Watchtower LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE
Watchtower
LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE
Xitsonga
  • BIBELE
  • MIKANDZIYISO
  • TINHLENGELETANO TA VANDHLA
  • g93 10/8 matl. 24-27
  • Xivundza Ku Karhateka Loku Nga Xiyekiki

A ku na vhidiyo.

Hi khomele, ku ve ni xiphiqo loko hi tlanga vhidiyo leyi.

  • Xivundza Ku Karhateka Loku Nga Xiyekiki
  • Xalamuka!—1993
  • Swihloko
  • Tinhlokomhaka Tin'wana Leti Yelana Na Yona
  • Vavasati Lava Nga Ni Xivundza
  • Vavanuna Lava Nga Ni Xivundza
  • Muntshwa La Nga Ni Xivundza
  • Xilaveko Xa Ku Tipfuna
  • Xilaveko Xa Vanghana Lavakulu
  • U Nga Pfumeleli Xivundza Xi Kavanyeta Vutomi Bya Wena
    Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha—1994
  • Ha Yini Vanhu Vo Tala Swonghasi Va Ri Ni Xivundza?
    Xalamuka!—2004
  • Ku Kumisisa Leswi Vangaka Xivundza
    Xalamuka!—2010
  • Ndlela Yo Hlula Xivundza
    Xalamuka!—2015
Vona Swo Tala
Xalamuka!—1993
g93 10/8 matl. 24-27

Xivundza Ku Karhateka Loku Nga Xiyekiki

XANA u nga va vona exikarhi ka ntshungu? Xana va tikomba eswikandzeni swa vona? Loko u pfuxelana na vona, xana ku n’wayitela ka vona ku ta xi pfala? Xana u nga xi vona hi fambelo ni ndlela leyi va yimeke ha yona? Vona mukhalabye loyi a nga tshama yexe ebencini ra le phakeni kumbe wansati la nga yexe emuziyamu—xana va dyiwa hi xivundza? Languta mintlawa yinharhu leyi yimeriwaka hi manana, nhwanyana ni ntukulu, lava famba-fambaka eswitolo. Va tikomba va tsakile, kambe xana u nga tiyiseka ha swona? Ehleketa hi vatirhi-kuloni. U nga ha va u va tiva tanihi vanhu lava tsakeke lava nga ni mindyangu leyi khathalelaka ni lava kumaka muholo lowu ringaneke wa ku va hlayisa kahle. Kambe, xana swi nga ha endleka leswaku un’wana wa vona a ku, “Ndzi ni xivundza”? Naswona i yini lexi xi nga ha vangaka leswaku n’wana yoloye la tsakeke, la hanyeke kahle a va ni xivundza? Tinhlamulo ta swivutiso leswi ti nga ha ku hlamarisa.

Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary yi hlamusela “xivundza” tanihi “lexi vangaka leswaku u titwa u tsanile kumbe u ri ni xiviti.” I ku titwa u pfumala swo karhi, ku titwa u nga ri nchumu naswona hakanyingi a xi vonaki loko u languta munhu ehandle. Mulavisisi un’wana u ri: “Eka vanhu va ka hina, xivundza i xihundla lexi xi nga paluxiwiki—nkarhi wun’wana a hi swi pfumeli na hina leswaku hi na xona. Xivundza xi ni mfungho wa xona. Vanhu va vula leswaku loko u ri ni xivundza, ku fanele ku ri xihoxo xa wena. Handle ka sweswo, a wu ta va ni vanghana vo tala, a swi tano ke?” Nkarhi wun’wana leswi swi nga va ntiyiso, ngopfu-ngopfu loko hi langutela kumbe hi lava swo tala eka van’wana ku tlula leswi faneleke.

