Ku Tirha Hi Matimba Xana Swi Na Khombo Eka Rihanyo Ra Wena?

MUNAVETISI wa ndzindza-khombo wa malembe ya le xikarhi, a wa etlhelo ka movha wa yena a hlanta, a heleriwa hi matimba. A a ha khome nkwama wa yena wa tibuku, lowu kombisaka leswaku u le ntirhweni. A lwela xiga-nkulu xa feme ya yena, “Sweswi hi wona nchumu lowukulu. Tirhisa matimba ya wena ku fikela eka tiphesente ta 150 ta lawa u nga na wona,” u fambe tikhilomitara ta 3 000 hi movha wa yena eka n’hweti leyi a nga wa ha yona. Endzhaku ka mune wa masiku, hi loko a fa.

Leyi a hi mhaka ya yena ntsena. “Tinhenha leti nga ni ntirhisano,” hi laha va vitaniwaka ha kona le Japani, va weriwa hi khombo ra karoshi, kumbe rifu leri vangiwaka hi ku tirha ku hundza mpimo. Gqweta leri ri nga ni vutivi swinene hi timhaka to tano ri ringanyeta leswaku ku na “vanhu va kwalomu ka 30 000 lava hlaseriwaka hi karoshi le Japani lembe rin’wana ni rin’wana.” A swi hlamarisi leswi ku tlula 40 wa tiphesente ta vatirhi va le tihofisi va Majapani sweswinyana loko va kamberiwile, va kombiseke leswaku va vona onge va ta fa hikwalaho ko tirha ku hundza mpimo.

Hambi leswi swi nga ha nonon’hwaka ku vona ku fambisana ka ku tirha ku hundza mpimo ni swiphiqo swa rihanyo, kambe vandyangu wa loyi a hlaseriweke va swi tiva kahle sweswo. Entiyisweni, xiga lexi nge “ku fa hikwalaho ko tirha ku hundza mpimo” xi vumbiwe xi huma eka marito lama phofuriweke hi mindyangu leyi feriweke. Tetsunojo Uehata wa Ndzawulo ya Rihanyo le Japani u ri: “Hi tlhelo ra vutshunguri, swi vula rifu kumbe vugono lebyi vangiwaka hi byongo lebyi heleriwaka hi matimba yo tirha, ku siveka ka nsiha lowu fambisaka ngati ku suka embilwini ivi leswi swi dlaya xiphemu xa misiha ya mbilu, kumbe swi yimisa mbilu hi ndlela yo karhi, hikwalaho ka ntirho lowu karharisaka lowu vangelaka ngati yi tsutsuma ku tlula mpimo kumbe yi yima ivi yi tiya emisiheni ya yona.” Xiviko xa sweswinyana xa Ndzawulo ya Rihanyo ni ya Vuhlayisi ya le Japani xi tsundzuxa leswaku ku tshamela ku tirha tiawara leti engetelekeke swi hungutela munhu nkarhi wo etlela naswona swi hetelela swi onha rihanyo ni ku n’wi vabyisa.

Kambe, leswi lava dzahaka va nga swi laviki ku pfumela leswaku ku dzaha swi ni khombo, ni leswi swindzendzele swi nga pfumeliki leswaku ku nwa ku tlula mpimo swi ni khombo, lava tirhaka ku hundza mpimo na vona a va tali ku pfumela leswaku makhombo ya ku tirha tiawara to tala hi ndlela leyi nga fanelangiki swi ni khombo. Naswona rifu a hi rona ntsena khombo ra kona.

Ku Hlakatiwa Ni Gome

Hambi leswi van’wana lava tirhaka hi ndlela leyi hundzeletiweke va lamalaka kumbe ku fa, van’wana swo va hlakata kunene. Magazini lowu nge Fortune, wa hlamusela: “Ku hlakatiwa loku a ku na nhlamuselo leyi kongomeke hi tlhelo ra swa vutshunguri, kambe swikombiso leswi hi ntolovelo swi xiyiwaka swi katsa nkarhalo wa misiha, ku tsana, ku xwa ngopfu entirhweni wa wena, swiphiqo swa rihanyo leswi engetelekeke, ni ku tirhisiwa loko biha ka swidzidzirisi kumbe swakunwa swa xihoko.” Van’wana lava swi va sunguleke va kariha, kasi van’wana va sungula ku endla swihoxo leswi nga fanelangiki. Kambe, xana ntirho wu va hlakatisa ku yini vanhu?

Hi ntolovelo, a wu va hlakati lava va nga tolovelanangiki ni mbango kumbe lava va karhatekeke. Hakanyingi i vanhu lava va khathalaka swinene hi ntirho wa vona. Va nga ha va va ringeta ku humelela eka mphikizano lowukulu kumbe va lwela ku kuma swikhundlha swa le henhla emintirhweni. Va tirha nkarhi wo tala, hi matimba, va ringeta ku va ni vutihlamuleri lebyi heleleke entirhweni wa vona. Kambe loko ku tinyiketela loku nga hundzukiki ni ku tirha va nga wisi, swi nga va tiseli hakelo leyi va yi languteleke, va pfilunganyeka, va titwa va nga ri nchumu, va ri lava hlakatiweke hi ntirho.

