Swikombo Swa Minkandziyiso Leyi Nga Eka Xiyimiso Xa Minhlangano Xa Mahanyelo Ni Ntirho
JUNE 5-11
it-2 360 ¶2-3
Vameda, Meda
Vameda ni Vaperesiya va hlule muti wa Babilona. Emalembeni ya 700 Yesu a nga si ta laha misaveni, muprofeta Esaya u profete leswaku Yehovha a a ta endla leswaku ‘Vameda . . . lava langutaka silivhere yi nga ri nchumu, naswona loko ku ri nsuku a va wu tsakeli,’ a va ta lwa na Babilona naswona “mavurha ya vona ma ta tlhavetela majaha.” (Esa 13:17-19; 21:2) Laha rito leri nge “Vameda” ri nga ha katsa ni Vaperesiya hilaha van’wamatimu va Magriki va ri tirhisaka ha kona loko va kombetela eka Vameda ni Vaperesiya. Ku va va teka nsuku ni silivhere swi nga ri nchumu, a swi kombisa leswaku a va tiyimiserile ku hlula Babilona lerova a ku nga ri na xifumbarheriso lexi a xi ta endla leswaku va nga xi hetisisi xikongomelo xa vona. Ku fana ni Vaperesiya, Vameda loko va lwa a va tirhisa vurha swinene. Hambileswi Mavurha lama endliweke hi timhandzi a ma hlanganisiwa ni koporo (ringanisa na Ps 18:34) hi ntolovelo a ‘ma tlhava majaha ya le Babilona’ hi miseve leyi lotiweke leswaku yi tlhava ku fika endzeni swinene.—Yr 51:11.
Swi nga ha va swi xiyiwile leswaku Yeremiya u kombetela eka tihosi ta le Meda tanihi leti katsekeke eka ku hlasela Babilona, leswi a katsaka to hlaya swi nga endlaka ku ri hi leswi ehansi ka mfumo wa Korexe hosi kumbe tihosi ta swiyimo swa le hansi ta Vameda ti yeke emahlweni ti va kona naswona leswi a swi nga fambisani ni endlelo ra khale. (Ringanisa na Yr 25:25.) Ku kumeke leswaku Vababilona va hluriwe hi Vameda, Vaperesiya, Vaelamiti ni tinxaka tin’wana ta le kusuhi naswona Mumeda la vuriwaka Dariyosi loyi a “endliweke hosi ya mfumo wa Vakalidiya” a a vekiwe hi Hosi Korexe wa Muperesiya.— Dn 5:31; 9:1 hlaya DARIYOSI No. 1.
it-2 459 ¶4
Nabonidus
Rungula ra Nabonidus ri vula leswi malunghana ni ku lovisiwa ka Babilona ri ri: “Vuthu ra Korexe ri nghene eBabilona ri nga lwanga nyimpi.” Leswi swi vula leswaku a va nga ta lwa naswona swi pfumelelana ni vuprofeta bya Yeremiya bya leswaku ‘vavanuna va matimba va Babilona a va ta tshika ku lwa.’—Yr 51:30.
it-1 237 ¶1
Babilona
Ku sukela hi 539 B.C.E., muti wa Babilona wu sungule ku nga ha vi na ndhuma hikwalaho ka leswi a wu hluriwile. Ku ringana kambirhi a wu wu yingisanga nawu wa hosi ya Muperesiya ku nga Dariyosi wo Sungula (Hystaspis) naswona eka xiendlakalo xa vumbirhi wu aviwile. Endzhaku ka loko muti wu vuyeteriwile wu xandzukele Xerxes wo Sungula kutani wu phangiwa. Alekzanda Lonkulu a a lava ku teka muti wa Babilona leswaku wu va ntsindza wakwe kambe hi xitshuketa u file hi 323 B.C.E. Nicator u hlule muti hi 312 B.C.E. ivi a rhumela nhundzu ya wona eTigri leswaku yi ta tirhiseriwa ku aka ntsindza wa Selukiya. Hambiswiritano muti lowu ni swimitana swa Vayuda swi ve kona ku fikela eminkarhini ya Vakreste vo sungula, leswi endleke leswaku Petro a endzela eBabilona hilaha swi kombisiweke ha kona eka papila rakwe. (1Pe 5:13) Rungula leri kumiweke kwalaho ri kombisa leswaku tempele ya Vababilona ya Bele yi ve kona ku fikela eku heleni ka 75 C.E. Emalembeni yo tlula 300 Yesu a pfuxiwile muti lowu wu ve marhumbi. A ku nga ha ri na nchumu eka wona a wo va “nhulu ya maribye.”—Yr 51:37.
it-2 444 ¶9
Ntshava
Yi yimela mimfumo. EBibeleni tintshava ti nga ha yimela mimfumo. (Dn 2:35, 44, 45; ringanisa Esa 41:15; Nhl 17:9-11, 18.) Tiko ra Babilona ri vitaniwe “ntshava leyi onhaka” hikwalaho ka leswi masocha ya nyimpi ma hluleke matiko man’wana. (Yr 51:24, 25) Loko pisalema yi fananisa mintirho ya Xikwembu ni ya vavanuna va nyimpi yi vula leswaku “xi funengetiwe hi ku vonakala, i xikulu ku tlula tintshava ta muhlaseriwa.” (Ps 76:4) “Tintshava ta muhlaseriwa” ti nga ha yimela mimfumo ya matimba. (Ringanisa Na 2:11-13.) Loko Davhida a vulavula hi Yehovha u te: “U yimise ntshava ya mina hi ntamu,”leswi vulaka leswaku Yehovha u tlakuse mfumo wa Davhida ni ku wu simeka wu tiya (Ps 30:7; ringanisa 2Sa 5:12.) Leswi tintshava ti fanisiwaka ni mimfumo swi hi pfuna ku twisisa nkoka wa leswi hlamuseriwaka eka Nhlavutelo 8:8 leswi nge: “nchumu wun’wana wo fana ni ntshava leyikulu leyi pfurhaka ndzilo.” Leswi wu fanisiwaka ni ntshava leyi pfurhaka, swi vula leswaku ndlela leyi wu fumaka ha yona wu ni matimba yo lovisa ku fana ni ndzilo.
it-2 882 ¶3
Lwandle
Mavuthu lama khapakhapaka. Yeremiya u hlamusela mpfumawulo wa vahlaseri va Babilona tanihi lowu fanaka ni “lwandle leri baka pongo.” (Yr 50:42) Hikwalaho, loko a vulavula hileswaku “lwandle” ri tata ehenhla ka Babilona a a vulavula hi vuthu ra masocha leri hlulaka ra Vameda ni Vaperesiya.—Yr 51:42; ringanisa Dn 9:26.
it-1 1214
Marhumbu
Loko munhu a dya swakudya swi ya emarhumbyini. Mhaka leyi yi hlamuseriwa hi ndlela yo fanekisela eka ndlela leyi munhu a anakanyisisaka ha yona hi leswi a swi dyondzaka hi Xikwembu kutani exivonweni, Ezekiyele u byeriwe leswaku a dya bukunsongwa leswaku a tata marhumbu yakwe hi yona. Ezekiyele u anakanyisise hi leswi swi tsariweke eka bukunsongwa kutani leswi swi endle leswaku a va ni matimba yo ya emahlweni a tirhela Yehovha. Leswi a khutazekile swi endle leswaku a tiva leswi a a ta swi vula eka vanhu.—Ezk 3:1-6; ringanisa Nhl 10:8-10.