Swikombo Swa Minkandziyiso Leyi Nga Eka Xiyimiso Xa Minhlangano Xa Mahanyelo Ni Ntirho
MAY 1-7
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | YEREMIYA 32-34
“Xikombiso Xa Leswaku Tiko Ra Israyele A Ri Ta Vuyeteriwa”
(Yeremiya 32:6-9) Yeremiya a ya emahlweni a ku: “Rito ra Yehovha ri fike eka mina ri ku, 7 ‘Hi loyi Hanamele n’wana wa Xalumu makwavo wa tata wa wena u ta eka wena, a ku: “Xava nsimu ya mina leyi nga eAnathoti, hikuva mfanelo yo kutsula yi na wena leswaku u yi xava.”’” 8 Hi ku famba ka nkarhi Hanamele n’wana wa makwavo wa tatana a ta eka mina, hi ku ya hi rito ra Yehovha, eXivaveni xa Murindzi, a ya emahlweni a ku eka mina: “Ndzi kombela u xava nsimu ya mina leyi nga eAnathoti, etikweni ra Benjamini, hikuva mfanelo ya ndzhaka i ya wena, ni matimba yo kutsula i ya wena. Tixavele yona.” Hiloko ndzi swi tiva leswaku a ku ri rito ra Yehovha. 9 Kutani ndzi xava nsimu leyi a yi ri eAnathoti eka Hanamele n’wana wa makwavo wa tatana. Ndzi sungula ku n’wi pimela mali, tixikele ta nkombo ni swiphemu swa khume swa silivhere.
(Yeremiya 32:15) Hikuva Yehovha wa mavuthu, Xikwembu xa Israyele, u te, ‘Tindlu ni masimu ni masimu ya vhinya swa ha ta xaviwa etikweni leri.’”
it-1 105 ¶2
Anathoti
Yeremiya a a huma eAnathoti kambe u ve ‘muprofeta loyi a nga pfuniki nchumu’ exikarhi ka vanhu va ka vona, lava xungeteke ku n’wi dlaya hikwalaho ka leswi a a vulavula hi rungula ra Yehovha. (Yr 1:1; 11:21-23; 29:27) Hikwalaho, Yehovha u profete hi khombo leri a ri ta wela muti naswona sweswo swi endleke hi nkarhi lowu tiko ra Babilona ri hlaseleke muti wolowo. (Yr 11:21-23) Loko muti wa Yerusalema wu nga si lovisiwa, Yeremiya u tirhise timfanelo takwe ta le nawini leswaku a xava ndhawu ya muzala wakwe leyi a yi ri eAnathoti tanihi xikombiso xa leswaku vanhu a va ta vuya hi le vukhumbini. (Yr 32:7-9) Eka ntlawa wo sungula wa vanhu lava vuyeke hi le vukhumbini na Zerubabele a ku ri vavanuna va 128 va le Anathoti; naswona muti wa Anathoti a wu katseka eka miti leyi rhurhisiweke, xisweswo ku hetiseke vuprofeta bya Yeremiya.—Ezr 2:23; Neh 7:27; 11:32.
(Yeremiya 32:10-12) Hiloko ndzi tsala papila ra mpfumelelano ndzi vehela xilemo kutani ndzi teka timbhoni loko ndzi ri karhi ndzi pima mali eswikalweni. 11 Endzhaku ka sweswo ndzi teka papila ra mpfumelelano wa ku xava, leri lemiweke hi ku ya hi nawu ni swileriso, ni leri tshikiweke ri pfulekile; 12 hiloko ndzi teka papila ra mpfumelelano wa ku xava ndzi ri nyika Baruku n’wana wa Neriya n’wana wa Mahaseya emahlweni ka mahlo ya Hanamele n’wana wa makwavo wa tatana ni le mahlweni ka mahlo ya timbhoni leti tsalaka papila ra mpfumelelano wa ku xava, ematihlweni ya Vayuda hinkwavo lava a va tshame eXivaveni xa Murindzi.
Tinhlankulu Ta Buku Ya Yeremiya
32:10-15—A xi ri xihi xikongomelo xo tsala ntwanano lowu fanaka eka mapapila mambirhi ya mpfumelelano wa ku xava? Papila ra mpfumelelano wa ku xava leri a ri nga lemiwi a ri tirhiseriwa ku kamba swo karhi eka rona. Leri lemiweke a ri tirhisiwa loko va lava ku vona leswaku papila leri nga lemiwangiki ra fana hakunene ni leri lemiweke. Yeremiya u hi vekele xikombiso hi ku landzela maendlelo lamanene ya le nawini hambiloko a endla bindzu ni xaka tlhelo mupfumeri-kulobye.
(Yeremiya 33:7, 8) Ndzi ta vuyisa lava nga makhumbi ya Yuda ni lava nga makhumbi ya Israyele, naswona ndzi ta va aka kukota eku sunguleni. 8 Ndzi ta va endla va tenga eka xihoxo xa vona hinkwaxo lexi va ndzi dyoheleke ha xona, ndzi ta rivalela swihoxo swa vona hinkwaswo leswi va ndzi dyoheleke ha swona, leswi va tluleke nawu wa mina ha swona.
“Xana A Ku Nga Ri Mhaka Ya Ku Ndzi Tiva?”
Loko munhu wo karhi a ku khunguvanyisa hi marito lama nga riki manene kumbe hi swiendlo leswi nga riki swinene, xana u ta tekelela Yehovha? Malunghana ni Vayuda va khale, Xikwembu xi vule leswaku xi ta ‘tengisa’ lava xi va rivaleleke. (Hlaya Yeremiya 33:8.) Xa swi kota ku tengisa kumbe ku basisa lava xi dyoheleke hi ku rivala swidyoho leswi va xi endleleke swona kutani xi nyika munhu masungulo lamantshwa entirhweni wa xona. Entiyisweni, ku rivaleriwa hi Xikwembu a swi vuli swona leswaku munhu u tengisiwile eka xidyoho lexi a velekiweke na xona lerova a nge he pfuki a dyohile. Hambiswiritano ku ni dyondzo yo karhi leyi hi yi kumaka eka leswi Xikwembu xi swi vuleke malunghana ni ku tengisa vanhu. Hi nga tikarhatela ku rivala swidyoho leswi munhu un’wana a hi endleke swona, leswi hi ndlela yo fanekisela swi fanaka ni ku tengisa ndlela leyi hi n’wi langutaka ha yona munhu yoloye embilwini ya hina. Hi nga swi endlisa ku yini sweswo?
23 A hi nge u kume nkambana wa risima lowu humaka eka vakokwa wa wena kumbe u nyikiwe bodlhela ro saseka ra swiluva. Loko nkambana wolowo kumbe bodlhela rero ro thyaka, xana u ta namba u ri cukumeta? A swi tano nikatsongo. A swi kanakanisi leswaku u ta tikarhata leswaku u ri basisa hi vukheta, u susa xivati xin’wana ni xin’wana kumbe thyaka leri nga kona leswaku ri tshama ri basile. Hakunene u lava ku ri vona ri sasekile ri tlhela ri hatima loko ri tlhaviwa hi dyambu. Hilaha ku fanaka, u nga ringeta hi matimba leswaku u papalata xikhomela lexi u nga va ka na xona eka makwerhu wa xinuna kumbe wa xisati loyi a ku khunguvanyiseke. Lwisana ni mboyamelo wo anakanyisisa hi marito ni swiendlo leswi ku twiseke ku vava. Loko u ri karhi u ringeta hi matimba ku rivala hi mhaka yoleyo, u va u tengisa mianakanyo ya wena ni swilo leswi u swi tsundzukaka hi munhu loyi u n’wi rivaleleke. Loko se u suse miehleketo yo biha hi munhu yoloye, sweswo swi ta ku pfuna leswaku u tlhela u tsakela vunghana lebyinene lebyi a mi ri na byona lebyi a swi vonaka onge a byi nge he tlheli byi ve kona.
Endla Ndzavisiso
(Yeremiya 33:15) Emasikwini wolawo ni le nkarhini wolowo ndzi ta hlukisela Davhida xihluke xa ku lulama, kunene u ta tirhisa vululami ni ku tshembeka etikweni.
