Nandzu Wa Misava Hinkwayo Lowu Wu Ku Katsaka

“Kanelani timhaka ta ṅwina, ku v̌ula Yehova; tilweleni.”—ESAYA 41:21.

1, 2. (a) I vamani lava katsekaka eka nandzu lowu wukulu lowu nga ta tengiwa? (b) Mphikamakaneta i yini?

EMATIN’WINI hinkwawo ku ve ni milandzu ya ntsandza-vahlayi. Eka yona, timbhoni ti tisiwile naswona vumbhoni byi nyikeriwile ku seketela tlhelo rin’we kumbe lerin’wana. Yo tala ya milandzu leyi yi katse vanhu, kasi yin’wana yi khumbe tinhlayo letikulu ta vanhu. Kambe milandzu yo tano hinkwayo a hi nchumu loko yi ringanisiwa ni nandzu wa misava hinkwayo lowu wu tengiwaka sweswi. I nandzu lowukulu swinene evurungurwini. Mimbuyelo ya wona yi ta khumba munhu un’wana ni un’wana emisaveni, hambi u hlawula ku katseka kumbe e-e.

² Loyi a katsekaka swinene emhakeni leyi i munhu la tlakukeke swinene emisaveni hinkwayo, Yehova Xikwembu, “l’a tumbulušeke matilo loyi a ma andlaleke, l’a anekeke misav̌a ni ŝo mila ŝa yona, loyi a nyikeke moya ka la’v̌a akeke ka yona, ni ku hefemula ka la’v̌a fambaka ka yona.” (Esaya 42:5) Mphikamakaneta i yini xana? Vukwembu bya yena byi le ka mphikamakaneta leyi—ku lulama ka vuhosi bya yena bya vuako hinkwabyo, ku katsa ni misava ni vaaki va yona. Leswi swi nga vuriwa mphikamakaneta ya vuhosi bya misava hinkwayo.

3. Hi swihi swivutiso leswi nga xisekelo xa mphikamakaneta ya vuhosi bya vuako hinkwabyo?

³ Xisekelo xa mphikamakaneta i swivutiso leswi: Hi swihi eka swikwembu hinkwaswo leswi gandzeriwaka leswi tikombiseke swi tshembeka lerova u nga veka vutomi ni vumundzuku bya wena eka swona? Hi swihi leswi kahle-kahle swi veke kona, naswona hi swihi leswi nga lo tisungulela hi vanhu ntsena? Xana xi kona Xikwembu lexi tlakukeke xa ntiyiso, lexi hanyaka, lexi nga kutsulaka vanhu eka xiyimo xa vona xa sweswi xo pfumala ntshembo kutani xi tisa muxaka lowunene wa hulumendhe leyi nga ta tiyisekisa hi ku rhula ka xiviri, nsirhelelo, ku humelela ni rihanyo?

4. Xana ku nga vuriwa yini hi lava va vonaka onge mphikamakaneta a yi kona, tanihi leswi va vulaka leswaku ana se va pfumela eka Xikwembu?

⁴ Vanhu vo tala va vona ku nga ri na mphikamakaneta eka vona, tanihi leswi va nge ana se va pfumela eka Xikwembu. Kambe xana va nga nyikela vumbhoni bya leswaku xikwembu lexi va xi gandzelaka hakunene i Xikwembu xa ntiyiso, leswaku switshembiso swa xona swa tshembeka, ni leswaku swikongomelo ni milawu ya xona swi kongomisa vutomi bya vona ke? Loko vanhu vo tano va hlamula va ku Ina, kona va fanele ku swi kota ku hlamula ni swivutiso leswi: Hi byihi vumbhoni bya leswaku ku na Xikwembu xa ntiyiso lexi switshembiso swa xona swi tshembekaka? Hi xihi xikongomelo xa Xikwembu hi vanhu ni misava? Hi kwihi enkarhini lowu vekiweke wa Xikwembu, naswona vumundzuku lebyi nga kusuhi byi hi khomele yini xana? I yini lexi xi lavaka leswaku hi xi endla tanihi vanhu loko hi ta xi tlakusa ke?

