Xana Langutelo Ra Wena Hi Vanhu Va Madzolonga Ra Fana Ni Ra Xikwembu?

I khale vanhu va navela ni ku fundzha tinhenha leti kombisaka matimba ya tona lamakulu ni ku va ni xivindzi. un’wana wa tona a ku ri nghwazi ya le Grikiya wa khale, ku nga Heracles kumbe hercules, hilaha varhoma a va n’wi tiva hakona.

HERACLES a ri nghwazi leyikulu leyi nga ni ndhuma swinene, nhenha ya valwi. Hi ku ya hi ntsheketo lowu, a a ri xikwembu-munhu, n’wana wa xikwembu xa Magriki, ku nga Zewusi na Alcmene, mana wakwe la nga munhu. Vunhenha byakwe byi sungule loko a ha ri xihlangi emubedweni wakwe. Loko xikwembukati lexi nga ni mavondzo xi rhumele tinyoka timbirhi letikulu leswaku ti ta n’wi dlaya, Heracles u ti khomile a ti tlimba. Loko se a kurile u lwe tinyimpi, a hlula swihontlovila ivi a lwa ni rifu leswaku a ponisa munghana wa yena. U tlhele a herisa miti, a pfinya vavasati, a lahlela mufana un’wana ehansi, a yime exihondzweni, ivi a dlaya nsati wa yena n’wini ni vana.

Hambileswi Heracles a a nga ri munhu wa xiviri, ku sukela eminkarhini ya khale swinene a a kombisiwa eka mintsheketo ya le matikweni ya khale ya Magriki. Varhoma a va n’wi gandzela tanihi xikwembu; van’wamabindzu ni vafambi a va khongela eka yena leswaku va humelela ni leswaku a va sirhelela emakhombyeni. Mintsheketo leyi vulavulaka hi swiendlo swa yena yi nyanyule vanhu ku ringana magidi ya malembe.

Masungulo Ya Ntsheketo Lowu

Xana mintsheketo ya Heracles ni tinghwazi tin’wana ta le mintsheketweni yi sekeriwe eka swilo swa xiviri? Swi nga ha endleka. Bibele yi vulavula hi nkarhi lowu “swikwembu” ni “swikwembu-vanhu” a swi famba hi xiviri emisaveni, eku sunguleni ka matimu ya vanhu.

Loko Muxe a vulavula hi nkarhi wolowo, u tsarile: “Loko nhlayo ya vanhu yi sungula ku andza ehenhla ka vuandlalo bya misava naswona va velekeriwe vana va vanhwanyana, kutani vana va Xikwembu xa ntiyiso va sungula ku vona leswaku vana va vanhwanyana va vanhu va sasekile; hiloko va ya teka vasati eka vona, ku nga hinkwavo lava va va hlawuleke.”—Genesa 6:1, 2.

‘Vana volavo va Xikwembu xa ntiyiso’ a va nga ri vanhu va nyama; a va ri vana va Xikwembu lava nga tintsumi. (Ringanisa Yobo 1:6; 2:1; 38:4, 7.) Mutsari wa buku ya Bibele ya Yudha u vula leswaku tintsumi tin’wana ‘a ti hlayisanga xiyimo xa tona xo sungula kambe ti fularhele vutshamo bya tona lebyi faneleke.’ (Yudha 6) Hi marito man’wana, ti siye ndhawu leyi ti averiweke yona enhlengeletanweni ya Xikwembu ya le tilweni hikwalaho ka leswi a ti tsakela ku hanya ni vavasati vo saseka emisaveni. Nakambe Yudha u vula leswaku tintsumi leti, leti xandzukeke a ti fana ni vanhu va Sodoma na Gomora, lava ‘endleke vumbhisa hilaha ku hundzeletiweke ivi va mukisana ni nyama leswaku va yi tirhisa hi ndlela leyi nga riki ya ntumbuluko.’—Yudha 7.

