Langutelo Ra Bibele

Xana Ku Ni Xikwembu Xi Ri Xin’we Ntsena Xa Ntiyiso?

MOLEKE, Axitoreti, Bali, Dagoni, Medoraki, Zewusi, Hermesi na Artemi hi swin’wana swa swikwembu ni swikwembukati leswi boxiweke hi mavito eBibeleni. (Levhitika 18:21; Vaavanyisi 2:13; 16:23; Yeremiya 50:2; Mintirho 14:12; 19:24) Hambiswiritano, i Yehovha ntsena loyi a vitaniwaka Xikwembu xa Matimba Hinkwawo eMatsalweni. Eka risimu ro hlula, Muxe u rhangele vanhu vakwe eku yimbeleleni ka risimu leri nge: “Oho Yehovha, i mani exikarhi ka swikwembu la fanaka na wena?”—Eksoda 15:11.

Swi le rivaleni leswaku Bibele yi vula leswaku Yehovha u tlakukile ku tlula swikwembu leswin’wana hinkwaswo. Xana swikwembu leswi nga pfuniki nchumu swi tirha yini? Xana swona swin’we ni swikwembu swin’wana swa ntsandza vahlayi leswi a swi gandzeriwa hi malembe yo tala, hakunene swi le hansi ka Yehovha, Xikwembu xa Matimba Hinkwawo?

Swikwembu Swin’wana Swo Anakanyiwa Kunene

Bibele yi vula leswaku Yehovha hi yena ntsena Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso. (Pisalema 83:18; Yohane 17:3) Muprofeta Esaya u tsale marito lama vuriweke hi Xikwembu hi xoxe loko a ku: “Emahlweni ka mina a ku nga ri na Xikwembu lexi vumbiweke, naswona endzhaku ka mina a xi vanga kona xin’wana. Mina—hi mina Yehovha, handle ka mina ku hava muponisi.”—Esaya 43:10, 11.

Swikwembu leswin’wana hinkwaswo a swo va ehansi ka Yehovha ntsena. Hakanyingi a swi kona ni ku va kona—ko va nchumu lowu vanhu va wu anakanyaka ntsena. Bibele yi kombetela eka swikwembu sweswo tanihi “leswi endliweke hi mavoko ya munhu . . . , leswi swi nga voniki kumbe ku twa kumbe ku dya kumbe ku nun’hwetela.” (Deteronoma 4:28) Hi ku kongoma Bibele yi dyondzisa leswaku Yehovha i Xikwembu xi ri xin’we ntsena xa ntiyiso.

A swi hlamarisi leswi Matsalwa ma lemukisaka hi ku kongoma malunghana ni ku gandzela swikwembu swin’wana ematshan’weni ya Yehovha. Hi xikombiso, xileriso xo sungula eka Swileriso swa Khume leswi nyikiweke Muxe, tiko ra Israyele wa khale a ri byeriwe leswaku ri nga gandzeli swikwembu swin’wana. (Eksoda 20:3) Hikwalaho ka yini?

Xo sungula, ku gandzela xikwembu lexi nga hanyiki i ndzhukano lowukulu eka Muvumbi. Vagandzeri va swikwembu leswi swa mavunwa eBibeleni va hlamuseriwa tanihi lava va “tshikeke ntiyiso wa Xikwembu va amukela mavunwa, kutani va xixima ni ku endla ntirho wo kwetsima eka ntumbuluko ematshan’weni ya Loyi a tumbuluxeke.” (Varhoma 1:25) Hakanyingi swikwembu leswi swi ngo anakanyiwa kunene swi yimeriwa hi swifaniso leswi endliweke hi swilo swa ntumbuluko, swo fana ni ntsompfu ni ntsandza. Swikwembu swo tala swi hlanganisiwa ni swilo swo karhi swa ntumbuluko, swo fana ni ku dzindza, lwandle ni moya. Handle ko kanakana, ku gandzela swikwembu swo tano swa mavunwa i ku xi delela swinene Xikwembu xa Matimba Hinkwawo.

Eka Muvumbi, swikwembu swa mavunwa ni swifaniso swa swona i nchumu lowu nyenyetsaka. Kambe lava Xikwembu xi va vengaka ngopfu i vanhu lava endleke swikwembu leswi swa mavunwa. Ndlela leyi xi titwaka ha yona yi hlamuseriwe kahle hi marito lawa: “Swifaniso swa hava swa vanhu va matiko i silivhere ni nsuku, ntirho wa mavoko ya vanhu va nyama. Swi ni nomu, kambe a swi vulavuli nchumu; swi ni mahlo, kambe a swi voni nchumu; swi ni tindleve, kambe a swi twi nchumu. Nakambe a ku na moya enon’wini wa swona. Lava va swi endlaka va ta fana na swona, un’wana ni un’wana la swi tshembaka.”—Pisalema 135:15-18.