5. Vanhu va nga fanisiwa na vamani loko va nga humesi vumbhoni byo seketela ripfumelo ra vona eka Xikwembu?

⁵ Vanhu vo tala lava vulaka leswaku va pfumela eka Xikwembu a va swi koti ku hlamula swivutiso leswi ximfumo. Vanhu vo tano va nga ha fanisiwa ni lavaya va tivuleke leswaku va pfumela eka Xikwembu eka lembe xidzana ro sungula kambe lava mintirho ya vona yi kaneteke ku tivulela ka vona. Hi vona Rito ra Xikwembu ri ri: “Va vula leswaku va tiva Xikwembu, kambe hi mintirho ya vona va xi landzula.” Ee, ‘ku pfumela loku nga hava mintirho ku file.’ (Tito 1:16; Yakobo 2:26) Hikwalaho, lava vulaka leswaku va pfumela eka Xikwembu kambe va hluleka ku humesa vumbhoni lebyi tiyeke bya ku ku seketela a va hambananga ni vanhu va malembe xidzana lama hundzeke lava a va pfumela eka swikwembu swa mavunwa leswi a swi nyamalale khale tanihi swilo leswi gandzeriwaka.

Milandzu Ya Ku Ringeta

6, 7. (a) Hlamusela vukhongeri bya Vaegipta va khale. (b) Vaisrayele a va katseka njhani eka mphikamakaneta leyi a yi ri exikarhi ka Yehova ni swikwembu swa Egipta?

⁶ Xikombiso xa leswi a ku ri nandzu lowu tisiweke ehenhla ka swikwembu swa Egipta wa khale kwalomu ka 1 500 wa malembe emahlweni ka Nguva ya hina leyi Tolovelekeke. Vaegipta a va gandzela swikwembu swo tala, ku katsa ni swiharhi swo tanihi nkunzi, ximanga, homu ya ntswele, ngwenya, xikhozana, ntlambya, mhungubye, nghala, nyoka, koti ni hlolwa. Swo tala swa swiharhi leswi a swi tekiwa swi ri leswi yimelaka xikwembu kumbe xikwembu xa xisati, naswona ku dlaya xin’we hi vomu a swi tisa xigwevo xa rifu. Swiharhi leswi hlawulekeke a swi phutseriwa kahle ivi swi endleriwa swilahlo leswikulu.

⁷ Lexi a xi lwisana ni swikwembu sweswo hinkwaswo a ku ri Xikwembu lexi Vaisrayele va khale a va xi gandzela, Yehova. Muyimeri wa xona, Muxe, a a rhumiwe ku ya kombela Faro leswaku a ntshunxa vanhu va Yehova, lava a va ri evuhlongeni hi nkarhi wolowo, tanihi leswi Yehova a va tshembiseke ntshunxeko wa vona. (Eksoda 3:6-10) Kambe Faro u te: “Yehova i mani leŝaku nḍi yingisa rito ra yena, nḍi ṭhika Israel a famba? Yehova a nḍi ṅwi tiv̌i, na Israel nḍi nga ka nḍi nga ṅwi ṭhiki a famba.” (Eksoda 5:2) Faro u titwe a tiyiseka leswaku swikwembu swa Egipta a swi ri swikulu eka Yehova.

8, 9. (a) Yehova u kombise ku tlakuka kakwe ehenhla ka swikwembu swa le Egipta hi ndlela yihi? (b) Hikwalaho ka leswi humeleleke, ku fanele ku vuriwa yini hi swikwembu swa le Egipta?

⁸ I mani loyi a a ta tikombisa a ri Xikwembu xa ntiyiso lexi a xi swi kota ku hlayisa switshembiso swa xona naswona xi swi kota ku sirhelela vanhu va xona? Nhlamulo a yi ta ta ku nga ri khale. Yehova u vhumbile: “Nḍi ta av̌anyisa ŝikwembu hikwaŝo ŝa v̌a-Egipta.” (Eksoda 12:12) Xana u byi hetisisile vuprofeta byebyo? Ee! Yehova u tise makhombo ya khume lama lovisaka lama endleriweke ku tsongahata swikwembu swa Egipta. Ku hava ni xin’we xa swikwembu sweswo lexi a xi ta sirheleta Vaegipta. Naswona khombo ra vukhume a ri ri leri xiyekaka swinene, hikuva ri dlaye mativula ya Vaegipta, ku katsa ni ya Faro. Lowu a wu ri nhlaselo lowu kongomeke eka xikwembu-nkulu xa vona Ra (Amon-Ra), tanihi leswi vafumi va Egipta va titekeke va ri swikwembu, vana va Ra. Eka Vaegipta, ku fa ka mativula ya Faro swi vule ku fa ka xikwembu.