Bibele a yi vulavuli hi vuenti hi swiendlo swa tintsumi leti, leti nga yingisiki. Kambe, mintsheketo ya khale ya le Grikiya ni kun’wana yi vulavula hi swikwembu ni swikwembukati swo hlayanyana leswi a swi hamba swi ta emisaveni, swi voniwa kumbe a swi nga voniwi. Loko swi tihundzula vanhu, a swi va vanhu vo saseka swinene. A swi dya, swi nwa, swi etlela ni ku va ni vuxaka bya rimbewu hi vuswona swin’we ni vanhu. Hambileswi a ku anakanyiwa leswaku swa kwetsima naswona a swi fi, a swi hemba ni ku kanganyisa, swi holova ni ku lwa, swi kanganyisa ni ku pfinya. Timhaka toleto ta mintsheketo ti nga ha kombisa swiyimo swa xiviri swa le mahlweni ka Ndhambi leswi boxiweke ebukwini ya Bibele ya Genesa, hambileswi swi sasekisiweke ni ku soholotiwa.

Vanhu Va Matimba Va Khale, Vavanuna Va Ndhuma

Tintsumi leti nga yingisangiki leti tekeke xiyimo xa miri wa nyama ti ve ni vuxaka bya rimbewu ni vavasati, ivi vavasati lava va veleka vana. Vana lava a va nga ri vana lava tolovelekeke. A va ri Manefilimi, ku nga vanhu tlhelo tintsumi. Rungula ra Bibele ri ri: “Emasikwini wolawo a ku ri ni Manefilimi emisaveni, ni le ndzhaku ka sweswo, loko vana va Xikwembu xa ntiyiso va tivane ni vana va vanhu kutani va va tswalela vana, a ku ri khale va ri kona naswona va ri ni matimba, va ri vavanuna va ndhuma.”—Genesa 6:4.

Rito ra Xiheveru leri nge “nefilimi” hi ku kongoma ri vula “vadlayi,” lava a va dlaya van’wana, kumbe lava tlatlalataka van’wana, hi madzolonga. Xisweswo, a swi hlamarisi leswi mhaka ya Bibele yi engetelaka yi ku: “Misava yi tala madzolonga.” (Genesa 6:11) Swikwembu-vanhu swa ntsheketo, swo tanihi Heracles ni nghwazi ya le Babilona, ku nga Gilgamesh, swi ma fanekisela kahle Manefilimi.

Xiya leswaku Manefilimi a ma vitaniwa ‘vanhu va matimba’ ni “vavanuna va ndhuma.” Ku hambana ni wanuna wo lulama Nowa, loyi na yena a hanyeke hi nkarhi wolowo, Manefilimi a ma nga swi lavi leswaku ku dzunisiwa Yehovha. A ma tilavela ndhuma, ku dzuneka ni vito ra wona ntsena. Hi swiendlo swa wona swa matimba, leswi handle ko kanakana a swi katsa madzolonga ni ku halata ngati, ma yi kumile ndhuma leyi a ma yi lava eka vanhu lava a va nga xi chavi Xikwembu lava a va tshama na wona. Esikwini ra wona a ma ri tinghwazi letikulu—ma chaviwa, ma xiximiwa naswona a swi vonaka onge a ku na loyi a nga ma tiyelaka.

Hambiloko Manefilimi ni vatata wa wona lava nga tintsumi leti tsongahatiweke, va nga ha va va ve ni ndhuma eka vanhu va le nkarhini wa vona, entiyisweni a va nga ri na ndhuma leyinene emahlweni ka Xikwembu. Mahanyelo ya vona a ma nyenyetsa. Hi yona mhaka leyi Xikwembu xi tekeleke tintsumi leti gwineheke goza. Muapostola Petro u tsarile a ku: “Xikwembu [a xi] tshikanga ku xupula tintsumi leti dyoheke, kambe, hi ku ti hoxa eThatharasi, xi ti nyiketa emigodini ya munyama lowukulu leswaku ti hlayiseriwa vuavanyisi; naswona [a xi] tshikanga ku xupula misava ya khale, kambe xi hlayisa Nowa, muchumayeri wa leswo lulama, ni van’wana va nkombo loko xi tisa ndhambhi ehenhla ka misava ya vanhu lava nga xiximiki Xikwembu.”—2 Petro 2:4, 5.

