Xana U Fanele U Gandzela Xikwembu Xihi?

KU HAMBANA ni swiharhi, hina vanhu hi ni torha ro gandzela. Leyi i ndlela leyi hi vumbiweke ha yona. Nakambe hi ni mianakanyo, ripfalo ro hi kombisa leswinene ni leswi hoxeke. Hi tindlela to hambana-hambana hinkwerhu ha ri landzelela ripfalo, naswona emhakeni leyi, vo tala va kombela nkongomiso eka xikwembu kumbe eka swikwembu.

Eka lembe xidzana rin’we kumbe mambirhi lama hundzeke, tintlharhi tin’wana ta misava a a ti kanerisana hi vukona bya Xikwembu xa matimba hinkwawo ni Muvumbi. Hi 1844, Karl Marx u vule leswaku vukhongeri “i xirivatisi xa vanhu.” Endzhakunyana, Charles Darwin u te ni dyondzo ya hundzuluko. Kutani ku ta Ndzhundzunuko wa Vubolshevik. Le Yuropa Vuxa, dyondzo ya leswaku Xikwembu a xi kona yi ve ya le nawini, naswona ku vuriwe leswaku vukhongeri byi ta fa ni rixaka ra 1917. Kambe vanhu volavo lava nge Xikwembu a xi kona, va tsandzekile ku cinca ndlela leyi vanhu va endliweke ha yona. Leswi swi kombisiwe hi ku hlakarhela ka vukhongeri eYuropa Vuxa sweswi.

Hambi swi ri tano, hi laha Bibele yi vulaka ha kona, ku na swo tala leswi “vuriwa[ka] ‘swikwembu,’ swi ri kona etilweni kumbe emisaveni—tanihi leswi kunene swikwembu swi nga tala ni tihosi ti nga tala.” (1 Vakorinto 8:5) Hi malembe layo tala vanhu va gandzele swikwembu swa ntsandza-vahlayi. A a ku ri ni swikwembu swa ku veleka, swa rirhandzu, swa nyimpi ni swa vhinya ni swa minkhuvo. Eka vukhongeri bya Vuhindu ntsena, ku na swikwembu swa timiliyoni.

Swikwembu swa vunharhu-un’we a swi tele eBabilona, eAsiriya ni le Egipta, swin’we ni le matikweni ya Vubudha. Vujagana na byona byi na Vunharhu-un’we wa byona wo “kwetsima.” Vuislem, lebyi alaka Vunharhu-un’we, a byi “na xikwembu xin’wana handle ka Allah.” Ku tlula kwalaho, hambi lava tsan’waka dyondzo ya leswaku ku na Xikwembu xa matimba hinkwawo lexi nga vonakiki, va na swona swikwembu swa vona. Hi xikombiso, eka Vafilipiya 3:19, malunghana ni vanhu lava hlongorisaka swilo leswi vonakaka, Bibele yi ri: “Xikwembu xa vona i khwiri ra vona.”

Vanhu vo tala va gandzela xikwembu kumbe swikwembu swa tiko kumbe swa vanhu lava va tikumeke va velekeriwe eka vona. Leswi swi tlakusa swivutiso. Xana swivumbeko hinkwaswo swa vugandzeri swi yisa endhawini yin’we—ku fana ni tindlela leti yaka enhlohlorhini ya ntshava? Kumbe xana tindlela to tala ta vukhongeri leti rharhanganeke ti ya endzovisweni—ku fana ni tindlela to hambana leti yaka eriweni? Xana ku ni tindlela to tala leti faneleke to gandzela, kumbe ko va na yin’we ntsena? Xana ku na swikwembu swo tala leswi faneleke ku dzunisiwa kumbe ku na Xikwembu xin’we, xa Matimba Hinkwawo, lexi hi faneleke hi tinyiketela ni ku gandzela xona ntsena?

Ku Sungula Ka Swikwembu Swa Mavunwa

Swivutiso leswi nga laha henhla hi fanele hi swi kambisisa swinene. Ha yini? Hi mhaka ya leswi buku ya khale swinene leyi tsariweke ya vukhongeri, Bibele, yi hlamuselaka ndlela leyi xikwembu xa mavunwa, lexi tirhiseke nyoka, xi xiseke vakokwa wa hina vo sungula ha yona, leswaku va teka ndlela leyi nga ni khombo. Ku ta fikela namuntlha ha ha tokota mimbuyelo leyi khomisaka gome ya xiendlo xa xona. (Genesa 3:1-13, 16-19; Psalma 51:5) Yesu, “N’wana wa Xikwembu,” u vule leswaku xikwembu xexo lexi xandzukeke i “mufumi wa misava leyi.” Un’wana wa vaapostola va Yesu u xi vitane “xikwembu xa misava leyi.” (Yohane 1:34; 12:31; 16:11; 2 Vakorinto 4:4) Eka Nhlavutelo ndzima 12, ndzimana 9, xi hlamuseriwa tanihi “nyoka ya khale leyi vuriwaka Diyavulosi kumbe Sathana, Mukanganyisi wa misava hinkwayo.” Mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa wu le hansi ka vulavuri bya Sathana.