U Nga Vuyeriwa Eka Ntwanano Lowuntshwa
10 Yeremiya u hlamusele loyi a taka, ku nga Mesiya, tanihi “xihluke” xa Davhida. Sweswo swi fanerile. Loko Yeremiya a ri muprofeta, murhi wa ndyangu wa vuhosi wa Davhida a wu tsemiwile. Hambiswiritano, xikundzu xa wona a xi nga si fa. Hi ku famba ka nkarhi Yesu u velekeriwe erixakeni ra Hosi Davhida. A a ta vitaniwa hi vito leri nge “Yehovha I Ku Lulama Ka Hina,” leswi kandziyisaka ndlela leyi Xikwembu xi khathalaka ha yona hi mfanelo yoleyo. (Hlaya Yeremiya 23:5, 6.) Yehovha u pfumelele leswaku N’wana wakwe la tswariweke a ri swakwe a xaniseka laha misaveni a tlhela a fa. Kutani hi ku fambisana ni vululami, Yehovha a a ta tirhisa gandzelo ra nkutsulo ra “xihluke” xa Davhida tanihi xisekelo xa ndzivalelo. (Yer. 33:15) Leswi swi endle leswaku vanhu van’wana va vuriwa lava “lulameleke vutomi” va tlhela va totiwa hi moya lowo kwetsima leswaku va hlanganyela eka ntwanano lowuntshwa. Vumbhoni lebyi engetelekeke bya vululami bya Xikwembu byi kombisa leswaku vanhu van’wana lava nga riki swirho swa ntwanano wolowo va vuyeriwa eka wona, hilaha hi nga ta swi vona hakona.—Rhom. 5:18.
(Yeremiya 33:23, 24) Rito ra Yehovha ri ya emahlweni ri fika eka Yeremiya, ri ku: 24 “Xana a wu swi vonanga leswi vuriwaka hi vanhu lava, va ku, ‘Mindyangu yimbirhi leyi Yehovha a yi hlawuleke, u ta tlhela a yi bakanya’? Va hambeta va khoma vanhu va mina hi ndlela leyi nga kombisiki xichavo, lerova a va nge he vi tiko emahlweni ka vona.
Tinhlankulu Ta Buku Ya Yeremiya
33:23, 24—Hi yihi “mindyangu yimbirhi” leyi ku vulavuriwaka ha yona laha? Wun’wana i ndyangu wa vuhosi wa rixaka ra Hosi Davhida, kasi lowun’wana i ndyangu wa vaprista wa vatukulu va Aroni. Loko ku lovisiwa Yerusalema ni tempele ya Yehovha, swi tikombe onge Yehovha u fularhele mindyangu leyimbirhi naswona a a nga ha ta va ni mfumo emisaveni kumbe a endla leswaku vugandzeri byakwe byi vuyeteriwa.
Ku Hlaya Ka Bibele
(Yeremiya 32:1-12) Rito leri fikeke eka Yeremiya ri huma eka Yehovha hi lembe ra vukhume ra Sedekiyasi hosi ya Yuda, ku nga lembe ra vu-18 ra Nebukadretsara. 2 Enkarhini wolowo mavandla ya nyimpi ya hosi ya Babilona a ma rhendzele Yerusalema; loko ku ri Yeremiya lowa muprofeta, a a pfaleriwile eXivaveni xa Murindzi lexi nga endlwini ya hosi ya Yuda. 3 Hikuva Sedekiyasi hosi ya Yuda a a n’wi pfalerile, a ku: “Ha yini u profeta, u ku, ‘Yehovha u te: “Waswivo, ndzi nyiketa muti lowu evokweni ra hosi ya Babilona, kunene yi ta wu teka; 4 kutani Sedekiyasi, hosi ya Yuda, a nge baleki evokweni ra Vakalidiya, kunene u ta nyiketiwa evokweni ra hosi ya Babilona, entiyisweni nomu wakwe wu ta vulavula hi nomu wa yoloye, ni mahlo yakwe ma ta vona mahlo ya yoloye”’; 5 ‘kutani u ta teka Sedekiyasi a n’wi yisa eBabilona, u ta tshama kona kukondza ndzi yisa nyingiso wa mina eka yena,’ ku vula Yehovha; ‘hambileswi n’wina mi tshamelaka ku lwa ni Vakalidiya, a mi nge humeleli’?” 6 Yeremiya a ya emahlweni a ku: “Rito ra Yehovha ri fike eka mina ri ku, 7 ‘Hi loyi Hanamele n’wana wa Xalumu makwavo wa tata wa wena u ta eka wena, a ku: “Xava nsimu ya mina leyi nga eAnathoti, hikuva mfanelo yo kutsula yi na wena leswaku u yi xava.”’” 8 Hi ku famba ka nkarhi Hanamele n’wana wa makwavo wa tatana a ta eka mina, hi ku ya hi rito ra Yehovha, eXivaveni xa Murindzi, a ya emahlweni a ku eka mina: “Ndzi kombela u xava nsimu ya mina leyi nga eAnathoti, etikweni ra Benjamini, hikuva mfanelo ya ndzhaka i ya wena, ni matimba yo kutsula i ya wena. Tixavele yona.” Hiloko ndzi swi tiva leswaku a ku ri rito ra Yehovha. 9 Kutani ndzi xava nsimu leyi a yi ri eAnathoti eka Hanamele n’wana wa makwavo wa tatana. Ndzi sungula ku n’wi pimela mali, tixikele ta nkombo ni swiphemu swa khume swa silivhere. 10 Hiloko ndzi tsala papila ra mpfumelelano ndzi vehela xilemo kutani ndzi teka timbhoni loko ndzi ri karhi ndzi pima mali eswikalweni. 11 Endzhaku ka sweswo ndzi teka papila ra mpfumelelano wa ku xava, leri lemiweke hi ku ya hi nawu ni swileriso, ni leri tshikiweke ri pfulekile; 12 hiloko ndzi teka papila ra mpfumelelano wa ku xava ndzi ri nyika Baruku n’wana wa Neriya n’wana wa Mahaseya emahlweni ka mahlo ya Hanamele n’wana wa makwavo wa tatana ni le mahlweni ka mahlo ya timbhoni leti tsalaka papila ra mpfumelelano wa ku xava, ematihlweni ya Vayuda hinkwavo lava a va tshame eXivaveni xa Murindzi.
MAY 8-14
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | YEREMIYA 35-38
“Ebedimeleke—A A Ri Ni Xivindzi A Tlhela A Va Ni Musa”
(Yeremiya 38:4-6) Kutani tihosana ti byela hosi ti ku: “Hi kombela leswaku wanuna loyi a dlayiwa, hikuva hi ndlela leyi u tsanisa mavoko ya vavanuna va nyimpi lava seleke emutini lowu ni mavoko ya vanhu hinkwavo, hi ku va byela marito lawa. Hikuva wanuna loyi a nga lavi leswaku vanhu lava va va ni ku rhula kambe u lava khombo.” 5 Hiloko Hosi Sedekiyasi a ku: “Waswivo! U le mavokweni ya n’wina. Hikuva a ku na nchumu nikatsongo lowu hosi yi nga mi hlulaka ha wona.” 6 Hiloko va teka Yeremiya va n’wi lahlela exihlobyeni xa Malikiya n’wana wa hosi, lexi a xi ri eXivaveni xa Murindzi. Kutani va rhelerisa Yeremiya hi mapindza. Kambe exihlobyeni a ku nga ri na mati, a ku ri ni ndzhope; hiloko Yeremiya a mbombomela endzhopeni.
it-2 1228 ¶3
Sedekiyasi
Ku kombisa leswaku Sedekiyasi a a ri mufumi loyi a tsaneke, swi vonake loko tihosana ti n’wi lerise leswaku Yeremiya a dlayiwa hikwalaho ka leswi a va vula leswaku u heta vanhu lava a va ri evuhlongeni matimba, Sedekiyasi u te: “Waswivo! U le mavokweni ya n’wina. Hikuva a ku na nchumu nikatsongo lowu hosi yi nga mi hlulaka ha wona.” Hambiswiritano, Sedekiyasi u endle leswi Ebedi-meleke a n’wi kombeleke swona leswaku a kutsula Yeremiya kutani a byela Ebedi-meleke leswaku a famba ni vavanuna va 30 leswaku va ya n’wi pfuna. Endzhaku ka sweswo, Sedekiyasi u hlangane na Yeremiya exihundleni. U tiyisekise muprofeta yoloye leswaku a nge n’wi dlayi kumbe ku n’wi nyiketa emavokweni ya vanhu lava a va lava ku n’wi dlaya. Kambe Sedekiyasi a a chava ku xupuriwa hi Vayuda lava a va nyiketiwe evokweni ra Vakalidiya naswona a nga yi yingisanga ndzayo ya Yeremiya leyi huhuteriweke ya leswaku a tinyiketa eka tihosana ta Babilona. Ku kombisa leswaku hosi a yi chava swinene, yi byele Yeremiya leswaku a nga tibyeli tihosana mhaka leyi va buleke ha yona exihundleni.—Yr 38:1-28.