⁹ Hambi swi ri tano, ku hava na tivula rin’we ra Muisrayele leri dlayiweke, tanihi leswi a va ri na nsirhelelo wa Yehova. Nakambe, Xikwembu xi nyike vanhu va xona ntshunxeko lowu xi va tshembiseke wona. Naswona tanihi nhlaselo wo hetelela eka swikwembu swa mavunwa swa Egipta, Faro ni vuthu ra yena—un’wana ni un’wana wa vona—va herisiwile eLwandle lero Tshwuka. Xisweswo, Yehova u tikombise a ri Xikwembu xa ntiyiso. Switshembiso swa yena hi swona leswi hetisekeke, naswona vagandzeri va yena hi vona lava sirheletiweke. (Eksoda 14:21-31) Hi tlhelo rin’wana, swikwembu swa Egipta a swi ri hava matimba yo pfuna vagandzeri va swona. Kahle-kahle swikwembu sweswo a swi vanga kona nikantsongo kambe a ku ri leswi sunguriweke hi vanhu.

10. Hi yihi mphikamakaneta leyi kongomaneke ni vagandzeri va Yehova na Asiriya?

¹⁰ Nandzu wun’wana lowu katsaka vukwembu wu humelele kwalomu ka malembe xidzana ya nhungu endzhakunyana, enkarhini wa Hosi Ezekiyasi.a Vagandzeri va Yehova a va xungetiwa hi Mfumo wa tihanyi wa Misava wa Asiriya lowu hluleke matiko hinkwawo laha wu fambeke kona. Manuku wu lave ku nyikiwa Yerusalema, muti lowu nga ni ‘xiluvelo xa Yehova,’ lowu yimelaka vugandzeri bya yena emisaveni. (1 Tikronika 29:23) Hosi ya Yuda, Ezekiyasi, yi xiye leswaku Vaasiriya ‘va herise matiko laman’wana hinkwawo naswona va yise swikwembu swa matiko wolawo endzilweni hikuva a swi nga ri swikwembu, kambe a ku ri mintirho ya mavoko ya vanhu.’—Esaya 37:18, 19.

11. Yehova u va ponise njhani vagandzeri va yena, naswona swi kombise yini?

¹¹ Kutani Ezekiyasi la tshembekaka a khongela eka Yehova, a kombela nsirhelelo wa yena. Yehova u tshembise leswaku ku hava ni tlhari rin’we ra Vaasiriya leri a ri ta hlasela Yerusalema. (Esaya 37:33) Ku tiyisa vuprofeta byebyo, ku hava ni rin’we leri hlaseleke. Kambe, “nṭumi ya Yehova yi huma, yi dlaya v̌av̌anuna v̌a 185 000 e mišašeni ya v̌a-Asur.” Endzhaku ka ku hluriwa koloko lokukulu, hosi ya le Asiriya, Sankerib, u tlhelele endzhaku. Endzhakunyana, loko a ri karhi a gandzela xikwembu xa yena Nisrok, vana va yena va n’wi dlayile. (Esaya 37:36-38) Xisweswo nakambe Yehova u tikombise a ri Xikwembu xa vuprofeta bya ntiyiso loyi a nga kutsulaka vagandzeri va yena. Swikwembu swa Asiriya ni swa matiko lama wu rhendzeleke swi tikombise swi hemba, swi nga hanyi, leswi nga swi kotiki ku sirheleta valandzeri va swona.

12. Belšatsar u vungunye Yehova hi ndlela yihi?

¹² Kwalomu ka malembe xidzana mambirhi endzhakunyana, Xikwembu xi pfumelele vanhu va xona, lava nga tshembekangiki, ku yisiwa evuhlongeni hi mfumo wa misava lowu landzeleke, ku nga Babilona. Mhaka ya wona leyikulu a ku ri swikwembu swa wona leswo tala, swikwembu swa xisati na titempele ta vugandzeri. Kambe a ri eka vutikukumuxi lebyikulu, Belšatsar hosi ya Babilona u vungunye Yehova. Enkhubyeni lowukulu, u lerise leswaku swibya leswo kwetsima leswi a swi tekiwe etempeleni ya Yerusalema swi tisiwa. “Kutani hosi ni tihosana ta yena, ni v̌asati v̌a yena, ni ŝigangu ŝa yena v̌a nwa hi minḍeko yoleyo. V̌a nwa vinyo, kutani v̌a ḍunisa ŝikwembu ŝa nsuku, ni ŝa silver, ni ŝa kopor, ni ŝa nsimbi, ni ŝa miṭanḍe, ni ŝa maribye.”—Daniel 5:1-4.