Ku ni xivangelo xin’wana lexi endlaka leswaku Bibele yi lemukisa hi ku kongoma leswaku hi nga gandzeli munhu un’wana kumbe nchumu wun’wana ematshan’weni ya Yehovha Xikwembu. Vugandzeri byo tano ku ta va ku ri ku tlanga hi nkarhi ni matimba ya hina. Muprofeta Esaya u vule hilaha ku faneleke a ku: “I mani loyi a vumbeke xikwembu kumbe xifaniso lexi endliweke hi ku n’okisiwa? A swi pfunanga nchumu nikatsongo.” (Esaya 44:10) Bibele yi tlhela yi vula leswaku “hinkwaswo swikwembu swa vanhu i swikwembu leswi nga pfuniki nchumu.” (Pisalema 96:5) Swikwembu swa mavunwa a swi hanyi naswona ku gandzela nchumu lowu nga hanyiki a swi pfuni nchumu.

Yesu, Tintsumi Na Diyavulosi

Minkarhi yin’wana Matsalwa ma kombetela eka vanhu tanihi swikwembu. Hambiswiritano, ku kambisisa hi vurhon’wana swi kombisa leswaku rito “xikwembu” emhakeni leyi a ri vuli leswaku swikwembu leswi swi fanele ku gandzeriwa. Ematshan’weni ya sweswo, hi ririmi ro sungula leri Bibele yi tsariweke ha rona, rito leri nge “xikwembu” a ri tlhela ri tirhiseriwa ku hlamusela munhu la nga ni matimba kumbe loyi a nga ni moya wa Xikwembu kumbe loyi a nga ekusuhi ni Xikwembu xa Matimba Hinkwawo.

Hi xikombiso, tindzimana tin’wana ta Bibele ti kombetela eka Yesu Kreste tanihi xikwembu. (Esaya 9:6, 7; Yohane 1:1, 18) Xana leswi swi vula leswaku Yesu u fanele a gandzeriwa? Yesu hi yexe u te: “U fanele ku gandzela Yehovha Xikwembu xa wena, naswona u fanele ku endlela yena ntsena ntirho wo kwetsima.” (Luka 4:8) Hambileswi Yesu a nga ni matimba naswona a fanaka ni Xikwembu, Bibele a yi vuli leswaku u fanele ku gandzeriwa.

Tintsumi na tona ku vulavuriwa ha tona tanihi leti “fanaka ni Xikwembu.” (Pisalema 8:5; Vaheveru 2:7) Hambiswiritano, ku hava eMatsalweni laha vanhu va khutaziwaka ku gandzela tintsumi. Entiyisweni, siku rin’wana muapostola Yohane la dyuhaleke u hlamarisiwe hi vukona bya ntsumi lerova a wela ehansi a yi gandzela. Hambiswiritano, ntsumi yi te: “Tivonele! U nga endli sweswo! . . . Gandzela Xikwembu.”—Nhlavutelo 19:10.

Muapostola Pawulo u hlamusele Diyavulosi tanihi “xikwembu xa mafambiselo lawa ya swilo.” (2 Vakorinto 4:4) Tanihi “mufumi wa misava leyi,” Diyavulosi u hlohlotele ku gandzeriwa ka swikwembu swo tala ngopfu swa mavunwa. (Yohane 12:31) Entiyisweni, vugandzeri hinkwabyo lebyi kongomisiwaka eka swikwembu leswi endliweke hi vanhu byi fana ni ku gandzela Sathana. Kambe a hi fanelanga hi gandzela Sathana. I mufumi loyi a tivekeke, i muwutla-mfumo. Eku heteleleni, yena swin’we ni mixaka hinkwayo ya vugandzeri bya mavunwa, swi ta herisiwa. Endzhaku ka sweswo, vanhu hinkwavo—swivumbiwa hinkwaswo—va ta teka Yehovha tanihi Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso lexi hanyaka.—Yeremiya 10:10.

XANA U TSHAME U TIVUTISA LESWI?

◼ Xana Bibele yi dyondzisa yini malunghana ni ku gandzela swifaniso?—Pisalema 135:15-18.

◼ Xana Yesu ni tintsumi va fanele va gandzeriwa tanihi swikwembu?—Luka 4:8.

◼ Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso i mani?—Yohane 17:3.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 28, 29]

Swifaniso ku suka eximatsini ku ya exineneni: Mariya, Italiya; xikwembu xa Vamaya xa mavele, eMexico na Amerika Xikarhi; Axitoreti, Kanana; xifaniso xa hava, Sierra Leone; Budha, Japani; Chicomecóatl, Aztec, Mexico; Horus xikhozana, Egipta; Zewusi, Grikiya

[Xihlovo Xa Kona]

Xikwembu xa mavele, Horus xikhozana, na Zewusi: Xifaniso xi tekiwe hi va British Museum