(Yeremiya 38:7-10) Ebedi-meleke lowa Muetiyopiya, munhu loyi a a ri mutsheniwa, loyi a a ri endlwini ya hosi, a twa leswaku va nghenise Yeremiya exihlobyeni; kasi hosi a yi tshame eNyangweni ya Benjamini. 8 Kutani Ebedi-meleke a huma endlwini ya hosi, a vulavula ni hosi, a ku: 9 “Oho hosi yanga, mufumi, vanhu lava va endle swo biha eka hinkwaswo leswi va swi endleke eka Yeremiya lowa muprofeta, loyi va n’wi lahleleke exihlobyeni, lerova u ta fela kona hikwalaho ka ndlala. Hikuva xinkwa a xa ha ri kona emutini.” 10 Kutani hosi yi lerisa Ebedi-meleke lowa Muetiyopiya, yi ku: “Teka vavanuna va 30 lava languteriwaka hi wena endhawini leyi, kutani u fanele u humesa Yeremiya lowa muprofeta exihlobyeni a nga si fa.”
Muhakeri Wa Vanhu Hinkwavo Lava Xi Tirhelaka
Ebedi-meleke a a ri mani? Entiyisweni a a ri mutirhela-mfumo wa le hubyeni ya Hosi Sedekiyasi wa tiko ra Yuda. Ebedi-meleke u hanye enkarhini wa Yeremiya, loyi Xikwembu xi n’wi rhumeke leswaku a ya lemukisa vanhu lava nga tshembekiki va le Yuda hi ndzoviso lowu a wu ta va wela. Hambileswi a a rhendzeriwe hi tihosana leti nga pfumeriki eka Xikwembu, Ebedi-meleke a a ri munhu la chavaka Xikwembu naswona a a n’wi xixima swinene Yeremiya. Timfanelo leti tsakisaka Xikwembu ta Ebedi-meleke ti ringiwile loko tihosana to biha ti hehle Yeremiya hi leswaku u vanga mpfilumpfilu kutani ti n’wi hoxa exihlobyeni xa ndzhope leswaku a ta fa. (Yeremiya 38:4-6) Xana Ebedi-meleke a a ta endla yini?
Ebedi-meleke u kombise xivindzi ni ku tiyimisela, handle ko chava ku xupuriwa hi tihosana. U ye eka Sedekiyasi a ri karhi a voniwa hi mani na mani kutani a lwisana ni ndlela yo biha leyi Yeremiya a khomiweke ha yona. Kumbexana u byele hosi a ri karhi a kombetela vanhu volavo lava endlaka swo biha a ku: “Vanhu lava va endle swo biha. . . eka Yeremiya.” (Yeremiya 38:9) Ebedi-meleke u humelerile eka bulo rolero kutani Sedekiyasi u lerise leswaku vavanuna va 30 va famba na Ebedi-meleke va ya humesa Yeremiya exihlobyeni.
(Yeremiya 38:11-13) Hikwalaho Ebedi-meleke a teka vavanuna lava languteriwaka hi yena, a ya endlwini ya hosi ehansi ka vuhlayiselo bya xuma kutani a teka switlakati leswi hlakaleke ni swiphemu swa malapi leswi hlakaleke kutani a swi rhelerisela eka Yeremiya exihlobyeni hi mapindza. 12 Kutani Ebedi-meleke lowa Muetiyopiya a byela Yeremiya a ku: “Ndzi kombela u nghenisa switlakati leswi hlakaleke ni swiphemu swa malapi emakeheleni ya wena ehansi ka mapindza.” Hiloko Yeremiya a endla tano. 13 Eku heteleleni va humesa Yeremiya hi mapindza, va n’wi humesa exihlobyeni. Kutani Yeremiya a hambeta a tshama eXivaveni xa Murindzi.”
Muhakeri Wa Vanhu Hinkwavo Lava Xi Tirhelaka
Ebedi-meleke u kombise mfanelo yin’wana leyi navelekaka: ku nga musa. U teke “switlakati leswi hlakaleke ni swiphemu swa malapi leswi hlakaleke kutani a swi rhelerisela eka Yeremiya. . . hi mapindza.” Ha yini a teke switlakati ni malapi? A a endlela leswaku Yeremiya a ta vekela emakeheleni yakwe leswaku a nga vaviseki loko va ri karhi va n’wi humesa exihlobyeni xa ndzhope xo enta.—Yeremiya 38:11-13.
Endla Ndzavisiso
(Yeremiya 35:19) hikokwalaho Yehovha wa mavuthu, Xikwembu xa Israyele, u te: “Eka Yonadaba n’wana wa Rekabi ku nga ka ku nga pfumaleki munhu wo yima emahlweni ka mina nkarhi hinkwawo.”
it-2 759
Varekabi
Yehovha u tsakisiwe hi ku yingisa ka vona. Ku yingisa ka vona loku tiyeke eka tata wa vona wa le misaveni a ku hambane swinene ni ndlela leyi Vayudiya a va nga n’wi yingisi Muvumbi wa vona. (Yr 35:12-16) Xikwembu xi tshembise Varekabi xi ku: “Eka Yonadaba n’wana wa Rekabi ku nga ka ku nga pfumaleki munhu wo yima emahlweni ka mina nkarhi hinkwawo.”—Yr 35:19.
(Yeremiya 37:21) Hikwalaho Hosi Sedekiyasi a nyika xileriso, kutani va nghenisa Yeremiya ekhotsweni eXivaveni xa Murindzi; naswona siku ni siku a a nyikiwa xinkwa xa xirhendzevutana xi huma exitarateni xa vabaki, kukondza xinkwa hinkwaxo xi hela emutini. Yeremiya a ya emahlweni a tshama eXivaveni xa Murindzi.
Hambetani Mi Famba Na Xikwembu
16 Hi rirhandzu, Yehovha u hi byela hi ta ku wisa loku nga ta va kona ehansi ka Mfumo wa Vumesiya. (Pisalema 72:1-4, 16; Esaya 25:7, 8) Nakambe u hi pfuna ku hlangavetana ni mintshikilelo ya vutomi sweswi hi ku hi nyika ndzayo malunghana ni ku rhangisa swilo swa nkoka. (Matewu 4:4; 6:25-34) Yehovha wa hi tiyisekisa hi ku tirhisa matimu lama hlamuselaka ndlela leyi a pfuneke malandza ya yena ha yona eminkarhini leyi hundzeke. (Yeremiya 37:21; Yakobo 5:11) Wa hi tiyisa hi ku hi tivisa leswaku, hambi hi nga weriwa hi mhangu yihi kumbe yihi, rirhandzu leri a nga na rona eka malandza yakwe lama tshembekaka a ri hundzuki. (Varhoma 8:35-39) Yehovha u byela lava tshembaka yena a ku: “Ndzi nga ka ndzi nga ku tshiki, kumbe ku ku cukumeta, ni siku ni rin’we.”—Vaheveru 13:5.
17 Vakreste va ntiyiso, hi ku tiyisiwa hi ku tiva leswi, va hambeta va famba na Xikwembu ematshan’weni yo hambukela etindleleni ta misava. Mianakanyo ya misava leyi tolovelekeke eka swisiwana ematikweni yo tala hileswaku ku tekela munhu loyi a nga ni swo tala leswaku u wundla ndyangu wa wena a hi ku yiva. Kambe lava fambaka hi ripfumelo va bakanya langutelo rero. Ku amukeriwa hi Xikwembu va swi teka swi ri swa nkoka ku tlula hinkwaswo, naswona va langutela ku hakeriwa hi xona hikwalaho ka ku tshembeka ka vona. (Swivuriso 30:8, 9; 1 Vakorinto 10:13; Vaheveru 13:18) Noni ya le India yi kume leswaku ku tiyimisela ku tirha ni ku wundla swi yi pfune ku hlangavetana ni xiyimo. Ematshan’weni yo hlundzukisiwa hi xiyimo xa yona, a yi swi lemuka leswaku loko yi rhangisa Mfumo wa Xikwembu ni ku lulama ka xona evuton’wini bya yona, Yehovha a a ta katekisa matshalatshala ya yona yo kuma swilaveko swa yona ni n’wana wa yona. (Matewu 6:33, 34) Vanhu va magidi emisaveni hinkwayo va kombisa leswaku Yehovha i vuchavelo ni khokholo ra vona, ku nga khathariseki maxangu lawa va ma vonaka. (Pisalema 91:2) Xana swi tano hi wena ke?
Minkarhi Leyinene Ya Ta
Endzhakunyana, loko hosi ya Babilona yi sivelele Yerusalema la gwineheke hi mavuthu, vanhu a “va ta dya v̌uŝa hi mpimo, v̌a ri kari v̌a hlunama.” (Ezekiyele 4:16) Xiyimo lexi xi tame xi biha ku kala vavasati van’wana va dya tinyama ta vana va vona. (Swirilo 2:20) Hambi leswi muprofeta Yeremiya a a ri ekhotsweni hikwalaho ka ku chumayela ka yena, Yehovha u endle leswaku Yeremiya “a nyikiwa e siku riṅwana ni riṅwana e šimbunḍu ša v̌uŝa, ši huma e nṭendeleni wa v̌aŝeki, e ku fikela loko v̌uŝa byi hela e mutini.”—Yeremiya 37:21.