Vuyelo bya kona hi byihi? Le Tokyo fambiselo ra tinqingho leri vitaniwaka Riqingho ra ta Vutomi, leri endleriweke ku pfuna lava va lavaka ku tisunga, ri kuma tinqingho to tala to huma eka vatirhi va le tihofisi lava nga emalembeni ya le xikarhi ni lava kuleke. Eka lava tisungeke vo tlula 25 000 le Japani hi 1986, lexi hlamarisaka 40 wa tiphesente a va ri emalembeni ya vona ya va-40 na va-50, naswona 70 wa tiphesente ta vona a va ri vavanuna. Hiroshi Inamura, profesa wa vutshunguri bya byongo, u kombise ku khumbeka a ku: “Swi vangiwa hi leswi xiyimo xa timali xa vanhu lava tirhaka va le malembeni ya le xikarhi, xi yaka xi biha.”

Kutani ku na leswi vitaniwaka xikuma-kumana xa holideyi. Swikombiso swa kona hi swihi? Ku karhateka loko u ri eku wiseni hikwalaho ka leswi u nga endliki nchumu. Hikwalaho ka nsusumeto wa ku lava ku tirha, ripfalo ra munhu la tinyiketeleke entirhweni ra n’wi dya loko a ri emasikwini yo wisa. Hikwalaho ka leswi a nga kotiki ku wisisa mianakanyo, u rhendzeleka-rhendzeleka ekamareni rakwe leritsongo ku fana ni xiharhi lexi nga ehokweni ya xona. Loko ku fika Musumbhunuku, u tlhelela ehofisini, a tsakile.

Ntshikilelo wun’wana lowu nga tolovelekangiki lowu vangelaka vatirhi va le malembeni ya le xikarhi va ya eka vadokodela hi lowu vitaniwaka vuvabyi byo chava kaya ra wena. Vatirhi lava hlakatekeke loko va huma entirhweni, va fambela lomuya switolo leswi xavisaka kofi ni le tibarheni. Ivi va hetelela va nga ha kandziyi ekaya. Va chava yini ku tlhelela ekaya? Hambi leswi swi nga ha vaka swi vangiwa hi vanghana va vona va vukati lava nga va khathaleliki, Dok. Toru Sekiya loyi a fambisaka “Fambiselo ra Xibedlhele ra ni Vusiku” (fambiselo leri pfumelelaka vavabyi leswaku va pfuka va ri exibedlhele va ya entirhweni) eka vavabyi volavo u ri, “vo tala va tirhe ngopfu naswona a va ha swi koti ku titwananisa ni xiyimo xin’wana handle ka xa le ntirhweni, minkarhi yo tala va lan’wa ni mindyangu ya vona vini.”

Vutomi Bya Ndyangu Bya Xaniseka

Loyi a ngheniweke hi ntirho engatini a hi yena la xanisekaka ngopfu. Ku ngheniwa hi ntirho engatini “hakanyingi i xiphiqo lexi karhataka vanhu lava va hanyaka ni loyi ntirho wu n’wi ngheneke engatini,” ku xiya magazini lowu nge Entrepreneur. Vutomi bya munghana wa vukati byi nga ha hundzuka lebyi chavisaka swinene. Loyi a godzomberiweke hi ntirho “ana se u xi kumile lexi a xi rhandzaka ngopfu evuton’wini,” ku vula magazini lowu nge The Bulletin ya le Sydney, Australia, “naswona a swi olovi ku xi endla nchumu wa vumbirhi.” Ku humelela yini evukatini byo tano?

Xiya mhaka ya Larry, Muamerika loyi a qachiweke hi feme ya le Japani, leyi nge United States. U tirhe tiawara to tala leti engetelekeke handle ko hakeriwa, a tlakusa ntswalo wa feme hi tiphesente ta 234. Xana hi ko ku humelela, ni ku kuma ntsako? Loko nsati wa yena a n’wi thala le hubyeni u huwelerile, “Sweswo a swi twali!”

Mukongomisi wa bindzu wa Mujapani yena a a swi hundzeleta swinene, a a suka ekaya hi awara ya ntlhanu mpundzu wun’wana ni wun’wana a ya entirhweni naswona a vuya ekaya endzhaku ka awara ya kaye ni vusiku. Nsati wa yena u sungule ku nwa swakunwa swa xihoko ku tlula mpimo. Siku rin’wana, loko a ri karhi a n’wi holovela hi ku nwa loku ka yena, wanuna loyi u hetelele a hinge nsati wa yena. Muavanyisi u n’wi vone nandzu wa ku dlaya ivi a ku: “Hikwalaho ko tinyiketela entirhweni hi laha ku heleleke, a wu swi kotanga ku vona leswaku nsati wa wena u ni xivundza naswona a wu n’wi endlanga a tsakela vutomi hi laha ku ringaneleke.”