Loko ku va ni Ndhambi emisaveni hinkwayo, tintsumi leti xandzukeke ti hluvule mimiri ya nyama ivi ti tlhelela exivandleni xa moya hi tingana letikulu. Xikwembu xi ti xupurile hi ku ti sivela leswaku ti nga ha tlheli ti kota ku tiambexa mimiri ya nyama. Manefilimi, ku nga vana va tintsumi leti nga yingisangiki, lava nga ni matimba yo tlula ya vanhu, ma herisiwile hinkwawo. I Nowa ni ndyangu wa yena lowutsongo ntsena lava poneke Ndhambi.

Vanhu Va Ndhuma Namuntlha

Namuntlha, swikwembu ni swikwembu-vanhu a swa ha ri kona emisaveni. Hambiswiritano, madzolonga ma ha tele. Vanhu va namuntlha va ndhuma va dzunisiwa etibukwini, eka tifilimi, eka thelevhixini ni le ka vuyimbeleri. A va nge pfuki va hundzuluxe rhama lerin’wana, va rhandza valala va vona, va lava ku rhula, va rivalela, kumbe va fularhela madzolonga. (Matewu 5:39, 44; Varhoma 12:17; Vaefesa 4:32; 1 Petro 3:11) Ku ri na sweswo, vanhu va matimba va manguva lawa va tsakeriwa hikwalaho ka matimba ya vona ni hikwalaho ka vuswikoti bya vona byo lwa, byo tirihisela ni ku tlherisela madzolonga hi madzolonga lama tsemaka nhlana.a

Langutelo ra Xikwembu hi vanhu vo tano a ri hundzukanga ku sukela emasikwini ya Nowa. Yehovha a nga va rhandzi vanhu lava rhandzaka madzolonga, naswona a nga tsakisiwi hi swiendlo swa vona. Mupisalema u yimbelerile a ku: “Yehovha u kambela wo lulama ni wo homboloka, kunene moya-xiviri Wakwe wa n’wi venga un’wana ni un’wana la rhandzaka madzolonga.”—Pisalema 11:5.

Muxaka Wun’wana Wa Matimba

Loyi a hambaneke swinene ni vavanuna va matimba lava nga ni madzolonga, i munhu la dumeke swinene la tshameke a hanya, ku nga Yesu Kreste, wanuna wo rhula. Loko a ri emisaveni a nga ‘endlanga madzolonga.’ (Esaya 53:9) Loko valala va yena va tile ku ta n’wi khoma entangeni wa Getsemani, valandzeri va yena a va ri ni mabanga. (Luka 22:38, 47-51) A va ta va va tilwerile leswaku va n’wi sirhelela leswaku a nga nyiketiwi eka Vayuda.—Yohane 18:36.

Entiyisweni, muapostola Petro u humese banga ra yena leswaku a lwela Yesu, kambe Yesu u te: “Vuyisela banga ra wena endhawini ya rona, hikuva hinkwavo lava khomaka banga va ta lova hi banga.” (Matewu 26:51, 52) Ina, madzolonga ma tswala madzolonga, hilaha matimu ya vanhu ma swi kombiseke hakona hi ku phindha-phindha. Hambi leswi a a ta swi kota ku tisirhelela hi matlhari, Yesu a a ri ni ndlela yin’wana ya ku tisirhelela ha yona. Endzhaku ka sweswo u byele Petro a ku: “Xana u ehleketa leswaku enkarhini lowu a ndzi nge kombeli eka Tatana a ndzi rhumela mavandla ya tintsumi lama tlulaka 12?”—Matewu 26:53.

Ematshan’weni ya ku va ni madzolonga kumbe ku tisirhelela hi tintsumi, Yesu u pfumele ku khomiwa hi lava a va lava ku n’wi dlaya. Ha yini? Xivangelo xin’wana hileswi a a swi tiva leswaku nkarhi wa leswaku Tata wa yena wa le tilweni a herisa vubihi emisaveni a wu nga si fika. Ku ri na ku va a teka goza hi yexe, Yesu u tshembe Yehovha.