Xana Yehovha u n’wi rivarile Yeremiya loko mphakelo wa vuswa wu herile? Doo, a swi tikombi swi ri tano, hikuva loko tiko ri nyiketiwe eka Vababilona, Yeremiya u nyikiwe ‘timbuva ni tinyiko, kutani a tshikiwa a tifambela.’—Yeremiya 40:5, 6; nakambe vona Pisalema 37:25.
Ku Hlaya Ka Bibele
(Yeremiya 36:27–37:2) Kutani rito ra Yehovha ri fika eka Yeremiya endzhaku ka loko hosi yi hise buku leyi songiwaka leyi nga ni marito lawa Baruku a ma tsaleke ma huma enon’wini wa Yeremiya, ri ku: 28 “Tlhela u teka buku yin’wana leyi songiwaka, u tsala marito hinkwawo yo rhanga lawa a ma ri eka buku yo sungula leyi songiwaka, leyi hisiweke hi Yoyakimi hosi ya Yuda. 29 Eka Yoyakimi hosi ya Yuda u fanele u n’wi byela u ku, ‘Yehovha u te: “Wena u hise buku leyi songiwaka, u ku, ‘Ha yini u tsale eka yona u ku: “Kunene hosi ya Babilona yi ta ta kutani yi lovisa tiko leri, yi herisa munhu ni xivandzana eka rona”?’ 30 Hikokwalaho Yehovha u vula leswi eka Yoyakimi hosi ya Yuda, ‘A nge vi na munhu la tshamaka exiluvelweni xa Davhida, ntsumbu wa yena wu ta va nchumu lowu cukumeteriwaka ehandle eku hiseni ninhlikanhi ni le gwitsini nivusiku. 31 Naswona ndzi ta n’wi tengisa yena ni vana vakwe ni malandza yakwe hi xihoxo xa vona, naswona vona ni vaaki va Yerusalema ni vanhu va Yuda ndzi ta va tisela khombo leri ndzi ri vuleke eka vona, kambe a va yingisanga.’”’” 32 Kutani Yeremiya a teka buku yin’wana leyi songiwaka, a yi nyika Baruku n’wana wa Neriya, lowa matsalana, loyi a tsaleke leswi humaka enon’wini wa Yeremiya, marito hinkwawo ya buku leyi Yoyakimi hosi ya Yuda a yi hiseke hi ndzilo; kutani va engeteleriwa marito man’wana yo tala yo fana na wona.
37 Hosi Sedekiyasi n’wana wa Yosiya a sungula ku fuma ematshan’weni ya Koniya n’wana wa Yoyakimi, loyi Nebukadretsara hosi ya Babilona a n’wi endleke hosi etikweni ra Yuda. 2 Kutani yena ni malandza yakwe ni vanhu va tiko a va ma yingisanga marito ya Yehovha lawa a ma vuleke a tirhisa Yeremiya lowa muprofeta.
MAY 15-21
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | YEREMIYA 39-43
“Yehovha U Ta Hakela Un’wana Ni Un’wana Hi Ku Ya Hi Mintirho Yakwe”
(Yeremiya 39:4-7) Kuteloko Sedekiyasi hosi ya Yuda ni vavanuna hinkwavo va nyimpi va va vona, va sungula ku baleka, va huma nivusiku emutini hi ndlela ya le ntangeni wa hosi, hi nyangwa leyi nga exikarhi ka marhangu mambirhi; va huma hi ndlela ya le Arabha. 5 Kutani vandla ra nyimpi ra Vakalidiya ri va hlongorisa, va kuma Sedekiyasi etimbaleni ta le kwandzasini ra Yeriko. Va n’wi teka, va n’wi yisa eka Nebukadretsara hosi ya Babilona eRibla etikweni ra Hamati leswaku a ta n’wi gweva. 6 Kutani hosi ya Babilona yi dlaya vana va Sedekiyasi eRibla ematihlweni ya yena, ni vanhu hinkwavo va xiyimo xa le henhla va tiko ra Yuda, hosi ya Babilona yi va dlaya. 7 Hiloko yi pfala mahlo ya Sedekiyasi, endzhaku ka sweswo yi n’wi boha hi tinketana ta koporo, leswaku yi n’wi tisa eBabilona.
it-2 1228 ¶4
Sedekiyasi
Ku Lovisiwa Ka Muti Wa Yerusalema. Eku heteleleni (607 B.C.E.), “elembeni ra vu-11 ra Hosi Sedekiyasi, hi siku ra vukaye ra n’hweti ya vumune,” a ku ri ni ndlala eYerusalema. Nivusiku Sedekiyasi ni vavanuna vakwe va nyimpi va balekile. Va kumiwe etimbaleni ta le kwandzasini ra Yeriko, laha Sedekiyasi a tekiweke a yisiwa eka Nebukadnetsara eRibla. Vana va Sedekiyasi va dlayiwe emahlweni ka yena. Tanihi leswi Sedekiyasi a ri ni malembe ya 32 hi nkarhi wolowo, swi le rivaleni leswaku vana vakwe a va ha ri vatsongo. Endzhaku ka loko a vone vana vakwe va dlayiwa emahlweni ka yena, Sedekiyasi u pfariwe mahlo kutani a bohiwa hi tinketana ta koporo, a yisiwa eBabilona laha a feleke ekhotsweni.—2Th 25:2-7; Yr 39:2-7; 44:30; 52:6-11; ringanisa Yr 24:8-10; Ezk 12:11-16; 21:25-27.
(Yeremiya 39:15-18) Kutani rito ra Yehovha ri fika eka Yeremiya loko a ha pfaleriwe eXivaveni xa Murindzi, ri ku: 16 “Famba, u ya byela Ebedi-meleke lowa Muetiyopiya, u ku, ‘Yehovha wa mavuthu, Xikwembu xa Israyele, u te: “Waswivo, ndzi hetisisa marito ya mina ehenhla ka muti lowu hi khombo, ku nga ri hi leswinene, kunene ma ta hetiseka emahlweni ka n’wina esikwini rero.”’ 17 “‘Ndzi ta ku kutsula esikwini rero,’ ku vula Yehovha, ‘naswona a wu nge nyiketiwi evokweni ra vanhu lava u va chavaka.’ 18 “‘Hikuva ndzi ta ku ponisa, naswona a wu nge dlayiwi hi banga; kunene moya-xiviri wa wena wu ta kotisa leswi phangiweke, hikuva u ndzi tshembile,’ ku vula Yehovha.”
Muhakeri Wa Vanhu Hinkwavo Lava Xi Tirhelaka
Yehovha u swi vonile leswi Ebedi-meleke a swi endleke. Xana U swi tlangerile? Hi ku tirhisa Yeremiya, Xikwembu xi byele Ebedi-meleke leswaku ku lovisiwa ka Yuda ku tshinele. Kutani Xikwembu xi nyike Ebedi-meleke switiyisekiso swa ntlhanu swa leswaku xi ta n’wi ponisa. Yehovha u te: “Ndzi ta ku kutsula . . . A wu nge nyiketiwi evokweni ra vanhu. . . Ndzi ta ku ponisa. . . A wu nge dlayiwi hi banga. . . Kunene moya-xiviri wa wena wu ta kotisa leswi phangiweke.” Ha yini Yehovha a tshembise Ebedi-meleke leswaku u ta n’wi sirhelela? Yehovha u n’wi byele a ku: “Hikuva u ndzi tshembile.” (Yeremiya 39:16-18) Yehovha a a swi tiva leswaku Ebedi-meleke a nga endlanga leswi a swi endleke ntsena hileswi a khathala hi Yeremiya kambe ni hileswi a a tshemba Xikwembu.
