Vantshwa Va Vutisa . . .

Xana Ndzi Fanele Ndzi Rhurhela eTikweni Leri Fuweke?

TARA u suke eka rikwavo le Trinidad, Sheila yena u suke le Jamaica, naswona Erick u suke le Suriname. Vantshwa lava vanharhu hinkwavo va rhurhele etikweni leri nga ni rifuwo. Ha yini?

“Hina vantshwa va le Trinidad,” ku hlamusela Tara, “hi kuceteriwa swinene hi leswi hi swi vonaka etibukwini ni le ka TV. Khombo ra kona, leswi swi hi nyika xivono lexi bombisiweke xa United States ni matiko man’wana lama nga ni rifuwo.”

Mhaka ya Sheila ya fana: “Ndzi tsundzuka ndzi byeriwa hi ku kuma mintirho hi ku olova ni dyondzo ya mahala.” Hambi swi ri tano, u engeterile: “Kambe a ndzi tivi leswaku ha yini, lava va nga tshama va ya ematikweni lawa a va kalanga va vula timhaka to tano. Kumbexana a swi va khomisa tingana ku vula leswaku swilo a swi nga ri swinene hi laha a va ehlekete ha kona.”

Hambi swi ri tano, vanhu va karhi va rhurha. Xiviko xa Los Angeles Times xi komba leswaku ku sukela hi 1980 ku ya ka 1990, nhlayo ya vanhu lava a va rhurhela ematikweni man’wana yi tlakuke kambirhi naswona ya ha languteriwa ku tlakuka nakambe hi lembe ra 2000. Lembe na lembe vanhu vo tlula 700 000 va rhurhela le United States. Australia, Canada, Côte d’Ivoire na Saudi Arabia hinkwawo ya kuma vahlapfa vo tlula 50-000 lembe rin’wana ni rin’wana, vo tala va vona va le ku laveni ka tiko leri nga ni vutomi byo olova.

Loko u tshama etikweni lera ha hluvukaka, na wena u nga ha tivutisa leswaku xana vumundzuku bya wena byi nge antswi etikweni ra rifuwo ke. Lexi i xiboho xo tika hakunene. Xana u nga ri hlawurisa ku yini hi vutlharhi?

U Nga Hatliseli Ku Endla Xiboho

Erick, la humaka le Suriname, u tshemba leswaku a wu fanelanga u endla swilo hi xihatla kambe u fanele u rhanga u kuma vuxokoxoko byo tala hi laha u nga kotaka ha kona. U ri, “Hambi ku ri eSuriname, mindyangu yo tala yi ni maxaka ematikweni ya rifuwo, naswona u fanele u kuma vuxokoxoko lebyi nga enkarhini naswona u dyondza ntiyiso hi xiyimo xa misava xa ikhonomi.”

Loko u nga si endla xiboho, tsundzuka: “Laha ku ṭunḍušana ku nga hav̌a, makungu ma hangalaka, kambe ma tiya hi ku kanela ka la’v̌o tala.” (Swivuriso 15:22) Kutani kanela leswi u swi lavaka hi ndlela leyi twalaka ni vatswari va wena, vakulu va Vakreste, ni van’wana lava nga ni ntokoto ni lava ku khathalelaka.

U Nga Pfumeli Xin’wana Ni Xin’wana Lexi U Xi Twaka

Loko u twa swiviko leswi navetisaka hi matiko ya le kule lama nga ni rifuwo, swi nga va swinene ku swi kambisisa hi vukheta. Xivuriso xa vutlhari xi ri, “Muriv̌ali a pfumelela marito hikwawo, kambe l’a nga ni ku anakanya o šiya laha a kanḍiyaka kona.”—Swivuriso 14:15.

Sheila, loyi a a tshama le Jamaica u te: “Mudyondzisi wa mina wa Xinghezi u kandziyise leswaku ku rhurhela le United States a ku ta va nchumu lowunene ku tlurisa, lowu ndzi faneleke ku wu endla. Vanhu van’wana lavakulu va ndzi byele leswaku loko ndzo ya le Canada, United States kumbe Nghilandhi, ndzi ta pfuneka swinene ku nga khathariseki leswaku ndzi hlawula ku endla yini. Hi marito man’wana, a ndzi ta va ndzi hungukile loko ndzi tshika swilo swo tano leswinene.”