Ku hinga munghana wa wena wa vukati i nchumu lowu chavisaka, kambe ku tirha ku hundza mpimo swi nga onha vutomi bya ndyangu hi tindlela tin’wana. Loko nuna a ri kona ekaya hi Tisonto, a ngo ho tshama a hlalela nongonoko wa mintlangu lowu a wu rhandzaka eka thelevhixini naswona a nga endli nchumu nhlikanhi hinkwawo. Vavanuna lava a va swi xiyi leswaku phela a va ha swi khathaleli swilo swin’wana swa vutomi bya vona. Hi ku dakwiwa hi ntirho wa vona, va honisa nchumu wa nkoka ku tlurisa evuton’wini bya vona, ku nga mindyangu ya vona. Hi ku honisa xilaveko xa mindyangu ya vona xa ku vulavurisana na yona, va pfula ndlela leyi nga ta va endla va dlayiwa hi xivundza loko se va humile entirhweni.

Va Kurile Kambe A Va Enerisekanga

Buku leyi nge At Work yi nyikele xitsundzuxo eka masungulo ya yona: “Eka vanhu, . . . ku rhandza ka vona ntirho, ku fambelana swinene ni xindzhuti xa vona, xikhundlha xa vona, lerova loko va huma entirhweni, van’wana a va swi koti ku tolovelana ni vutomi lebyi nga katsiki ntirho wa vona wa khale.” Lava va nyiketelaka ngopfu vutomi bya vona entirhweni va fanele va tivutisa xivutiso lexi: ‘Xana ndzi ta sala na yini loko ndzi tekeriwa ntirho wa mina?’ Tsundzuka, loko munhu a huma entirhweni, u ta boheka ku tshama ni ndyangu wa yena ni vaakelani vakwe.

Lava va nga honisa xilaveko xa ku vulavurisana ni mindyangu ya vona ni vaakelani, loko va huma entirhweni va sala va nga tivi leswaku va nga vulavula yini na vona. Mutsundzuxi la nga ni ntokoto wa mimpatswa ya le malembeni ya le xikarhi le Japani u ri: “Va tshovela vuyelo bya kona hikwalaho ko languta ntirho wa vona ntsena va rivala hi swin’wana, kumbe a swi tano ke? Vutomi bya vona byi hava xivumbeko xa vumunhu, naswona va honise xin’wana ni xin’wana, hikwalaho ka leswi va nga vona va hlayisaka mindyangu. Hambi swi ri tano, loko va tshika ntirho, swilo swa hundzuka.”

Malembe wolawo ya 30 kumbe 40 ya ku tirha hi matimba, kumbexana ya ku tirhela ndyangu, ma nga va ni vuyelo byo biha swinene. Vona leswaku swi vava njhani leswaku, eka malembe lama landzelaka, khale ka lavaya a va hlayisa mindyangu, sweswi mindyangu ya vona yi va languta tanihi “thyaka leri humesiwaka hi tifeme” kumbe nureochiba (makamba lama tsakamaka lama weke). Rito leri ro hetelela ri tirhisiwa le Japani ku hlamusela vavanuna lava humeke entirhweni lava nga riki na xo xi endla kambe va hetaka nkarhi ni vavasati va vona siku hinkwaro va nga endli nchumu. Xisweswo va fanisiwa ni makamba yo tsakama lama weke lama namarhelaka nkukulu naswona a ma suki hambi u wu dzudza, a va pfuni nchumu vo va nchumu lowu nyangatsaka ntsena.

Hi ku xiya makhombo lawa hinkwawo lama katsekaka, i swa ntumbuluko ku vutisa, Xana ku tirha ngopfu swi nga va swinene hi ndlela yihi? Xana wu kona ntirho lowu enerisaka hakunene? Xihloko lexi landzelaka eka nongonoko lowu xi hlamula swivutiso leswi.

[Bokisi leri nga eka tluka 22]

Xitsundzuxo Lexi Nge Nkarhini

“Loko nuna wa wena a nga ha swi tsakeli swakudya, naswona a nga swi koti ku kuma vurhongo kahle, a nga lavi ku vulavula, sweswo i swikombiso swa ntshikilelo wa mianakanyo. N’wi byele ku kuma xin’wana xo n’wi tsakisa ku tlula ntirho wa yena naswona a ringeta ku tolovela vanhu van’wana ku nga ri va le femeni.”—Dok. Toru Sekiya, Sekiya Neurology Clinic, eTokyo, le Japani.

“Ndza swi rhandza ku tirha tiawara to tala, kambe loko swi vula ku lahlekeriwa hi nuna wa wena kumbe ndyangu wa wena, leswi i ku endla swilo hi ndlela leyi hoxeke. A swi nandzihi ku dya timali ta wena u ri wexe.”—Mary Kay Ash mutshama-xitulu wa feme ya Mary Kay Cosmetics.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 21]

Minkarhi yin’wana ku hlakatiwa hi ntirho swi tisa swiphiqo leswikulu