Xiphemu Xa Vukhongeri eTinyimpini Ta Vanhu

“A KU si tshama ku va ni vanhu lava nga riki na vukhongeri hi ndlela yo karhi,” ku vula The World Book Encyclopedia (nkandziyiso wa 1970). Kambe, van’wamatimu, Will na Ariel Durant va tsarile: “Nyimpi i xin’wana xa swilo leswi hambeteke swi va kona ematin’wini.” Xana swilo leswi swimbirhi swi tshamaka swi ri kona, nyimpi na vukhongeri, swa hlangana hi ndlela yo karhi?

Ina swi tano, ematin’wini hinkwawo, nyimpi na vukhongeri a swi nga hambaniseki. Loko a vulavula hi Egipta, wun’wana wa mifumo yo sungula ya misava, Lionel Casson u hlamuserile ebukwini leyi nge Ancient Egypt: “A ku dzunisiwa swikwembu loko ku hluriwile enyimpini yin’wana ni yin’wana; naswona hi ku lava ku dzunisiwa swinene, vaprista na vona va fane na vafaro va navela ku hlula nakambe.”

Hi ku fanana, mufundhisi W. B. Wright u vule leswi hi Asiriya, wun’wana wa mifumo ya khale ya misava: “Ku lwa a ku ri nchumu lowukulu etikweni, naswona minkarhi hinkwayo vaprista a va ri vahlohloteri va nyimpi. A va seketeriwa ngopfu hi leswi endliweke loko ku hluriwile.”

Mayelana ni leswi a swi vitaneke “Yuropa ya lava nga xi tiviki xikolo,” Gerald Simons u tsarile: “Vanhu va kona a va nga nyawuli, a va hleleke hi ku helela emhakeni yin’we ntsena, ku lwa nyimpi.” Naswona vukhongeri a byi katseka. Simons u te, “Mintsheketo yo tala a yi vulavula hi masavula lama nga tatiwa hi matimba ya mademona, kumbe matlhari ma tirhisiwa tanihi switirho swa swikwembu.”

Kambe, xiyimo xa le Mfun’weni wa Rhoma, lowu a wu langutiwa tanihi lowu nga hluvuka a xi fana. “Varhoma a va kurisiwa va ri ni mianakanyo ya nyimpi” ku hlamusela Moses Hadas ebukwini leyi nge Imperial Rome. Masocha ya Varhoma a ma rhwala mimfungho leyi nga ni swikwembu swa vona va ya na yona enyimpini. Encyclopedia yin’wana yi te: “A swi tolovelekile leswaku mulawuri a lerisa leswaku mfungho wu lahleriwa exivandleni xa nala, leswaku a engetela ku hiseka ka masocha yakwe, loko ma hlasela ivi a ma hlohlotela leswaku ma teka mfungho lowu kumbexana a wu ri nchumu wo kwetsima emisaveni.”

Nyimpi Ni Lava Va Tivulaka Vakreste

Ku nghena ka Vujagana enyimpini a swi hundzulanga nchumu. Entiyisweni, Anne Fremantle ebukwini leyi nge Age of Faith u tsarile: “Eka tinyimpi hinkwato leti lwiweke, a ti kona leti a ti hisekeriwa swinene tanihi leti a ku ri ta ripfumelo. Naswona eka ‘tinyimpi leto kwetsima,’ a ti kona leti ku nga halatiwa ngati swinene ni leti nga heta nkarhi wo leha tanihi Tinyimpi leto Kwetsima ta Vakreste va Nguva ya le Xikarhi.”

Lexi hlamarisaka, hambi ku ri namuntlha ku na ku hundzuka kutsongo. “Ku yiwa emahlweni ku lwiwa naswona ku fiwa ehansi ka mijeko ya vukhongeri.” Ku vike magazini lowu nge Time. “Le Ulster Maprotestente ni Marhoma Khatoliki ma ya emahlweni ma dlayana hi ndlela leyi tikombaka yi nga ta hela. Maarabu ni Vaisrayele va hlalela ku hundzuka ka timhaka ta ndhawu, ndhavuko ni madzolonga ya vukhongeri va ri eku chaveni.” Ku engetela kwalaho ku hambana ka rixaka ni vukhongeri ku vangele ku dlayana loku chavisaka etiriphabliki ta khale ta Yugoslavia, xikan’we ni le matikweni ya le Asia.

Lexi hlamarisaka, lava tivulaka Vakreste hakanyingi va ye enyimpini va ya lwa ni swirho swa vukhongeri bya vona. Xisweswo, Makhatoliki ya dlaya Makhatoliki etimbaleni ta nyimpi. N’wamatimu wa Mukhatoliki E. I. Watkin u pfumerile: “Hambi swi vava ku swi pfumela, kambe a hi nge wu kaneti kumbe ku wu honisa ntiyiso wa matimu wa leswaku Vabixopo hi vona a va seketela tinyimpi hinkwato leti lwiwaka hi hulumendhe ya tiko ra vona, ntsena hikwalaho ko lava ku seketela tidyondzo ta mavunwa kumbe hi ku lava ku seketela munhu wa vunwa. Kahle-kahle a ri kona ni tiko ni rin’we leri ntlawa wa vafundhisi va rona va nga tshama va sola nyimpi na yin’we va ku yi hoxile . . . Eka swiga swa tiko leswi tirhisiwaka, entiyisweni lexi nge ‘tiko ra hina a ri hoxisi’ xi ve nchumu lowukulu lowu tirhisiwaka hi nkarhi wa tinyimpi ta Vabixopo va Khatoliki.”

Kambe xexo a hi xiga xa Makhatoliki ntsena. Muhleri wa Sun ya le Vancouver, Canada, u te: “Vuprotestente a byi nge ku hluli ku hambana loku ka tinxaka. Kumbexana i xiphiqo xa vukhongeri hinkwabyo lebyi hlelekeke leswaku kereke yi va na ku hlawulana ka tinxaka . . . Hi yihi nyimpi leyi nga lwiwa leyi Xikwembu xi nga nghenisiwangiki eka yona hi matlhelo hamambirhi?”

Swi le rivaleni leswaku ku hava na yin’we! Mufundhisi wa Protestente Harry Emerson Fosdick u pfumerile: “Hambi ku ri etikerekeni ta hina hi hayekile mijeko ya nyimpi . . . Hi nomo wu ri wun’we hi dzunisile Hosana ya ku Rhula ni nyimpi.” Naswona mutsari wa phepha-hungu Mike Royko u vule leswaku Vakreste a “swi nga va karhati ku lwa ni Vakreste van’wana.” Wa hlamusela: “Loko ku ri hi leswo a va nga swi lavi, tinyimpi to tala letikulu eYuropa ingi ti nga humelelanga.” Exikarhi ka leti leyi tivekaka ngopfu a ku ri Nyimpi ya Malembe ya Makume Manharhu le Jarimani exikarhi ka Maprotestente ni Makhatoliki.

Entiyisweni, mintiyiso hinkwayo yi le rivaleni. Vukhongeri byi ve museketeri naswona, minkarhi yin’wana byi ve muhlohloteri wa tinyimpi. Xisweswo, vo tala va vutise swivutiso: Xana kahle-kahle Xikwembu hi nkarhi wa nyimpi xi seketela tiko lerin’wana ku tlula lerin’wana? Xana ri kona leri xi ri seketelaka loko matiko ya lwa? Xana wu ta va kona nkarhi lowu nyimpi yi nga ta hela?