(Yeremiya 40:1-6) Rito leri fikeke eka Yeremiya ri huma eka Yehovha endzhaku ka loko Nebuzaradani murhangeri wa varindzi a n’wi rhumile ku suka eRhama, loko a n’wi teka a ha bohiwe hi tinghomondho exikarhi ka hinkwavo lava nga evukhumbini eYerusalema ni le Yuda, lava a va yisiwa evukhumbini eBabilona. 2 Kutani murhangeri wa varindzi a teka Yeremiya a n’wi byela a ku: “Yehovha Xikwembu xa wena hi yena la vuleke khombo leri ehenhla ka ndhawu leyi, 3 leswaku Yehovha a ri hetisisa, a endla hilaha a vuleke hakona, hikuva mi dyohele Yehovha naswona a mi ri yingisanga rito ra yena. Kutani ku endleke nchumu lowu eka n’wina. 4 Kutani waswivo, ndzi ku ntshunxile namuntlha eka tinghomondho leti a ti ri emavokweni ya wena. Loko u vona swi ri swinene ematihlweni ya wena ku famba na mina eBabilona, a hi fambe, ndzi ta ku veka tihlo. Kambe loko u vona swi bihile ematihlweni ya wena ku famba na mina eBabilona, sala. Waswivo! Tiko hinkwaro ri le mahlweni ka wena. Kun’wana ni kun’wana laha u vonaka ku ri kunene, 5 ku lulamile ematihlweni ya wena ku ya kona, yana.” A a nga si lunghekela ku tlhela loko Nebuzaradani a ku: “Tlhelela eka Gedaliya n’wana wa Ahikama n’wana wa Xafani, loyi hosi ya Babilona yi n’wi vekeke ehenhla ka miti ya Yuda, u tshama na yena exikarhi ka vanhu; kumbe laha u vonaka ku lulamile ematihlweni ya wena ku ya kona, yana.” Kutani murhangeri wa varindzi a n’wi nyika swakudya ni nyiko, a n’wi tshika a famba. 6 Hikwalaho Yeremiya a ya eka Gedaliya n’wana wa Ahikama eMizpa kutani a tshama na yena exikarhi ka vanhu lava a va sele etikweni.
it-2 482
Nebuzaradani
Nebuzaradani u ntshunxe Yeremiya hi ku landza xileriso xa Nebukadnetsara, kutani a vulavula na yena hi ndlela ya musa, a n’wi pfumelela ku hlawula leswi a lavaka ku swi endla ni ku tlhela a tinyikela leswaku u ta n’wi khathalela. Nakambe Nebuzaradani a a ri muvulavuleri wa hosi ya le Babilona loko ku hlawuriwa Gedaliya loyi a a ri ndhunankulu ya vanhu lava a va sele etikweni. (2Th 25:22; Yr 39:11-14; 40:1-7; 41:10) Endzhakunyana ka malembe ya kwalomu ka ntlhanu hi 602 B.C.E., Nebuzaradani u yise Vayuda van’wana evukhumbini, kumbexana lava balekeleke etindhawini ta le kusuhi.—Yr 52:30.
Endla Ndzavisiso
(Yeremiya 42:1-3) Kutani varhangeri hinkwavo va mavandla ya nyimpi na Yohanani n’wana wa Kariya na Yezaniya n’wana wa Hoxaya ni vanhu hinkwavo, ku suka eka lontsongo ku ya eka lonkulu, va tshinela 2 va byela Yeremiya lowa muprofeta, va ku: “Hi kombela leswaku xikombelo xa hina xa tintswalo xi fika emahlweni ka wena, naswona u hi khongelela eka Yehovha Xikwembu xa wena ni masalela lawa hinkwawo, hikuva hi siyiwile hi nga ri vangani eka vo tala, hilaha mahlo ya wena ma hi vonaka hakona. 3 Onge Yehovha Xikwembu xa wena a nga hi byela ndlela leyi hi faneleke ku famba ha yona ni nchumu lowu hi faneleke hi wu endla.”
(Yeremiya 43:2) Azariya n’wana wa Hoxaya na Yohanani n’wana wa Kariya ni vanhu hinkwavo lava tikukumuxaka va byela Yeremiya, va ku: “Wena u vulavula mavunwa. Yehovha Xikwembu xa hina a nga ku rhumanga, a ku, ‘Mi nga ngheni aEgipta mi luvela kona.”
(Yeremiya 43:4) Yohanani n’wana wa Kariya ni varhangeri hinkwavo va mavandla ya nyimpi ni vanhu hinkwavo a va ri yingisanga rito ra Yehovha, leswaku va hambeta va tshama etikweni ra Yuda.
Xana Wa Tivutisa Leswaku “Yehovha U Kwihi?”
Loko Yerusalema wu lovisiwile ni loko vuthu ra Babilona ri yise Vayuda evuhlongeni, Yohanani u lunghiselele ku teka ntlawa lowutsongo lowu saleke wa Vayuda a wu yisa aEgipta. Makungu ya vona ma endliwile, kambe loko va nga si famba va kombele Yeremiya leswaku a va khongelela a kombela nkongomiso eka Yehovha. Kambe, loko va nga kumi nhlamulo leyi a va yi lava, va ye emahlweni ni makungu ya vona. (Yeremiya 41:16–43:7) Xana u dyondza swo karhi eka xiendlakalo lexi lerova na wena loko u hambeta u lava Yehovha, u ta endla leswaku u n’wi kuma?
(Yeremiya 43:6, 7) Hambi ku ri vanhu lava tiyeke emirini, vavasati ni swihlangi ni vana va vanhwanyana va hosi ni moya-xiviri wun’wana ni wun’wana lowu Nebuzaradani murhangeri wa varindzi a wu pfumeleleke wu tshama na Gedaliya n’wana wa Ahikama n’wana wa Xafani, na Yeremiya lowa muprofeta na Baruku n’wana wa Neriya. 7 Eku heteleleni va fike etikweni ra Egipta, hikuva a va ri yingisanga rito ra Yehovha; kutani hakatsongo-tsongo va fika eTahapenese.
it-1 463 ¶4
Ntlhandlamano wa mikarhi
Muti wa Yerusalema wu rhendzeriwe ro hetelela hi lembe ra vukaye ra ku fuma ka Sedekiyasi (609 B.C.E.), naswona wu lovisiwe hi lembe ra vu-11 (607 B.C.E.), swi fambisana ni lembe ra vu-19 ra ku fuma ka Nebukadnetsara (loko ku hlayeriwa ku sukela eka lembe leri a sunguleke ku fuma hi rona hi 625 B.C.E.). (2Th 25:1-8) Hi n’hweti ya vuntlhanu ya lembe rero (n’hweti ya Ab, leyi fambisanaka na July na August) muti wu lovisiwile naswona makhumbi ya wona ma mbundzumuxiwile kutani vanhu vo tala va yisiwa evukhumbini. Hambiswiritano, “swisiwana swin’wana swa tiko” swi pfumeleriwe ku sala naswona leswi swi endleke kukondza ku fa Gedaliya loyi a a hlawuriwe hi Nebukadnetsara, laha endzhaku va balekeleke aEgipta, kutani eku heteleleni muti wa Yuda wa sala wu nga ha ri na vanhu. (2Th 25:9-12, 22-26) Leswi swi endleke hi n’hweti ya vunkombo ya Etanimi (kumbe Tishri, leyi fambisanaka na September na October). Hikwalaho, swi nga ha endleka leswaku malembe ya 70 ya ku lovisiwa ka muti ma sungule hi October 1, 607 B.C.E., ma hela hi 537 B.C.E. Hi n’hweti ya vunkombo eku heleni ka lembe rero, ntlawa wo sungula wa Vayuda wu tlhelele eYuda, laha se a swi endla malembe ya 70 muti wolowo wu nga ha ri na vanhu.—2Tk 36:21-23; Ezr 3:1.
Ku Hlaya Ka Bibele
(Yeremiya 40:11–41:3) Vayuda hinkwavo lava a va ri eka Mowabu ni le xikarhi ka vana va Amone ni le Edomu ni lava a va ri ematikweni laman’wana hinkwawo, na vona va twe leswaku hosi ya Babilona yi nyikete masalela eka Yuda ni leswaku ehenhla ka vona yi veke Gedaliya n’wana wa Ahikama n’wana wa Xafani. 12 Kutani Vayuda hinkwavo va sungula ku vuya etindhawini hinkwato leti a va hangalaseriwe eka tona, va hambeta va ta etikweni ra Yuda eka Gedaliya eMizpa. Va hlengeleta vhinyo ni mihandzu ya ximumu yo tala ngopfu. 13 Loko ku ri Yohanani n’wana wa Kariya ni varhangeri hinkwavo va mavandla ya nyimpi lava a va ri enhoveni, va ta eka Gedaliya eMizpa. 14 Hiloko va ku eka yena: “Xana a wu swi tivi leswaku Balisi, hosi ya vana va Amone, u rhume Iximayele n’wana wa Nethaniya leswaku a ba moya-xiviri wa wena a wu dlaya?” Kambe Gedaliya n’wana wa Ahikama a nga va kholwanga. 15 Kutani Yohanani n’wana wa Kariya a byela Gedaliya, evutumbelweni eMizpa a ku: “Ndzi lava ku famba sweswi ndzi ya dlaya Iximayele n’wana wa Nethaniya, hikuva a ku na munhu loyi a nga ta swi tiva. Ha yini a fanele a ba moya-xiviri wa wena a wu dlaya, naswona ha yini vanhu hinkwavo va Yuda lava hlengeletiwaka va fanele va hangalasiwa ni masalela ya Yuda ma lova?” 16 Kambe Gedaliya n’wana wa Ahikama a byela Yohanani n’wana wa Kariya a ku: “U nga wu endli nchumu lowu, hikuva u vulavula mavunwa malunghana na Iximayele.”