Xana ku rhurha ka yena a ya le United States ku n’wi pfunile hakunene? “Hi tindlela to tala vutomi bya mina byi antswile, kambe ni vutomi bya vanghana va mina lava saleke le Jamaica byi antswile. Hakanyingi u balekela xiphiqo xin’wana hi ku endla xin’wana. Leswaku u tshama kwihi a swi nge swi pfuketani swi hundzula swilo.”

Tara, loyi a rhurheleke le United States a suka le Trinidad, wa pfumela: “Vanhu va vulavula hi matiko ya rifuwo tanihi matiko lama nga na hinkwaswo—ku dyondza, ntirho, ku kuma mali yo tala, ni ku hanya ehansi ka swiyimo leswi antswaka. Kambe sweswi vo tala lava rhurhaka va xiya leswaku swiyimo swi ya swi biha kun’wana ni kun’wana. Van’wana va tlhelele ni le makaya.”

Ehleketisisa Hi Mimpfuno Ni Swiphiqo

Leswaku u endla xiboho lexi ringaneleke, xiyisisa swo tala ku nga ri swiviko leswi navetisaka ni swa ku tala ka rifuwo ntsena ematikweni man’wana. Xiyisisa mimpfuno ni swiphiqo leswi swi katsekaka eku rhurheni—ikhonomi, vanhu, mahanyelo ni vumoya.

Hi xikombiso, ikhonomi yi nga ha va ehansi laha u tshamaka kona. Kambe xana a yi kona mintirho ekusuhi ni le kaya? Tara u ri: “Le kaya, ku pfumaleka ka mintirho a ku tlakukile, ngopfu-ngopfu eka lava va nga riki na dyondzo ya le henhla.” Ivi a rhurha; vamakwavo wa yena wa xinuna va sala. “Tindzisani ta mina ta xinuna ti dyondze ku endla fenichara ni ku yi phutsela. Sweswi va tirha etifektri naswona va kuma mintirho yo tala ya le tlhelo eka vanhu lawa lavaka ntirho wa vona. Va tikomba va antswa ku tlula mina ndzi nga laha ‘tikweni ra hinkwaswo.’”

Loko u tshika u rhurhile, u nga ha hlamarisiwa hi mindhavuko yin’wana kumbexana ku tluriwa ka mimpimanyeto ya mahanyelo leyi nga ya nkoka eka wena. Xana u lava ku tinghenisa eka sweswo hi ku rhurha? Nakambe, ku rhandza swilo leswi vonakaka ku rhangisiwa swinene ematikweni ya rifuwo. Xana sweswo swi ta byi khumbisa ku yini vumoya bya wena?

Ku Dyondza Hi Swihoxo Swa Esawu

Loko ku langutiwa mipfuno ni swiphiqo swa swiboho, Esawu wa le minkarhini ya Bibele a ri ni xiphiqo lexikulu. Hi ku phindha-phindha u tsandzeke ku rhangisa ni swilo swa nkoka—vumoya bya yena ni ndyangu wa ka vona. Vuyelo bya kona, swiboho swa yena swin’wana leswikulu swi ve leswi biheke.

Bibele yi tsundzuxa ehenhleni ka ku va “la nga riki na mhaka ni vukhongeri, ku fana na Esawu la nga xavisa vuhosi bya yena ku kuma mpandzwanyana wa swakudya.” (Vaheveru 12:16) Ku va wo sungula ku velekiwa a swi ri swa nkoka. Xikwembu a xi lunghiselele leswaku ndyangu wa Esawu wu va eka rixaka ra Mesiya, xilotlelo xa ku ponisiwa ka vanhu hinkwavo. (Genesa 22:18) Kambe “Esawu [u] xavis[e] vuhosi bya yena.” Hi ku tiyimisela u byi xavisile leswaku a kuma murhu wa tinyawa! (Genesa 25:30-34) Nchumu wo kwetsima lowu u nga na wona i vuxaka bya wena ni Muvumbi wa wena. U nga byi xavisi, u nga byi honisi, kumbe u byi veka ekhombyeni leswaku u kuma swilo leswi vonakaka.—Marka 12:30.