13. Yehova u vangele Daniyele leswaku a vula yini eka Belšatsar?

¹³ Lowu a wu ri nhlaselo lowu kongomeke eka Yehova, ntlhontlho eka yena evitweni ra swikwembu swa Babilona. Kutani Yehova u endle leswaku muprofeta wa yena Daniyele a nyikela xileriso eka Hosi Belšatsar ni le ka hinkwavo lava a va ri kona enkhubyeni. Daniyele u kurise vukwembu bya Yehova kutani a byela Hosi Belšatsar a ku: “A ku ṭongahatanga mbilu ya wena . . . Kambe u tikurisile e mahlweni ka Hosi ya matilo, . . . kutani u ḍunisile ŝikwembu ŝa silver, ni ŝa nsuku, ni ŝa kopor, ni ŝa nsimbi, ni ŝa miṭanḍe, ni ŝa maribye, le’ŝi nga riki na ku v̌ona, ni ku yingisa, ni ku tiv̌a; kasi Šikwembu le’ši nga fumbarela e ku hefemula ka wena ni mitila hikwayo ya wena e v̌okweni ra šona, a ku ši ḍunisanga.”—Daniel 5:22, 23.

14. Yehova u kombise njhani leswaku a a ri Xikwembu xa ntiyiso?

¹⁴ Endzhaku Daniyele u nyikele rungula ra Yehova, leri nge: Hosi Belšatsar la tikukumuxaka na Babilona va ta hluriwa hi Vamede ni Vapersia evusikwini byebyo! (Daniel 5:24-27) Xana vuprofeta lebyi byi hetisekile? Ina. “Hi byona v̌usiku byebyo, Belšatsar, hosi ya v̌a-Kaldea, a dlawa. Kutani Darius, wa ka Mede, a kuma v̌uhosi.” (Daniel 5:30, 31) Nakambe, tanihi le ka Egipta na Asiriya, Yehova u tikombise a ri Xikwembu xa ntiyiso, Xikwembu lexi hetisisaka switshembiso swa xona. Malandza ya Xikwembu ma vuyeriwile, hikuva ma ntshunxiwe evuhlongeni kutani va tlhelela etiko-xikaya ra vona. Lava va phikeleleke ku landzelela swikwembu swa mavunwa va lovile.

Vuprofeta Bya Nkarhi Wa Hina

15. (a) Hi yihi mhaka leyi vuprofeta byo tala bya Bibele byi nga na yona? (b) Nakambe hi kombetela eka yini loko hi tirhisa rito leri nge “xikwembu?”

¹⁵ Muprofeta Esaya a a huhuteriwe leswaku a tsala vuprofeta lebyi byi veke na ku hetiseka le ndzhaku eminkarhini ya khale. Kambe hakanyingi eka vuprofeta bya Bibele, ku na ku hetiseka kun’wana lokukulu loku kongomaneke ni nkarhi wa hina. Leswi swi ve tano hi swilo swo tala leswi Esaya a swi tsaleke. Xiphemu xa rungula rakwe a xi ri na vuprofeta bya malunghana ni mphikamakaneta ya Yehova ya manguva lawa eka matiko hinkwawo ni swikwembu swa wona. Naswona hi rito leri nge “swikwembu” a hi kombeteli eka swikwembu leswi gandzeriwaka hi ku kongoma ntsena hi vanhu eswiphen’wini hinkwaswo swa misava, ku katsa ni matiko lama vuriwaka ya vahedeni namuntlha, kambe ni le ka swilo leswi faneriwaka hi nhlamuselo ya rito rero. Nhlamuselo yin’wana ya dikixinari ya rito leri nge “xikwembu” hi leyi: “Loyi a lawulaka mhaka yo karhi kumbe xiphemu xa xiviri; munhu kumbe xilo xa nkoka lowukulu.”