41 Kutani hi n’hweti ya vunkombo Iximayele n’wana wa Nethaniya n’wana wa Elixama wa vana va le vuhosini, wa vakulukumba va hosi ni vavanuna van’wana va khume lava a va ri na yena va ta eka Gedaliya n’wana wa Ahikama eMizpa. Hiloko va dya xinkwa swin’we eMizpa. 2 Kutani Iximayele n’wana wa Nethaniya ni vavanuna va khume lava a va ri na yena va suka va yima, va dlaya Gedaliya n’wana wa Ahikama n’wana wa Xafani hi banga. Hiloko a dlaya loyi hosi ya Babilona yi n’wi vekeke etikweni. 3 Vayuda hinkwavo lava a va ri na Gedaliya, eMizpa ni Vakalidiya lava a va ri kwalaho, ku nga vavanuna va nyimpi, Iximayele u va dlayile.
MAY 22-28
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | YEREMIYA 44-48
“Tshika ‘Ku Lava Swilo Leswikulu’”
(Yeremiya 45:2, 3) “Yehovha Xikwembu xa Israyele u vurile malunghana na wena, Wena Baruku, 3 a ku, ‘U te: “Khombo eka mina, hikuva Yehovha u engetele gome eka xitlhavi xa mina! Ndzi hele matimba hikwalaho ka nhlomulo wa mina, naswona a ndzi yi kumanga ndhawu yo wisela eka yona.”’
Papalata ‘Ku Tilavela Swilo Leswikulu’
4 Xivangelo xin’wana lexi endleke leswaku Baruku a karhateka, a ku ri ku lava ndhuma ni xikhundlha. Hambileswi Baruku a a ri matsalana wa Yeremiya, a a nga ri matsalana wa Yeremiya ntsena. Eka Yeremiya 36:32, Baruku u vuriwa “lowa matsalana.” Vumbhoni lebyi kumiweke loko ku endliwa vuyimburi byi komba leswaku a a ri ni xikhundlha xo va mutirhela-mfumo wa le vuhosini. Entiyisweni, xithopo lexi fanaka xi tirhisiwe eka “Elixama lowa matsalana,” loyi a a hlayiwa exikarhi ka tihosana ta le Yuda. Leswi swi vula leswaku Baruku na yena a a nghena “ekamareni ro dyela ra matsalana” “endlwini ya hosi,” a ri un’wana wa vatirhi-kulobye va Elixama. (Yer. 36:11, 12, 14) Kutani swi nga ha endleka leswaku Baruku a a ri mutirhela-mfumo la dyondzekeke wa le ndlwini ya vuhosi. Seraya buti wa yena a a ri murindzi wa yindlu ya Hosi Sedekiyasi naswona u fambe ni hosi eka tsima rin’wana ra nkoka eBabilona. (Hlaya Yeremiya 51:59.) Tanihi leswi Seraya a a ri murindzi wa yindlu, kumbexana a a ungamela ku phakeriwa ka swilo ni ku lavela hosi ndhawu yo tshama loko yi ri eriendzweni, ku nga xikhundlha lexi tlakukeke hakunene.
5 U nga swi twisisa leswaku munhu loyi a a tolovele ku va ni xikhundlha lexi tlakukeke a a ta karhala ku tsala marungula yo tala ya vuavanyisi lebyi a byi ta wela tiko ra Yuda. Entiyisweni, xikhundlha ni ntirho wa Baruku a swi ta va ekhombyeni hileswi a a seketela muprofeta wa Xikwembu. Nakambe anakanya hi vuyelo lebyi a byi ta va kona loko Yehovha a ta hirimuxa swilo leswi a swi akeke, hilaha hi hlayaka hakona eka Yeremiya 45:4. “Swilo leswikulu” leswi Baruku a a ehleketa hi swona—ku nga ha va ku kuma swikhundlha swin’wana endlwini ya vuhosi kumbe ku kuma rifuwo—a swi ta va swa hava. Xikwembu a xi ri ni xivangelo xo alela Baruku leswaku a tihlayisela xikhundlha efambiselweni rero ra Xiyuda leri a ri ta lovisiwa hi nkarhi wolowo.
6 Hi hala tlhelo, swi nga endleka leswaku “swilo leswikulu” leswi Baruku a a swi lava a swi katsa ni rifuwo. Matiko lawa a ma rhendzele tiko ra Yuda a ma titshege swinene hi swikhundlha swin’we ni rifuwo. Tiko ra Mowabu a ri tshembe ‘mintirho ni xuma xa rona.’ Hambi ku ri tiko ra Amone a ri tshembe mintirho ni xuma xa rona. Naswona Yehovha u endle leswaku Yeremiya a hlamusela tiko ra Babilona ri ri leri nga ni “xuma xo tala.” (Yer. 48:1, 7; 49:1, 4; 51:1, 13) Kambe, ntiyiso wa mhaka hileswaku Xikwembu a xi ma sola matiko wolawo.
(Yeremiya 45:4, 5a) “U fanele u n’wi byela u ku, ‘Yehovha u te: “Waswivo! Leswi ndzi swi akeke ndza swi hirimuxa, nileswi ndzi swi byaleke ndza swi simula, ni tiko hinkwaro. 5 Kambe loko ku ri wena, u tshamela ku lava swilo leswikulu. U nga tshameli ku swi lava.”’
Papalata ‘Ku Tilavela Swilo Leswikulu’
2 Baruku u rile a ku: “Khombo eka mina, hikuva Yehovha u engetele gome eka xitlhavi xa mina! Ndzi hele matimba hikwalaho ka nhlomulo wa mina.” Swi nga ha endleka leswaku na wena minkarhi yin’wana u vule leswaku u hele matimba, ku nga khathariseki leswaku sweswo u swi vule erivaleni kumbe hi mbilu. Ku nga khathariseki leswaku Baruku u swi endlise ku yini sweswo, Yehovha a a yingiserile. Mukambisisi wa timbilu ta vanhu a a swi tiva leswi a swi endla Baruku a karhateka naswona hi ku tirhisa Yeremiya, Xikwembu xi pfune Baruku hi musa. (Hlaya Yeremiya 45:1-5.) Kambe u nga ha tivutisa leswaku ha yini Baruku a a titwa a hele matimba. Xana sweswo a swi vangiwa hi xiavelo lexi a a ri na xona kumbe swi nga ha endleka leswaku a swi vangiwa hi swiyimo leswi a a fanele a xi hetisisa eka swona? Entiyisweni, mbilu ya yena hi yona a yi n’wi karhata. Baruku a a “lava swilo leswikulu.” Xana a ku ri yini? Xana Yehovha u n’wi tshembise leswaku u ta n’wi nyika yini loko o amukela ndzayo ni nkongomiso wa Xikwembu? Naswona xana hi nga dyondza yini eka ntokoto wa Baruku?
(Yeremiya 45:5b) “‘Hikuva ndzi tisa khombo ehenhla ka nyama hinkwayo,’ ku vula Yehovha, ‘naswona ndzi ta ku nyika moya-xiviri wa wena kukota leswi phangiweke etindhawini hinkwato leti u nga ta ya eka tona.’”
Lava Mfumo, Ku Nga Ri Swilo
6 Ehleketa hi Baruku, matsalana wa muprofeta Yeremiya. Loko Baruku a sungula “ku lava swilo leswikulu,” Yehovha u n’wi tsundzuxe leswaku ku nga ri khale muti wa Yerusalema a wu ta lovisiwa. Kambe u tshembise Baruku leswaku u ta n’wi ponisa. (Yeremiya 45:1-5) Baruku a a nga fanelanga a langutela swo tala. Yehovha a nga ta ponisa swilo leswi vanhu a va ri na swona. (Yeremiya 20:5) Namuntlha, hi hanya enkarhini lowu misava ya Sathana yi nga le kusuhi swinene ni ku herisiwa. Kutani lowu a hi wona nkarhi wo va hi tihlengeletela swilo swo tala. Naswona a hi fanelanga hi langutela leswaku endzhaku ka nhlomulo lowukulu, ha ha ta va ni swilo leswi hi nga na swona sweswi, hambiloko hi swi rhandza ngopfu.—Swiv. 11:4; Mat. 24:21, 22; Luka 12:15.