Endzhakunyana loko Esawu a rhurhile a suka ekaya ka vona a ya etikweni rin’wana, u teke vavasati vambirhi va Maheti. Ku teka loku ka yena hi ndlela yin’wana ku nga ha va ku vonake ku ri kahle, kambe hi tlhelo ra moya ku tise swiphiqo ntsena, hikuva vavasati lava a va nga gandzeli Xikwembu xa vatswari va Esawu, Isaka na Raveka. Vavasati lava a va ‘dyisa mbitsi’ eka vatswari va yena.—Genesa 26:34, 35.

Swi tolovelekile leswaku vantshwa va teka ntsena leswaku va kota ku nghena ematikweni lama nga ni rifuwo. India ri vike leswaku ri ve na vanhu va 4 000 lava nga rhurhela le United States hikwalaho ka vukati, kasi ku pimanisiwa leswaku van’wana va 10 000 va ha yimele ku endla sweswo. Hambi swi ri tano, vukati i nyiko ya risima leyi humaka eka Xikwembu. A byi fanelanga byi tlangisiwa, byi tirhisiwa tanihi thikiti ro tsemakanya maava. Nakambe, anakanya, leswaku xana swi ta n’wi vavisa njhani Yehovha ni swirho swa ndyangu wa wena loko u ta ‘rhwala mpingu wun’we ni la nga pfumeriki.’—2 Vakorinto 6:14.

Endla Xiboho Xa Wena Xi Va Lexi Humelelaka

Ndlela leyi u endlaka xiboho xa wena ha yona yi nga va ya nkoka ku tlula xiboho hi xoxe. Hambi u tshama kwala u nga kona kumbe u kunguhata ku rhurha, nchumu wa nkoka hi leswaku u tirhisa xiboho xa wena hi ndlela leyinene.

Loko u tshama: U nga va soli lava va rhurhaka. Xiboho xa vona i vutihlamuleri bya vona vini. (Varhoma 14:4; Vagalatiya 6:4, 5) Dyondza ku tlangela swilo swo saseka ni mimpfuno leyi ngo va etikweni ra ka n’wina ntsena. Rhandza vanhu ni ku va twela vusiwana eka swiphiqo ni mintlhontlho ya vona.

Loko u rhurha: Leswi u swi rhangisaka swi endle hi vutlharhi loko u ri karhi u dyondza mikhuva kumbexana ni ririmi lerintshwa. U nga tirhi nkarhi wo leha ntsena leswaku u kuma swilo leswi vonakaka leswi a a wu nga swi lavi khale. Phela u nga tikuma u khomeke swinene u rivala swilo swa moya.

Sheila wa tsundzuxa, “Ku kuma ntirho emisaveni ya namuntlha i swa nkoka. Hambi swi ri tano, ndyangu, vanghana, ni timhaka ta moya i swa nkoka ku tlurisa. Loko leswin’wana swi tsandza, hi vona va salaka va hi pfuna ku hanya.” Bibele yi tsundzuxa hi ndlela ya vutlharhi ehenhleni ka ‘ku tirhisana ni swa misava leyi ku tlurisa; hikuva misava leyi ya hundza.’ (1 Vakorinto 7:31) Lava va humelelaka hakunene va veka ntirho ni mali etindhawini ta swona—swi rhangeriwa hi swilaveko swa ndyangu ni swilo swa moya.

Hlawula vanghana lavantshwa hi vukheta. Erick u ri: “Vana ni vanghana lava tlakusaka mahanyelo lama akaka.”

Tsundzuka Swilaveko Swa Wena Swa Xiviri

Swilo leswi hi swi lavaka leswaku hi tsaka hakunene a swi hundzuki. Sheila u ri: “Ku nga khathariseki leswaku u tshama kwihi, milawu ya Yehovha eka hina a yi hundzuki.” Hi yihi? Yesu u swi veka erivaleni hi ku komisa: “Ku katekile swisiwana emoyeni.” “Mi nga vileri” hi ku va ni swakudya kumbe swiambalo leswi ringaneleke. Rhangisa “Mfumo wa [Xikwembu] ni ku lulama ka [xo]na, kutani sweswo hinkwaswo mi ta engeteleriwa swona.”—Matewu 5:3; 6:31, 33.

Ku hanya hi mimpimanyeto leyi swi nga ku pfuna leswaku u hanya vutomi byo antswa etikweni rihi na rihi.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Matiko ya rifuwo ma nga ha vonaka ma tsakisa ku tlula leswi ma nga swona hi xiviri