16. Hi swihi swikwembu leswi vanhu va matiko, ku katsa ni Vujagana, va swi gandzelaka namuntlha?

¹⁶ Leswi swi langutiwaka tanihi swikwembu namuntlha swi katsa timiliyoni ta swikwembu leswi gandzeriwaka hi Mahindu, kun’we ni leswi swi gandzeriwaka hi Mabudha, Mashinto, maanimist ni vakhongeri van’wana. Swi katsa ni xikwembu xa rifuwo, nchumu wa nkoka lowukulu eka vanhu vo tala emisaveni, nsusumeto lowukulu evuton’wini bya vona. Swi tlhela swi katsa ni swikwembu swa matimba ya nyimpi ni sayense leswi matiko ma langutaka eka swona ku kuma nsirhelelo ni ku hlayiseka. Nakambe, vanhu vo tala hambi ku ri eVujaganini lava vulaka leswaku va pfumela eka Xikwembu kahle-kahle a va xi tshembi kumbe ku xi tirhela hi ku tshembeka, kambe ematshan’wini ya sweswo va tshemba ni ku tirhela vanhu kumbe swilo tanihi swikongomelo swa vona swa vutshembeki lebyikulu.

17. Ku hetiseka lokukulu ka rungula ra Esaya ku kombetela eka yini xana?

¹⁷ Ku hetiseka lokukulunyana ka rungula ra Esaya ka kombisiwa eka swikwembu swo tano hinkwaswo enkarhini wa hina. Yehova u byela mintlawa ya matiko leswaku yi hlangana ivi yi “vulavula.” Wa yi tlhontlha: “A hi fambeni ŝiṅwe hi ya hubyeni.” (Esaya 41:1) Namuntlha, hi hanya enkarhini wa ku ‘avanyisiwa’ ka misava leyi. I ‘masiku ya yona ya makumu’ hi laha ya vhumbiweke ha kona eka 2 Timotiya 3:1-5 na Matewu 24:1-14. Enkarhini lowu Yehova u tlhontlha swikwembu swa matiko leswaku swi vhumba vumundzuku kahle kutani swi kombisa leswaku hi swona swikwembu. Nakambe wa swi tlhontlha leswaku swi sirheleta vagandzeri va swona loko swi swi kota. “Kanelani timhaka ta ṅwina,” ku vula yena. “Tilweleni . . . mi bvumba le’ŝi nga ta humelela.”—Esaya 41:21, 22.

18. Xikwembu xa matimba hinkwawo xi tihlamusela hi ndlela yihi, naswona xi va tshembisa yini vagandzeri va xona?

¹⁸ Xikwembu xa matimba hinkwawo xa tihlamusela leswaku hi xona mani: “Hi mina Yehova, hi rona v̌ito ra mina, nḍi nga ka nḍi nga nyiki uṅwana e ku v̌onakala ka mina, ni ŝifaniso e ku v̌ongiwa ka mina.” (Esaya 42:8) Kutani xi byela lava xi kurisaka xi ku: “U nga tšhav̌i, nḍi na wena. U nga ṭhuki hikuv̌a nḍi Šikwembu ša wena. Nḍa ku tiyisa, nḍa ku lwela, nḍa ku khoma hi v̌oko ra mina ra šinene le’ri hlukaka.” Xa va tshembisa: “V̌a ta tšhav̌a, v̌a v̌a ni tingana hikwav̌o la’v̌a ku karihelaka, v̌a ta herisiwa, v̌a ta lov̌a hikwav̌o la’v̌a kanetanaka na wena.” “Fumu riṅwana ni riṅwana leri v̌a ri fulaka ku ku onha, ri nga ka ri nga pfuni ntšhumu. . . . Hi yona nḍaka ya malanḍa ya Yehova.”—Esaya 41:10, 11; Esaya 54:17.

19, 20. (a) Esaya u kombisa njhani leswaku ku na nkarhi lowu vekiweke wa leswaku Yehova a lulamisa timhaka? (b) I vamani lava Yehova a va humelerisaka ‘emasikwini lawa ya makumu,’ naswona va n’wi yimela hi ndlela yihi?

¹⁹ Hi nkarhi wo leha, malembe xidzana, Yehova u pfumelele matiko ku famba hi tindlela ta wona. Hambi swi ri tano, nkarhi wa yena lowu vekiweke wa ku lulamisa timhaka emisaveni wu fikile. Kutani u ri: “Nḍi miyerile khale, ndzi ku ntse, nḍi v̌a nḍi tikhoma.” Kambe sweswi, “Yehova wa huma tanihi nhenha, o pfuša v̌ukari bya yena tani hi munhu l’a yaka nyimpini, o tlakusa rito, o ba huwa, o kombisa matimba ya yena e ka v̌alala v̌a yena.” (Esaya 42:13, 14) Eka vuprofeta bya Esaya ni bya vatsari van’wana va Bibele, kun’we ni lebyiya bya Yesu, Yehova u vhumba ku veka ka yena vanhu ‘emasikwini lawa ya makumu’ leswaku va ta nyikela vumbhoni ha yena hi ku chivirika, onge hi loko va ri timbhoni enandzwini.