Vavasati Lava Nga Ni Xivundza

Tintlharhi ti vonaka ti pfumela leswaku vavasati—ngopfu-ngopfu vavasati lava tekiweke—va malembe hinkwawo va langutela swo tala evuton’wini ku tlula vavanuna. Ina, tinoni, vavasati lava hambaneke ni vanuna va vona ni vavasati lavakulu lava tshamaka voxe nkarhi wun’wana va khomiwa hi xivundza. Kambe ku vuriwa yini hi vavasati va mindyangu lava tekiweke lava vonakaka va tsakile? Hi xikombiso, anakanya hi xirilo lexi xa mudyondzisi wa xikolo la nga ni malembe ya 40 hi vukhale: “A ndzi na wona nkarhi wa vanghana; ndzi wu navela ngopfu. Kambe a ndzi titwi ndzi ntshunxekile ku vula sweswo. Xana ha yini ndzi vilela hikwalaho ka xivundza . . . ? Naswona, ndzi ni vukati byo saseka, vana lavanene, kaya ro xonga, ni ntirho lowu ndzi wu rhandzaka. Ndza tinyungubyisa hi leswi ndzi nga swi endla. Kambe ku pfumaleka xin’wana.”

Hambi leswi vavasati va nga va rhandzaka swinene vanuna va vona ni ku tinyikela eka vona, ni ku rhandziwa hi vanuna va vona hi ndlela leyi fanaka, rirhandzu ro tano a ri swi hetisisi swilaveko swa vona swa vanghana. Mudyondzisi wa xikolo loyi a tshahiweke laha henhla wa hlamusela: “Hambi leswi nuna wanga a nga munghana wa mina lonkulu, a swi vuli leswaku a ndzi nge vi na vona vanghana lavanene va vavasati. Vavanuna va nga ha twa, kambe vavasati vona va yingisela. Nuna wanga a nga swi lavi ku tiva leswaku ndzi karhateka njhani. U lava ku hatlisa a lulamisa xiphiqo. Kambe vanghana va mina va vavasati va ndzi tshika ndzi vulavula ha xona. Minkarhi yin’wana lexi ndzi xi lavaka i ku vulavula.”

Loko wansati a lahlekeriwa hi murhandziwa wakwe hi rifu kumbe hi ku dlaya vukati, ku pfilunganyeka ka mintlhaveko yakwe ku nga ha chavisa swinene. U dyiwa hi xivundza. Noni leyi rilaka kumbe wansati loyi a hambaneke ni nuna wakwe u fanele ku tshembela eka ndyangu wa ka vona ni vanghana leswaku va n’wi seketela, nakambe u fanele a tshembela eka ntamu wa yena leswaku a tolovela xiyimo lexintshwa. Hambi leswi ku lahlekeriwa ka yena ku nga ta hambeta ku va xiphemu xa vutomi byakwe, u fanele a lemuka leswaku a nge ku pfumeleli ku va xihinga, lexi nga ta n’wi kavanyeta ku ya emahlweni ni vutomi byakwe. Tintlharhi ti kume leswaku lava va tiyimeleke hakanyingi va hatlisa va hlula xivundza xa vona ku tlula van’wana.

Ku ni ku hambana ka mianakanyo emhakeni ya leswaku hi wihi loyi a vavisekaka ngopfu ku tlula un’wana—loyi a feriweke kumbe loyi a hambaneke ni nuna wakwe. Magazini lowu nge 50 Plus wu vikile: “Loko hi rhamba vanhu lava dlayeke vukati eka mintlawa ya hina ya tinoni, mintlawa leyi yi fika laha yi kanetanaka hi mhaka ya leswaku i mani loyi a vavisekaka ngopfu. Noni yi ri, ‘Wena wa antswa hikuva nuna wa wena wa hanya,’ kasi loyi a hambaneke ni nuna wakwe u ri, ‘A wu cukumetiwanga ku fana na mina. A wu titwi u tsandzekile.’”

Vavanuna Lava Nga Ni Xivundza

Loko swi ta eka xivundza, vavanuna a va nge titlakusi va vula leswaku hi vona va nga ni matimba. “Vavanuna va tamela swilo hi ku tirhisa matimba ku nga ri hi mintlhaveko,” hi ku vula ka Anne Studner, mufambisi wa nongonoko wa Widowed Persons Service of AARP (American Association of Retired Persons). “Vavasati va tshamela ku vulavula hi ku vilela ka vona, kambe vavanuna va ringeta ku teka nsati un’wana ematshan’wini yo dyisiwa mbitsi.” Vatsundzuxi va vavanuna va nga ha heta nkarhi wo tala ni vavanuna lava karhatekeke va nga si sungula hakatsongo-tsongo ku bula hi mintlhaveko ya vona.