Loku a ku nga ri ku tsana, kambe a ku ri ku kombisa vurhena. Yesu u kombise ripfumelo leri tiyeke ra leswaku Yehovha u ta lulamisa timhaka hi nkarhi ni hi ndlela ya Yena. Hikwalaho ka ku yingisa ka yena, Yesu u tlakuseriwe exiyin’weni lexi dumeke, a va wa vumbirhi ku suka eka Yehovha. Muapostola Pawulo u tsarile malunghana na Yesu a ku: “U titsongahatile kutani a yingisa ku ya fika eku feni, ina, rifu emhandzini ya nxaniso. Hi xivangelo xolexi nakambe Xikwembu xi n’wi tlakusele exiyin’weni lexi tlakukeke kutani hi musa xi n’wi nyika vito leri nga ehenhla ka mavito man’wana hinkwawo, leswaku matsolo hinkwawo ya lava nga etilweni ni lava nga emisaveni ni lava nga ehansi ka misava, ma nkhinsama hi vito ra Yesu, naswona ririmi rin’wana ni rin’wana ri fanele ku twarisa erivaleni leswaku Yesu Kreste i Hosi leswaku ku vangamisiwa Xikwembu Tatana.”—Vafilipiya 2:8-11.

Xitshembiso Xa Xikwembu Xo Herisa Madzolonga

Vakreste va ntiyiso va hanya hi ku landza xikombiso ni tidyondzo ta Yesu. A va naveli kumbe ku tekelela vanhu va misava lava nga ni ndhuma ni madzolonga. Va swi tiva leswaku hi nkarhi lowu faneleke wa Xikwembu, vanhu vo tano va ta heriseriwa makumu, hilaha swi veke hakona hi vanhu lavo homboloka va le nkarhini wa Nowa.

Xikwembu i Muvumbi wa misava ni vanhu. Nakambe i Hosi leyi faneleke. (Nhlavutelo 4:11) Loko muavanyisi la nga munhu a ri ni matimba ya le nawini yo avanyisa, Xikwembu xi ni matimba yo tlula wolawo. Ku xixima ka xona misinya ya milawu ya xona leyo lulama, swin’we ni ku rhandza lava xi rhandzaka, swi ta xi susumetela ku herisa vuhomboloki hinkwabyo swin’we ni lava endlaka leswo homboloka.—Matewu 13:41, 42; Luka 17:26-30.

Leswi swi ta endla leswaku ku va ni ku rhula loku nga heriki laha misaveni, ku rhula loku sekeriweke hilaha ku tiyeke eka vululami ni ku tshembeka. Leswi swi vuriwe ka ha ri emahlweni eka vuprofeta lebyi tivekaka swinene lebyi vulavulaka hi Yesu Kreste: “Hi velekeriwe n’wana, hi nyikiwe n’wana wa jaha; naswona ku fuma ka vuhosana ku ta va ekatleni ra yena. Kutani vito ra yena u ta thyiwa Mutsundzuxi wo Hlamarisa, Xikwembu xa Matimba, Tatana La Nga Riki Na Makumu, Hosana ya ku Rhula. Ku tala ka ku fuma ka vuhosana ni ku rhula a swi nge vi na makumu, exiluvelweni xa Davhida ni le mfun’weni wa yena leswaku a wu simeka wu tiya ni ku wu seketela hi vululami ni hi ku tshembeka, ku sukela sweswi ku ya enkarhini lowu nga riki na makumu. Ku hiseka ka Yehovha wa mavuthu ku ta swi endla.”—Esaya 9:6, 7.

Kutani, i swinene leswaku Vakreste va yingisa ndzayo leyi huhuteriweke ya khale swinene, leyi nge: “U nga n’wi naveli munhu wa madzolonga, hambi ku ri ku hlawula yin’wana ya tindlela takwe. Hikuva munhu la kanganyisaka i nchumu lowu nyenyetsaka eka Yehovha, kambe Yena u rhandza lavo lulama.”—Swivuriso 3:31, 32.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 29]

VANHU VA MATIMBA VA MANGUVA LAWA VA RHANDZIWA HIKWALAHO KA MATIMBA YA VONA NI VUSWIKOTI BYA VONA BYA KU RIHISELA MADZOLONGA HI MADZOLONGA LAMA TSEMAKA NHLANA

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 26]

Alinari/Art Resource, NY