²⁰ Vanhu lava Yehova a va tisaka leswaku va n’wi tirhela va nyikela vumbhoni bya leswaku i Xikwembu xa ntiyiso, Muponisi wa vagandzeri va yena ni Muherisi wa swikwembu swa mavunwa ni vagandzeri va swona. Vanhu va Yehova namuntlha va ‘yimbelela swidzuniso swa yena emakun’wini ya misava, ematikweni ni le swihlaleni hinkwaswo, ni le tinhlohlorhini ta tintshava.’ (Esaya 42:10-12) Leswi swi hetisisa vuprofeta byin’wana bya Esaya lebyi vhumbiweke byi ku: “E mikarini ya makumu [enkarhini wa hina] . . . nṭhav̌a ya yindlu ya [Yehova] [vugandzeri bya yena bya ntiyiso] yi ta v̌ekiwa e nhlohlorini ya tinṭhav̌a, yi tlakusiwa henhla ka ŝiṭunga [ehenhla ka tinxaka hinkwato ta vugandzeri], kutani [vanhu vo huma eka] matiko hinkwawo [va] ta talela kona.” Naswona va kombela van’wana leswaku va endla yini xana? Va byela va timbilu letinene va ku: “Tanani, hi ta tlhandlukela nṭhav̌eni ya Yehova, . . . [Xikwembu] ši ta hi dyonḍisa tindlela ta šona, kutani hi ta famba e mitileni ya šona.”—Esaya 2:2-4.

21. I swivutiso swihi swi tlakusiwaka hi ntlhontlho wa Yehova eka swikwembu swa matiko?

²¹ Xisweswo, onge hi loko a vulavula ni huvo, Yehova u ri: “Matiko hinkwawo a ma hlengeletane kuṅwe, kutani tinšaka ta v̌anhu a ti hlangane. . . . A v̌a humese timboni ta v̌ona, v̌a kombisa ku lulama ka v̌ona! V̌anhu a v̌a yingise, v̌a ku: ‘Hi ŝona!’” (Esaya 43:9) Lowu i ntlhontlho lowu kongomeke eka swikwembu swa matiko. Xana xin’wana xa swona xi nga vula leswi vumundzuku byi nga na swona? Xana a swi swi kota ku endla leswi enkarhini lowu hundzeke? Xana swi nga n’wi kuma loyi a nga nyikaka vumbhoni hi vumbhoni lebyi tiyeke leswaku swikwembu swo tano swi tikombise swi ri swa ntiyiso, leswi faneriwaka hi ku tshembeka ka hina? I rhekhodo yihi leyi swikwembu swa matiko ni valandzeri va swona, va yi humeseke enkarhini wa hina? Xana yi ve leyi antswaka ku tlula leyi swikwembu swa Vaegipta wa khale, swa Vaasiriya ni swa Vababilona swi swi humeseke? Hi tlhelo rin’wana, xana lava nyikelaka vumbhoni ha Yehova va humese vumbhoni lebyi tiyeke leswaku Yehova i Xikwembu xa ntiyiso, lexi faneriwaka hi vugandzeri bya hina ntsena? Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamusela timhaka leti.

[Nhlamuselo ya le hansi]

Swivutiso Swa Mpfuxeto

◻ Mphikamakaneta ya vuhosi bya vuako hinkwabyo i yini?

◻ Hi swihi swikwembu swa matiko leswi katsekaka eka mphikamakaneta namuntlha?

◻ I vuyelo byihi bya milandzu minharhu leyi kambelaka lebyi kombaka vukulu bya Yehova ehenhla ka swikwembu swa mavunwa?

◻ Esaya u kombisa njhani leswaku Yehova u ta lulamisa timhaka esikwini ra hina?

◻ Hi swihi swivutiso leswi faneleke ku hlamuriwa mayelana ni valandzeri va vukhongeri hinkwabyo namuntlha?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 11]

Swikwembu swa le Egipta a swi ri hava matimba emahlweni ka Yehova, Xikwembu xa ntiyiso

[Xifaniso lexi nga eka tluka 12]

Swikwembu swa Asiriya ni vagandzeri va swona va biwe hi nhlaselo lowu lovisaka hi Xikwembu xa ntiyiso

[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]

Daniyele u nyikele rungula ra Yehova eka vagandzeri va swikwembu swa mavunwa swa Babilona