ku ri swona enkarhini lowu hundzeke. Hi ku burisana, van’wana va heta hi ku vula leswaku rixaka ra hina ri tokote ku tsekatseka ka misava hi ku phindhaphindha ku tlula leto sungula. Swi sekeriwe eka tirhekhodo leti kumekaka, lembe xidzana ra vu-20 kahle-kahle ri fanisela leswi hundzeke entirhweni wa ku tsekatseka ka misava. Tibuku ta Sosayiti ya Watch Tower hi ku phindha-phindha ti kombise leswi, ti tlakusa ntikelo wa Bibele wa ku tsekatseka ka misava loku humeleleke ku sukela hi 1914.a

Hambi swi ri tano, tirhekhodo ta ku tsekatseka ka misava emahlweni ka 1914 a ti helelanga. Naswona tinxaka to rhanga a ti vanga ni switirho swa sayense swo pima leswi a swi ta hi pfumelela ku ringanisa ku tsekatseka lokukulu ka misava loku hundzeke ni ka sweswi hi ku tiyiseka. Xana leswi swi vula leswaku hi nga ka hi nga ku voni ku hetiseka ka vuprofeta bya Yesu?

Doo, nikantsongo. Entiyisweni Yesu u swi vone ka ha ri emahlweni leswaku vurunguri a byi nga ta rhekhoda ku tsekatseka hinkwako ka misava ka le mahlweni ka 1914 ni leswaku tinxaka to rhanga a ti nga ta va ni switirho leswinene swo pima ku tsekatseka ka misava, hi laha a voneke swiyimo swin’wana swa nkarhi wa hina ka ha ri emahlweni. Kahle-kahle, a nga vhumbanga vuprofeta hi ndlela yo tano lerova ku xiyiwa ka ku hetiseka a ku ta lava tirhekhodo ta ku tsekatseka ka misava ku sukela eka malembe xidzana yo sungula kumbe tibuku leti tirhisiwaka. Yesu a nga vulanga leswaku nhlayo ya ku tsekatseka lokukulu ngopfu ka misava “emasikwini ya makumu” a yi ta va minkarhi ya X ku tlula nhlayo ya nkarhi wun’wana wo sungula, naswona a nga vulanga leswaku a hi ta vona ku tsekatseka lokukulu ngopfu ka misava. (2 Timotiya 3:1) A nga vulavulanga tanihi mulavisisi wa ku tsekatseka ka misava.

Yesu u kombetele eka ntokoto wa vanhu. Ku tsekatseka ka misava a ku ta va xiyenge xa “ku sungula ka mahlomulo.” (Matewu 24:8) Nhlomulo a wu pimiwi hi switirho. Ku xaniseka ka vanhu i mpimo lowu heleleke wa nhlomulo, ku katsa ni ku tsekatseka ka misava. Leswaku vuprofeta bya Yesu byi hetiseka, nhlomulo lowu vangiweke hi ku tsekatseka ka misava a wu fanele ku va kona hi ndlela leyi xiyekaka. Ku xiya mhaka ya ku tsekatseka ka misava ya vuprofeta xisweswo a ku tiseketeri hi ku tsendzeleka ka mianakanyo ka ku hlayisa ka vanhu rhekhodo kumbe mimpimo ya sayense ya matimba lama ntshunxiweke. Swiviko swa namuntlha swa ku tsekatseka ka misava hi ku ya hi leswi tsariweke swi fanisela mimpimo ya nhlomulo wa vanhu leyi vaka kona hikwalaho ka ntirho wa ku tsekatseka ka misava.

Mhaka Leyi Nhlomulo Wa Ku Tsekatseka Ka Misava Wu Andzeke Ha Yona

Entiyisweni Yesu u swi tivile leswaku vaaki va misava a va ta ‘andza’ ni leswaku mikhuva ya vanhu a yi ta vangela ku ‘onhiwa ka misava.’ (Nhlavutelo 11:18) Entiyisweni, vaaki va misava va andze kanharhu ku sukela hi 1914. Eka malembe xidzana yo sungula, ku tsekatseka ka misava ka vunyingi lebyi nyikeriweke hi ntolovelo ku khumbe vanhu va nga ri vangani ku tlula leswi a swi ta va swona sweswi.

Xiya Tangshan. A ku ri ximutana lexintsongo ku fikela eka va-1870. Loko ku tsekatseka ka misava ka 1976 a ku lo hlasela hi nkarhi wolowo, lava feke a va nga ta tlula nhlayo leyintsongo ya vaaki. Hi 1879 nhluvuko wa vumaki wu sungurile. Hi va-1970 vaaki a va kule va hundza miliyoni, va andlala xiyimo xa nhlomulo lowukulu hi 1976.

Nakambe, ku ringanisiwa loku seketeriweke hi ku olova eka xipima-matimba xa ku tsekatseka ka misava ku nga va loku kanganyisaka. Hi xikombiso, ku tsekatseka ka misava ka 1964 le Alaska ku dlaye vanhu va 115 naswona a ku ri 8,5 eka xipima-matimba xa ku tsekatseka ka misava. Ku tsekatseka ka misava ka Tangshan ku pimanyeteriwe ehansi ka 8,2. Hi kwihi loku hakunene a ku ri lokukulu? Loko ku pimiwa hi ku ya hi ku fa ka vanhu ku tlula xipima-matimba xa ku tsekatseka ka misava, xiendlakalo xa Tangshan a xi nyanyisa swinene, lexi vavisaka ngopfu xa lembe xidzana ra vu-20. Switirho a swi swi koti ku pima vukulukumba bya nhlomulo wa vanhu.

Ku Ntshunxeka Eka Nhlomulo Hinkwawo

Hi laha Yesu a vhumbeke ha kona, ntokoto wa vanhu ku sukela hi 1914 wu ve wun’wana wa “mahlomulo” ni ku tsekatseka ka misava ku ri karhi ku vanga ku katseka ka vona. U kombise ntikelo wa kona, a ku: “Loko mi vona swilo sweswo swi humelela, mi ta tiva leswaku Mfumo wa Xikwembu wu le kusuhi. Ndzi tiyisile ndzi ri ka n’wina, rixaka leri ri nga ka ri nga hundzi, ku nga si humelela swilo leswi hinkwaswo.” Sweswo a swi ta vula yini eka vadyondzisiwa va Yesu? U te: “Kutaku loko swilo sweswo swi sungula ku humelela, tsakani, mi yimisa tinhloko, hikuva ku kutsuriwa ka n’wina ku kusuhi.”—Luka 21:28, 31, 32.

Hi ku anghwetla sweswi, nhlomulo, ku katsa ni lowu vangiweke hi ku tsekatseka ka misava, a wu nge he hlaseli vanhu. Ehansi ka Mfumo wa Xikwembu, mihloti hinkwayo ya nhlomulo yi ta hlanguriwa hi laha ku nga heriki. Naswona rero i langutelo ra vanhu va rixaka leri. Wolowo ku nga va ntshembo wa wena loko u amukela ku hetiseka ka xiyenge xin’wana xa vuprofeta bya Yesu, rungula leri sweswi ri twarisiweke emisaveni hinkwayo hi Timbhoni ta Yehova: “Kutani Evangeli leyi ya Mfumo yi ta twarisiwa emisaveni hinkwayo, leswaku yi va vumbhoni eka vanhu va matiko hinkwawo; kutani hi kona makumu ma nga ta fika.”—Matewu 24:14; Nhlavutelo 21:3, 4.

[Nhlamuselo ya le hansi]