Xana Wa Xi Tshemba Xikwembu Xa Ntiyiso?
Vayimeri va Muziyama ya le Amerika ya Matimu ya Ntumbuluko a va ri endleleni va ya kambisisa tiko ra Arctic leri muvalangi Robert E. Peary a vuleke leswaku u ri vonile malembe ya nkombo emahlweninyana, hi 1906.
PEARY u vone ndhawu leyi a yi tikomba yi ri ni tinhlohlorhi to basa ekule loko a ri le Cape Colgate en’walungu-vupela-dyambu bya Amerika N’walungu. U yi thye Tiko ra Crocker, ku nga vito leri a ri ri ra munhu loyi a a n’wi seketela hi timali. Vayimeri lava va fanele va tsake swinene loko va vone ndhawu leyi nga ni switsunga, minkova ni tinhlohlorhi leti funengetiweke hi gamboko, loko va ha ri ekule! Kambe va hatle va swi xiya leswaku a vo vona ndzhuti ntsena wa Arctic. Ndzhuti wolowo wu kanganyise Peary, naswona se a va hete nkarhi wa vona, matimba ya vona ni timali ta vona va kambisisa nchumu lowu nga riki wa xiviri.
Namuntlha, vanhu vo tala va tidyela nkarhi va gandzela swikwembu leswi va tshembaka leswaku i swa xiviri. Enkarhini wa vaapostola va Yesu a ku gandzeriwa swikwembu swo tanihi Hermesi na Zewusi. (Mintirho 14:11, 12) Namuntlha, swi tele ngopfu swikwembu leswi gandzeriwaka hi Mashinto, Mahindu ni vanhu va vukhongeri byin’wana bya laha misaveni. Bibele yi tiyisile loko yi ku ku “ni ‘swikwembu’ swo tala ni ‘tihosi’ to tala.” (1 Vakorinto 8:5, 6) Xana hinkwaswo swikwembu leswi swi nga va swi ri swa xiviri?
Swikwembu Leswi “Nga Kotiki Ku Ponisa”
Hi xikombiso, xiya ku tirhisiwa ka swifaniso kumbe mimfungho evugandzerini. Lava va tshembaka swikwembu swa hava kumbe ku khongela hi vito ra swona va anakanya leswaku swikwembu sweswo i vaponisi lava nga ni matimba yo hlamarisa lama nga vuyerisaka vanhu kumbe ku va ponisa ekhombyeni. Kambe xana swi na byona hakunene vuswikoti byo ponisa? Malunghana ni swilo swo tano, mupisalema u yimbelele a ku: “Swifaniso swa hava swa vanhu va matiko i silivhere ni nsuku, ntirho wa mavoko ya vanhu va nyama. Swi ni nomu, kambe a swi vulavuli nchumu; swi ni mahlo, kambe a swi voni nchumu; swi ni tindleve, kambe a swi twi nchumu. Nakambe a ku na moya enon’wini wa swona.” Kunene, i swikwembu leswi nga “kotiki ku ponisa.”—Pisalema 135:15-17; Esaya 45:20.
Ina, lava va endlaka swifaniso swa swikwembu swa hava va nga vula leswaku swa hanya naswona swi ni matimba. Naswona lava va swi gandzelaka va swi tshemba. Muprofeta Esaya u te: “Va [rhwala xikwembu xa hava] hi katla, va xi byarha kutani va xi veka endhawini ya xona leswaku xi yima xi tiya.” U ye emahlweni a ku: “A xi suki endhawini leyi xi yimeke eka yona. Xa huweleriwa, kambe a xi hlamuli; a xi n’wi ponisi munhu emaxangwini yakwe.” (Esaya 46:7) Ntiyiso hileswaku xifaniso xa hava xi tshama xi ri nchumu lowu nga hanyiki, ku nga khathariseki ndlela leyi vagandzeri va xona va xi tshembaka ha yona. Swifaniso swo tano leswi vatliweke ni leswi n’okisiweke i “swikwembu leswi nga pfuniki nchumu.”—Habakuku 2:18.
Namuntlha swi tolovelekile ku gandzela vanhu vo karhi va vuhungasi, vatlangi va mintlangu, mafambiselo ya tipolitiki ni varhangeri vo karhi va vukhongeri. Ku tlula kwalaho, mali i xikwembu xa vanhu vo tala. Swifaniso leswi swa swikwembu swi endliwa swilo leswi nga riki swona. Lava va pfumelaka eka swona a swi nge va endleli ni xin’we xa swilo leswi va tshembaka leswaku swi ta va endlela swona. Hi xikombiso, mali yi nga ha tikomba yi ta tlhantlha swiphiqo swo tala, kambe matimba ya rifuwo ma kanganyisa. (Marka 4:19) Mukambisisi un’wana u vutisile: “Ha yini nchumu lowu naveriwaka swinene hi vanhu vo tala, lowu ku tshembiwaka leswaku i murhi wa swiphiqo hinkwaswo, wu vangela munhu loyi a wu kumeke gome ni ntshikilelo?” Ina, ku hlongorisa rifuwo ku nga lava leswaku munhu a lahlekeriwa hi swilo swa nkoka swinene, swo tanihi rihanyo lerinene, vutomi bya ndyangu lebyi tsakisaka, vunghana lebyikulu kumbe vuxaka lebyinene ni Muvumbi. Xikwembu xa yena xi hundzuka ‘xifaniso xa hava lexi nga riki xa ntiyiso’!—Yonasi 2:8.
“A Ku Nga Ri Na Munhu La Hlamulaka”
I vuphukuphuku ku teka nchumu lowu nga riki wa xiviri u wu endla wa xiviri. Vagandzeri va xikwembu lexi vuriwaka Bali va le nkarhini wa muprofeta Eliya va swi dyondze hi ndlela yo vava sweswo. A va pfumela hilaha ku tiyeke leswaku Bali u ni matimba ya ku xikisa ndzilo hi le tilweni wu ta hisa gandzelo ra xiharhi. Kahle-kahle, a “va hambeta va vitana vito ra Bali ku sukela nimixo ku fikela ninhlikanhi, va ku: ‘Oho Bali, hi hlamule!’” Xana Bali a a ri ni tindleve leti twaka ni nomu wo vulavula hi wona? Rungula ra kona ri ya emahlweni ri ku: “A ku nga ri na rito naswona a ku nga ri na munhu la hlamulaka.” Kunene, “a ku nga ri na loyi a yingisaka.” (1 Tihosi 18:26, 29) Bali a xi nga ri xikwembu xa ntiyiso, a xi nga hanyi naswona a xi nga pfuni nchumu.
I swa nkoka hakunene ku tiva Xikwembu xa ntiyiso hi tlhela hi xi gandzela! Kambe Xikwembu lexi i mani? Naswona loko hi xi tshemba hi ta vuyeriwa hi yini?
[Swifaniso leswi nga eka tluka 3]
Egingwah munghana wa Peary a ri karhi a lavisisa tiko
Robert E. Peary
[Swihlovo Swa Kona]
Egingwah: From the book The North Pole: Its Discovery in 1909 Under the Auspices of the Peary Arctic Club, 1910; Robert E. Peary: NOAA
[Swifaniso leswi nga eka tluka 4]
Vo tala va xisiwa hi swilo leswi gandzeriwaka emisaveni leyi