Sathana i muxisi lonkulu. (1 Timotiya 2:14) U tirhisa torha ra vanhu ra ntumbuluko ra ku gandzela hi ndlela yo biha hi ku veka swikwembu swa tinxaka-xaka—mimoya ya vafi, swikwembu swa hava, swifaniso na Vamadona. Nakambe u hlohlotela ni ku gandzeriwa ka swikwembu leswi nga vanhu, swo tanihi vafumi va matimba, tindhuna ta nyimpi leti hlulaka, ni vatlangi-nkulu eka tibayisikopo swin’we ni va mintlango yo tihungasa. (Mintirho 12:21-23) Hi endla kahle hi ku tivonela, hi tiyimisela ku kuma ni ku gandzela Xikwembu xin’we xa ntiyiso, xona entiyisweni “a xi le kule ni un’wana ni un’wana wa hina.”—Mintirho 17:27.

Kutani ke, hi xihi Xikwembu xexo lexi xiyekaka lexi hi faneleke hi xi gandzela? Kwalomu ka malembe ya 3 000 lama hundzeke, mupisalema wa le Bibeleni u xi hlamusele tanihi “Loyi a nga henhla-henhla . . . , L’a-nga-ni-matimba-hikwawo . . . , Šikwembu ša mina, leši nḍi ši ṭhembaka,” naswona u xi vitane hi vito ra xona leri vangamaka—“Yehova.” (Psalma 91:1, 2) Emahlweninyana, ha xona, Muxe u te: “Yehova, Šikwembu ša hina, hi šona Šikwembu le’ši hanyaka ntsena.” (Deuteronoma 6:4) Naswona muprofeta Esaya u tshahe Xikwembu hi xoxe xi ku: “Hi mina Yehova, hi rona v̌ito ra mina, nḍi nga ka nḍi nga nyiki uṅwana e ku v̌onakala ka mina, ni ŝifaniso e ku v̌ongiwa ka mina.”—Esaya 42:8.

Yehova Xikwembu u kunguhate ku susa xisandzu hinkwaxo lexi Sathana, xikwembu xa mavunwa, a xi vekeke ehenhla ka vito ra yena. U kombise ndlela leyi leswi a nga ta swi endla ha yona hi lembe ra 1513 B.C.E., loko a a tirhise muprofeta wakwe Muxe leswaku a kutsula vanhu va Israyele evuhlongeni bya le Egipta. Eka xiendlakalo xexo, Xikwembu xi xaxamete vito ra xona, Yehova, ni marito lama nge: “Ndzi ta tikombisa ku va leswi ndzi nga ta tikombisa ku va swona.” (Eksoda 3:14, 15, NW) A a ta tilwela eka Faro wa le Egipta, kambe u sungule a byela mufumi yoloye wo biha a ku: “Kambe nḍi ku ṭhikile hikwalaho leŝaku u v̌ona e matimba ya mina, ni leŝaku v̌ito ra mina ri twakala e misav̌eni hikwayo.”—Eksoda 9:16.

Ni namuntlha xiyimo xi tano. Ku fana na Faro wa khale, Sathana, xikwembu xa misava leyi, u tlhontlha Yehova Xikwembu naswona hi vusukumbele u lwisana ni vanhu lava rhandzaka ku lulama ni ntiyiso. (Vaefesa 6:11, 12, 18) Nakambe, Xikwembu xi kunguhate ku twarisa vito ra xona ku nga khathariseki nkaneto wa Sathana. Hambi swi ri tano, a nga si kombisa matimba ya yena hi ku herisa Sathana ni mintirho yakwe hinkwayo, Yehova u rhumela vagandzeri wa yena ka ha ri emahlweni leswaku va twarisa vito ra Yena emisaveni hinkwayo. Ku nyikeriwa loku ka vumbhoni ehenhleni ka vito ra yena i xiphemu xa nkoka xa vugandzeri bya ntiyiso.

Hi laha ku faneleke, Xikwembu hi xoxe xi vurile leswaku vagandzeri lava va ta va timbhoni ta xona, Timbhoni ta Yehova, “tiko leri nḍi tiendleleke rona ri ta v̌ula ku ḍuneka ka mina.” (Esaya 43:10-12, 21) Xana va n’wi dzunisa njhani Yehova? Va chumayela ni ku dyondzisa erivaleni na hi yindlu na yindlu, va twarisa mahungu lamanene ya leswaku, Mfumo wa Yehova, lowu lawuriwaka hi N’wana wa yena, Yesu Kriste, wu ta tisa mikateko leyi nga heriki eka vanhu lava yingisaka va misava leyi. Xisweswo, va gandzela Xikwembu “va nga rhuteli,” hi laha Vakriste va ntiyiso va lembe xidzana ro sungula va endleke ha kona. (Mintirho 5:42; 20:20, 21) Xana va yi kumile mikateko ya Xikwembu hi ku endla leswi? Matluka lama landzelaka ma ta hlamula.