Endla Ndzavisiso
(Yeremiya 48:13) Kutani Vamowabu va ta khomiwa hi tingana hikwalaho ka Kemoxi, hilaha vanhu va yindlu ya Israyele va khomiweke hi tingana hakona hikwalaho ka Bethele ntshembo wa vona.
it-1 430
Kemoxi
Loko muprofeta Yeremiya a hlamusela hi khombo leri tiko ra Mowabu a ri ta langutana na rona, u vule leswaku xikwembu xa rona lexikulu Kemoxi swin’we ni vaprista ni tihosana a va ta yisiwa evukhumbini. Vamowabu va khomisiwe tingana hikwalaho ka leswi xikwembu xa vona a xi nga ha pfuni nchumu, hilaha mfumo wa Israyele wa tinyimba ta khume wu veke ni tingana ha yona eka Bethele hikwalaho ka leswi a wu katseka eka ku gandzela rhole.—Yr 48:7, 13, 46.
(Yeremiya 48:42 ) “‘ Kunene Mowabu u ta lovisiwa a nga ha vi na vanhu, hikuva u tikukumuxile eka Yehovha.
it-2 422 ¶2
Mowabu
A swi kanakanisi leswaku vuprofeta bya ku lovisiwa ka muti wa Mowabu byi hetisekile. Eka madzana ya malembe lama hundzeke Vamowabu va lovisiwile. (Yr 48:42) Namuntlha madoroba lama fanisiwaka ni muti wa Mowabu i Nebo, Hexiboni, Arowere, Beta-gamulu na Bali-meyoni naswona a ka ha tshami vanhu ka tindhawu teto. Namuntlha tindhawu tin’wana to tala a ti tiveki.
Ku Hlaya Ka Bibele
(Yeremiya 47:1-7) Leri i rito ra Yehovha eka Yeremiya lowa muprofeta malunghana ni Vafilisita, Faro a nga si herisa Gaza. 2 Yehovha u te: “Waswivo! Mati ma ta ma huma en’walungwini naswona ma endle nkova lowu teleke. Ma ta khukhula tiko ni leswi teleke eka rona, muti ni lava tshamaka eka wona. Kunene vanhu va ta huwelela, un’wana ni un’wana la tshamaka etikweni u ta rila. 3 Loko ku twala mpfumawulo wa swigingi swa masondzo ya tihanci takwe, loko ku ketlaketla makalichi yakwe ya nyimpi, pongo ra mavhilwa ya yena, vatatana a va nge hundzulukeli eka vana, hikwalaho ka ku lelemela ka mavoko ya vona, 4 hikwalaho ka siku leri taka ra ku phangela Vafilisita hinkwavo, ku dlaya muponi un’wana ni un’wana loyi a a pfuna eTiri ni le Sidoni. Hikuva Yehovha u phangela Vafilisita, lava seleke exihlaleni xa Kafitoro. 5 Ku va ni mpandla ku ta fika eGaza. Axikeloni u miyetiwile. Wena salela ra rivala ra le hansi, xana u ta tixekelela ku fikela rini? 6 “Aha, banga ra Yehovha! Xana u ta tshama u nga miyeli ku fikela rini? Tlhomeka enkotlotweni wa wena. Wisa u miyela. 7 “Xana ri nga miyerisa ku yini, kasi ri lerisiwe hi Yehovha? I ra Axikeloni ni vugima-lwandle. U hlawule leswaku ri va kwalaho.”
MAY 29–JUNE 4
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | YEREMIYA 49-50
“Yehovha U Katekisa Lava Titsongahataka Naswona U Xupula Lava Tikukumuxaka”
(Yeremiya 50:4-7) “Emasikwini wolawo ni le nkarhini wolowo,” ku vula Yehovha, “vana va Israyele ni vana va Yuda va hlanganile, va ta ta. Va ta famba, va famba va ri karhi va rila, naswona va ta lava Yehovha Xikwembu xa vona. 5 Va ta tshamela ku vutisa ndlela leyi yaka eSiyoni, swikandza swi langute tlhelo rero, va ku, ‘Tanani, a hi tihlanganiseni na Yehovha eka ntwanano lowu tshamaka hilaha ku nga heriki lowu nga ta ka wu nga rivariwi.’ 6 Vanhu va mina va hundzuke ntlhambi wa swivumbiwa leswi lovaka. Varisi va vona va va tsendzelekisile. Va va yise etintshaveni. Va suke entshaveni va ya exitsungeni. Va rivale ndhawu ya vona yo wisela eka yona. 7 Hinkwavo lava va va kumaka va va dyile, ni swirha swa vona swi te, ‘A hi nge vi na nandzu, hikwalaho ka leswi va dyoheleke Yehovha ndhawu yo lulama ya ku tshama eka yona ni ntshembo wa vatata wa vona, Yehovha.’”
(Yeremiya 50:29-32) Vitanani vacopi va lwa na Babilona, hinkwavo lava kungaka vurha. Dzimani mixaxa mi n’wi rhendzela hinkwako. Ku nga tshuki ku va ni lava va balekaka. N’wi tlheriseleni hi ku ya hi ntirho wa yena. Hi ku landza hinkwaswo leswi a swi endleke, n’wi endleni swona. Hikuva u tikukumixile ehenhla ka Yehovha, eka Mukwetsimi wa Israyele. 30 Hikokwalaho majaha ya yena ma ta wa emintsendzeleni yakwe, ni vavanuna vakwe hinkwavo va nyimpi va ta miyetiwa esikwini rero,” ku vula Yehovha. 31 “Waswivo! Ndzi lwa na wena, Mutikukumuxi,” ku vula Hosi leyi Lawulaka, Yehovha wa mavuthu, “hikuva siku ra wena ri fanele ri fika, nkarhi lowu ndzi nga ta ku nyika ha wona nyingiso. 32 Kunene Mutikukumuxi u ta khunguvanyeka, a wa, kambe a nge pfuxiwi hi munhu. Emitini ya yena ndzi ta lumeka ndzilo, wu ta lovisa tindhawu hinkwato leti ti n’wi rhendzeleke.”
it-1 54
Nala
Loko vanhu va Xikwembu va nga tshembeki, a xi endla leswaku valala va vona va phanga swilo swa vona ni ku va hlula. (Ps 89:42; Swir 1:5, 7, 10, 17; 2:17; 4:12) Hambiswiritano, valala volavo a va gimeta hi ku vula leswaku va hlule tinyimpi teto hi matimba ya vona,va tibuma ni ku dzunisa swikwembu swa vona ni ku tlhela va anakanya leswaku a va nge voniwi nandzu hikwalaho ka leswi va xaniseke vanhu va Yehovha. (Dt 32:27; Yr 50:7) Hikwalaho a swi fanela leswaku Yehovha a tsongahata valala lava, lava tikukumuxaka (Esa 1:24; 26:11; 59:18; Na 1:2) naswona leswi u swi endle hikwalaho ka vito rakwe ro kwetsima.—Esa 64:2; Ezk 36:21-24.
(Yeremiya 50:38, 39) Mati ya yena ma onhiwa, naswona ma ta phya. Hikuva i tiko ra swifaniso leswi vatliweke, hikwalaho ka swivono swa vona leswi chavisaka va tshamela ku hlangana nhloko. 39 Hikokwalaho lava va tshamaka etindhawini leti nga riki na mati va ta .tshama ni swiharhi leswi rilaka, eka yena ku fanele ku tshama tinca; a ku nge he tlheli ku tshamiwa eka yena, naswona a nge he vi kona eka xitukulwana xin’wana ku ya eka xitukulwana xin’wana.”
“Yehovha U Endle Leswi A A Swi Anakanyile”
15 Nakambe Yeremiya u profete hi ku hluriwa ka Vababilona, lava hluleke Vaegipta. Loko ka ha sele dzana ra malembe, hi ku pakanisa Yeremiya u profete hi ku wa ka Babilona hi xitshuketa. Xana a wu ta wa hi ndlela yihi? Muprofeta wa Xikwembu u vule leswaku mati ya wona lawa a ma wu sirhelela a “ma ta phya” naswona vavanuna va wona va matimba a va nga ta lwa. (Yer. 50:38; 51:30) Vuprofeta lebyi byi hetiseke hinkwabyo loko Vameda ni Vaperesiya va hambukisa Nambu wa Yufrata, va tsemakanya eka wona ivi va nghena emutini wolowo va hlasela Vababilona hi xitshuketa. A swi kanakanisi leswaku u ta anakanyisisa hi nkoka wa leswaku muti wolowo a wu ta tshama wu ri rhumbi. (Yer. 50:39; 51:26) Hambi ku ri namuntlha, marhumbi ya muti wa Babilona lowu a wu ri ni matimba ma kombisa leswaku vuprofeta bya Xikwembu bya pakanisa.