Tintlharhi ti kume leswaku ku hambana ni vavasati, vavanuna vona va lava munghana wa wansati loyi va nga tshembelaka eka yena ku tlula ku tshemba wanuna. Dok. Ladd Wheeler, ntlharhi ya timhaka ta xivundza eYunivhesiti ya Rochester, u paluxa leswaku vavanuna a va tshembani ngopfu lerova va hlangana hi mintlhaveko. “Xilaveko xa ku balekela xivundza lexi vavisaka emoyeni endzhaku ko lahlekeriwa hi wansati, ni ku vulavurisana ni munghana wa wansati endzhaku ka sweswo, swi nga ha pfuna ku hlamusela leswaku ha yini vavanuna ngopfu-ngopfu va hatlisa ku tlula vavasati ku teka endzhaku ka ku feriwa kumbe ku hambana ni wansati.”—Magazini lowu nge 50 Plus.

Muntshwa La Nga Ni Xivundza

Ku ni swivangelo swo tala leswi endlaka leswaku vana ni vantshwa va va ni xivundza—hakanyingi swi fana ni leswi swi khumbaka vanhu lavakulu. Ku rhurhela eka ndhawu leyintshwa ni ku siya vanghana endzhaku; ku ka u nga rhandziwi hi vadyondzi-kuloni exikolweni lexintshwa; swisekelo swa vukhongeri ni mahanyelo; ku dlaya vukati ekaya; ku titwa u nga rhandziwi hi vatswari; ku ariwa hi vanhu va rimbewu leri hambaneke—swilo swoleswo i swilo leswikulu leswi vangaka xivundza.

Vana lavatsongo va lava un’wana loyi va nga ta tlanga na yena. Va lava ku seketeriwa ni ku twisisa. Va lava rirhandzu ni ku tiyiseka leswaku i va nkoka. Va fanele va swi tiva leswaku vanhu van’wana va tshembeka. Loko va rhandziwa, va titwa va sirhelelekile naswona va dyondza ku rhandza van’wana. Nseketelo lowu wu nga ha huma eka tindhawu to hambana-hambana—ndyangu, tintangha hambi ku ri swifuwana.

Swichudeni swa vavanuna ni vavasati, ku sukela exikolweni xa le hansi ku ya ekholichini, hakanyingi swi karhatiwa hi xivundza lexi fanaka, minkarhi yo tala swi vangiwa hi ku ka va nga amukeriwi hi tintangha ta vona. Xichudeni xin’wana xa nhwanyana xa le xikolweni xa le henhla xi vilerile xi ku: “A ndzi tsakanga hikuva ndzi ni xivundza naswona a ndzi vulavuli. Ndzi yingisela mudyondzisi ntsena, ni ku endla ntirho-kaya wa xikolo, sweswo ntsena. Loko ku nga ri nkarhi wo dyondza, ndzo titshamela ndzi dirowa kumbe ndzi endla swin’wana. Van’wana va vulavurisana, kambe ku hava munhu loyi a ndzi vulavurisaka. . . . Ndza swi tiva leswaku a ndzi nge tshamisi sweswo ndzi nga vulavuli masiku hinkwawo. Kambe sweswi, hi sweswo ntsena leswi ndzi nga swi endlaka.”

Hambi swi ri tano, xisolo a xi nge tshameli ku yisiwa eka vanhu van’wana hikwalaho ka leswi va fambelaka ekule kumbe ku tivona. Munhu a nga ha va ni swiphiqo swa mahanyelo kumbe swa xinghana, tanihi ku va ni tingana letikulu, ximbilwambilwana, ni xifafa ni ku tikeriwa hi ku twanana ni vanghana va yena. Vugono na byona byi nga endla xiphemu xo biha xa ku vanga leswaku vantshwa va malembe hinkwawo va karhatiwa hi xivundza handle ka loko va tiyile naswona va vulavula.

Xilaveko Xa Ku Tipfuna

Mudyondzisi wa rihanyo Dolores Delcoma wa le Cal State Fullerton u kombise ntiyiso lowukulu, loko a vulavula hi ku ringeta ka munhu ku lwisana ni xivundza: “Ku lwa loku ku fanele ku huma endzeni ka yena. Eku heteleleni u fanele a lemuka xiphiqo xakwe hikuva ku nga khathariseki leswaku vanhu va ringetisa ku yini ku n’wi pfuna, munhu loyi a nga n’wi pfunaka a va eka xiyimo lexinene, hi yena n’wini.”

