Swivono Leswi Humaka eTikweni Leri Tshembisiweke

Yerusalema—Xivindzi Xa Swiendlakalo Swa Bibele

HAMBI loko matiko yo tala ma ri ni ntsindza, doroba-nkulu leri nyikaka vutshamo bya hulumendhe, swichudeni swa Bibele swi nga ha ehleketa hi Yerusalema tanihi ntsindza wa rixaka ra vanhu. Leswi swi tano hikuva swilo leswi nga ni ntikelo leswi humeleleke kona i swa nkoka eka hina hinkwerhu.

Laha henhla, u nga ha vona langutelo leri a wu ta va na rona loko a wu lo yima emisaveni leyi tlakukeke edzongeni ka Yerusalema.a Milambu mimbirhi yi hlangana ekusuhi ni laha mirhi yo hlayanyana ya rihlaza-ku-dzhwihala yi nga kona. Nambu wa Kidron wu ta hi le xineneni; evupela-dyambu, kumbe etlhelo ra le ximatsini, ku na Nambu wa Hinom, lowu tlakusaka vito ra Bibele ra Gehena. (Matewu 10:28; 23:33) Le xikarhi (laha ku vonakaka exiphen’wini lexi nga ni miseve ya dyambu emahlweni ka makhumbi lama nga kona) hi laha Doroba-nkulu ra khale ra Davhida a ri akiwe kona. Endzeni ka makhumbi lawa ku na miako mimbirhi ya Mamuslim leyi hambaneke embangweni wa vurunguri. Kusuhi swinene ni khumbi ku na xihlungwana xa blawusele ni silivere xa nhlohlorhi ya vukhongelelo bya Mamuslim, naswona endzhaku ku na nhlohlorhi leyikulu ya nsuku ya Xihlungwana xa Ribye.

Kambe ha yini Yerusalema, naswona ngopfu-ngopfu ndhawu leyi andlalekeke laha miako mimbirhi leyi nga ni swihlungwana yi yimeke kona sweswi, yi fanele ku va ya nkoka eka wena? Kahle-kahle, i mhaka yihi ya Bibele leyi xifaniso xa khuna leri boheleriweke emurhini xi yi tisaka emianakanyweni ya wena? Kumbexana hi liya ya Abrahama. Ina, a ku ri yena loyi a fambeke na Isaka n’wana wa yena eNtshaveni ya Moriya, leyi kahle-kahle a yi ri kumbe ekusuhi ni xivandla lexi tlakukeke xa maribye laha u vonaka swihlungwana swimbirhi. Hi ku pfumela, Abrahama a a rhandza ku gandzela hi n’wana wa yena loyi a n’wi rhandzaka, kambe ntsumi yi n’wi tshimbisile. Manuku Abrahama u kume ‘khuna ri phasiwile exihlahleni hi timhondzo to rona’ naswona u gandzele ha rona “e maṭhaṅweni ya ṅwana kwe.” Kutani ku languta Yerusalema ku nga tsundzuxa xiendlakalo lexi xi nga rivalekiki.—Genesa 22:1-13.

Ku gandzela kun’wana ku humelerile endzhakunyana loko Solomoni a ake tempele leyinene ya Yehova endhawini leyi andlalekeke kusuhi ni laha miako leyi nga ni swihlungwana yi nga kona sweswi. (2 Tikronika 3:1) Ringeta ku anakanya Vaisrayele va ri karhi va ta laha va huma eswiphen’wini hinkwaswo swa tiko va ri ni magandzelo ya swifuwo swa vona va tela minkhuvo ya lembe na lembe. Lowu kulukumba eka leyi a ku ri Siku Ro Phahlelana Mariyeta. Hi siku rero, xiphongo xin’we a xi hlawuriwa ivi “ši [tshikiwa] ši famba mananga, ši v̌a ša Azazel,” kumbexana xi famba hi le Nambyeni wa Kidron ivi xi hundza hi le dzonga-vuxa xi ya emananga ya Yudiya. Xiphongo xin’wana ni nkuzi a swi dlayiwa naswona ngati ya swona a yi tirhisiwa eku gandzeleni ku endla ku phahlelana mariyeta ka vaprista na vanhu. Ngati yin’wana a yi yisiwa endzhaku ka nguvu yi ya Vuhlawulekisisweni bya tempele. Kutani u nga langutisa xifaniso xa doroba-nkulu rero u ri karhi u tsundzuka sweswo.—Levitika 16:1-34.

Hinkwawo magandzelo lawa ya le Yerusalema ya kombetela emahlweni eka gandzelo leri hetisekeke ra Yesu Kriste. Evusikwini bya yena byo hetelela emisaveni, lowu a wu lava ku va nkarhi wa n’weti lowu heleleke, Yesu u hlanganile ni vaapostola vakwe ku tlangela Paseka yo hetelela leyi nga ni ntikelo. Yona a yi ri endlwini ya le henhla laha ku ehleketiwaka leswaku a ku ri exiphen’wini xa le henhla xa doroba-nkulu ku ya eximatsini (evupela-dyambu) ka xivandla xa tempele. Endzhaku ka loko Yesu a lunghiselele Xilalelo Xa Hosi, u fambe ni vaapostola eNtshaveni ya Mitlhwari, leyi nga eku tsemakanyeni ka Nambu wa Kidron, yi ya evuxeni (exineneni) ka tempele.—Luka 22:14-39.

Tanihi xipfuneto xo vona leswi hi mahlo ya mianakanyo, langutisa xifaniso lexi nga laha hansi, lexi tekiweke ku langutiwe evuxeni ku sukela exikarhi ka Yerusalema, kumbexana exivandleni lexi Yesu a khomeleke Xilalelo Xa Hosi kona. Eka xifaniso lexi, u vona xihlungwana eximatsini hi le hansi (lexi vaka xa blawuselenyana eku voningeni ka n’weti) xa nhlohlorhi ya vukhongelelo bya Mamuslim exivandleni xa ntshava ya tempele. Evuxa-mpfungwe ku na Nambu wa Kidron (ehansi ka mukhandlu wa xivono) ivi manuku ku va Ntanga Wa Getsemane. Le henhla exineneni ku na Ntshava ya Mitlhwari.

N’weti na wona wu ta va wu ri kusuhi ni ku hetiseka hi March 22, 1989, loko mabandlha ya Timbhoni to Yehova emisaveni hinkwayo ma ta hlanganela (endzhaku ka ku pela ka dyambu) Xilalelo Xa Hosi, ma tsundzuka rifu ra Yesu ra gandzelo.b Kunguhatela ku va kona. Hi siku rero, u nga ha tlhela u lava ku anakanyisisa ehenhleni ka swin’wana swa swiendlakalo leswi hundzeke leswi humeleleke eYerusalema ni le matlhelo ka yona malunghana ni ku chulula ka Yesu ka moya wakwe eku feni. Xisweswo Yesu u twarise vululami bya Xikwembu ivi a kutsula vanhu lava pfumelaka exidyohweni ni le ku feni.—1 Vakorinto 11:23-26; Vaheveru 9:11-28.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 16]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.