Buku Leyi Humaka Eka Xikwembu
20 Esaya u fe a nga si vona Babilona wu ri hava vaaki. Kambe eku hetisekeni ka vuprofeta, muti wa Babilona wu hetelele wu ri “nhulu ya maribye.” (Yeremiya 51:37) Hi ku ya hi xidyondzi xa Muheveru Jerome (la velekiweke hi lembe-xidzana ra vumune C.E.), esikwini ra yena Babilona a ku ri vuhlotelo lebyi “swiharhi swa mixaka hinkwayo” a swi famba-famba eka byona, naswona wa ha pfumala vaaki ni namuntlha. Ku pfuxiwa kwihi ni kwihi ka muti wa Babilona tanihi xinavetisi xa vavalangi ku nga koka vaendzi, kambe “rav̌i ni hluke” ra Babilona swi fele makumu, hilaha Esaya a vhumbheke hakona.
Endla Ndzavisiso
(Yeremiya 49:1, 2) Eka vana va Amone Yehovha u te: “Xana Israyele a nga na vona vana, kumbe, xana a nga na yena mudyandzhaka? Ha yini Malikomo a teke Gadi a va wa yena, ni vanhu va yena va tshame emitini ya Israyele?” 2 “‘Hikokwalaho, waswivo, masiku ma ta,’ ku vula Yehovha, ‘ndzi ta endla leswaku ku twakala hungwe ra nyimpi ku lwa na Rhaba wa vana va Amone; kunene u ta hundzuka tshuka leri nga rhumbi, kutani swimitana leswi titshegeke hi yena swi ta hisiwa hi ndzilo.’ “‘Kutani Israyele u ta dya ndzhaka ya lava va nga va yena,’ Yehovha u vurile.
it-1 94 ¶6
Vaamoni
Swi vonaka onge ku hlongoriwa ka vanhu va tinyimba ta khume ta le n’walungwini wa Israyele hi Tiglata-pilizere wa vunharhu ni un’wana wa vatlhandlami vakwe (2Th 15:29; 17:6), Vaamoni va sungule ku lawula ndhawu leyi a yi ri ya nyimba ya Gadi leyi va tsandzekeke ku yi kuma loko va lwa na Yefta. (Ringanisa Ps 83:4-8.) Xisweswo eka rungula leri Yehovha a ri vuleke hi ku tirhisa Yeremiya, Vaamoni va tshinyiwile hi leswi va tekeke ndzhaka ya Vagadi naswona va tsundzuxiwe hi ku lovisiwa ka vona ni xikwembu xa vona Malikomo. (Yr 49:1-5) Vaamoni va ye emahlweni va rhumela mavuthu ya vaphangi leswaku ma ya karhata tiko ra Yuda leri a ri rhangeriwa hi Hosi Yoyakimi hi nkarhi wa malembe yo hetelela ya mfumo wa Yudiya.—2Th 24:2, 3.
(Yeremiya 49:17, 18) “Kutani Edomu u ta va xihlamariso. Un’wana ni un’wana la hundzaka eka yena u ta languta hi ku hlamala, a ba noti hikwalaho ka makhombo ya yena hinkwawo.18 Ku fana ni loko ku hluriwa Sodoma na Gomora ni miti leyi nga le kusuhi na yena,” Yehovha u vurile, “ku hava munhu la nga ta tshama kona, naswona ku hava n’wana wa munhu loyi a nga ta luvela eka yena.
“Yehovha U Endle Leswi A A Swi Anakanyile”
18 Vuprofeta byin’wana byi hetiseke hi lembe-xidzana ro sungula C.E. Xikwembu xi tirhise Yeremiya leswaku xi profeta leswaku tiko ra Edomu a ri ri exikarhi ka matiko lawa a ma ta hlaseriwa hi Vababilona. (Yer. 25:15-17, 21; 27:1-7) Kambe Xikwembu xi vule swo tala ku tlula leswi a swi ta humelela tiko ra Edomu. Tiko ra Edomu a ri ta fana na Sodoma na Gomora. Wa swi tiva leswaku sweswo a swi vula leswaku a ri ta va rhumbi hilaha ku nga heriki, a ri nga ta ha va kona. (Yer. 49:7-10, 17, 18) Sweswo hi swona leswi nga endleka. Xana u ehleketa leswaku vito leri nge Edomu ni leri nge Vaedomu ma nga ha kumeka namuntlha? Xana ma ha kumeka emimepeni ya manguva lawa? Doo! Ma kumeka etibukwini ta khale ni ta matimu ya Bibele kumbe emimepeni ya khale swinene. Flavius Josephus u vule leswaku Vaedomu va sindzisiwe ku amukela ndhavuko wa Vayuda hi lembe-xidzana ra vumbirhi B.C.E. Endzhaku ka sweswo, loko muti wa Yerusalema wu lovisiwa hi 70 C.E., rixaka ra vona ri nambe ri hela.
Yehovha A Tiendlela Vito Ro Saseka
6 Kambe ha yini Yehovha a lwe ni Vaedomu? Ku sukela eku sunguleni, Vaedomu, ku nga valala va vanhu lava Xikwembu a xi endle ntwanano na vona, a va hlanganyeta rivengo leri lumekiweke hi tata wa vona Esawu. (Genesa 25:24-34; Tinhlayo 20:14-21) Ku dzika ka rivengo leri Vaedomu a va venga Vayuda ha rona ku tikombe ngopfu hi nkarhi wa ku lovisiwa ka Yerusalema loko Vaedomu va ndhundhuzela masocha ya le Babilona. (Pisalema 137:7) Eka Yehovha, rivengo rero a ri vula ku dlonyola ndzololo ya tihlo rakwe. A swi hlamarisi leswi a endleke xiboho xa ku hlomula banga ra yena ra ku tirihisela eka Vaedomu!—Esaya 34:5-15; Yeremiya 49:7-22.
Ku Hlaya Ka Bibele
(Yeremiya 50:1-10) Rito leri Yehovha a ri vuleke malunghana na Babilona, ni tiko ra Vakalidiya, ha Yeremiya lowa muprofeta: 2 “Byelani matiko, mi swi twarisa. Mi tlakusa xikombiso; swi twariseni. Mi nga fihli nchumu. Vulani mi ku, ‘Babilona u tekiwile. Bele u khomisiwe tingana. Medoraki u khomiwe hi ku chava. Swifaniso swa yena swi khomisiwe tingana. Swifaniso swa yena swa hava leswi hombolokeke swi khomiwe hi ku chava.’ 3 Hikuva tiko ri te ehenhla ka yena ri huma en’walungwini. Hi yena la endlaka tiko rakwe ri va xihlamariso, lerova a ku na munhu la tshamaka eka yena. Vanhu ni swifuwo va balekile. Va fambile.” 4 “Emasikwini wolawo ni le nkarhini wolowo,” ku vula Yehovha, “vana va Israyele ni vana va Yuda va hlanganile, va ta ta. Va ta famba, va famba va ri karhi va rila, naswona va ta lava Yehovha Xikwembu xa vona. 5 Va ta tshamela ku vutisa ndlela leyi yaka eSiyoni, swikandza swi langute tlhelo rero, va ku, ‘Tanani, a hi tihlanganiseni na Yehovha eka ntwanano lowu tshamaka hilaha ku nga heriki lowu nga ta ka wu nga rivariwi.’ 6 Vanhu va mina va hundzuke ntlhambi wa swivumbiwa leswi lovaka. Varisi va vona va va tsendzelekisile. Va va yise etintshaveni. Va suke entshaveni va ya exitsungeni. Va rivale ndhawu ya vona yo wisela eka yona. 7 Hinkwavo lava va va kumaka va va dyile, ni swirha swa vona swi te, ‘A hi nge vi na nandzu, hikwalaho ka leswi va dyoheleke Yehovha ndhawu yo lulama ya ku tshama eka yona ni ntshembo wa vatata wa vona, Yehovha.’” 8 “Balekani mi huma exikarhi ka Babilona, mi huma etikweni ra Vakalidiya, mi kotisa swiharhi leswi rhangaka emahlweni ka ntlhambi. 9 Hikuva, waswivo, ku lwisana na Babilona ndzi pfuxa ni ku humesa nhlengeletano ya matiko lamakulu ku suka etikweni ra le n’walungwini, kunene ma ta longoloka ku lwa na yena. U ta tekiwa kona. Miseve ya munhu yi fana ni ya munhu wa matimba leyi vangaka ku pfumala vana, leyi yi nga vuyiki yi nga ri na vuyelo. 10 Kutani Kalidiya u ta phangiwa. Hinkwavo lava va n’wi phangaka va ta eneriseka,” ku vula Yehovha.