Lava va vulaka leswaku swa va tikela ku endla mindzulamiso, Dok. Warren Jones u va hlamusela tanihi lava dyiwaka hi xivundza swinene: “Vanhu lava va endla swilo swin’wana handle ko swi xiya, leswi swi va sivelaka ku titwa va ri ekusuhi ni van’wana. Van’wana a va swi tivi ku yingisela naswona va lawula bulo. Va tala ku xopaxopa vanhu ni ku tixopaxopa; va vutisa swivutiso swo tala naswona va dlaya xinghana hi ku vula marito lama tlhavaka kumbe yo biha.”

Ku engetela eka vanhu volavo lava va nga riki na xindzhuti, ku na van’wana lava pfumalaka vutshila byo vulavula ni van’wana. Eka vona, muongori Evelyn Moschetta u ri: “Vanhu lava nga ni xivundza a va tsaki. Hikwalaho ka leswi va ehleketaka leswaku va ta ariwa, a va tikarhati hi ku fanelekela ku endla swo karhi.”

Hambi swi ri tano, ku hambana ni vutlharhi lebyi tolovelekeke, vakambisisi va kume leswaku vakhegula ni vakhalabye va khomiwa ngopfu hi xivundza ku tlula vanhu lavantshwa. A va xi tivi kahle xivangelo xa kona. Nakambe va kume leswaku loko xivundza xi khome vadyuhari, hakanyingi swi vangiwa hi ku kala vanghana ku ri ni ku kala maxaka. “A swi vuli swona leswaku vuxaka bya ndyangu a hi bya nkoka eka vanhu lava kuleke. Va pfuniwa hi ndyangu loko va lava mpfuno. Kambe va nga ha va ni mindyangu yo tala ya ku va khathalela, kambe va tlhela va khomiwa hi xivundza loko va nga ri na vanghana.”

Xilaveko Xa Vanghana Lavakulu

Eka vanhu va malembe hinkwawo, vanghana lavakulu nkarhi wun’wana va eneta xilaveko lexi tlulaka lexi xi nga enetiwaka hi ndyangu ni maxaka. Vanhu va lava ku va ni munghana, munghana lonkulu, loyi va nga tshembelaka eka yena kumbe va n’wi pfulela xifuva handle ko chava leswaku va nga tshuka va karhatiwa. Xivundza xi nga ha kula loko u nga ri na yena munghana wo tano. Mutsari wa switsalwana wa le Amerika, Ralph Waldo Emerson u tsale hi ta munghana wo tano, a ku: ‘Munghana lonene hi loyi ndzi nga kotaka ku phofula mianakanyo ya mina eka yena.’ Munhu wo tano i munghana loyi u nga tipaluxaka eka yena hi ku helela handle ko chava ku xengiwa kumbe ku vilerisiwa hi leswaku swihundla swa wena swi nga tirhiseriwa ku ku yisa ehansi kumbe ku ku hlekisa hi vanhu. Van’wana lava kumbexana a wu va teka va ri vanghana vo tshembeka swi nga ha endleka nkarhi wun’wana va nga ku tsakisi, kambe ku ni ‘munghana’ loyi a nga ‘boxiki swihundla swa un’wana,’ loyi a nge ‘kusuhi ku tlula makwenu.’—Swivuriso 18:24; 25:9.

Ku na van’wana lava lavaka ku languteka va tiyile naswona va nga lavi munhu. Va vula leswaku va tilawula naswona va eneriseka hi swa vona. Hambi swi ri tano, hakanyingi va tikatsa ni mintlawa ya lava va vitaniwaka majaha-ntiyela. Vana va ni vanghana, va vumba tindlu ta mintlawa, va vumba tigenge; vantshwa lava kuleke va ni mintlawa ya swithuthuthu; vayivi va ni vanakulobye lava va nga taka va nga va xengi; lava va nga ni swiphiqo swa ku nwa va joyina nhlangano wa Alcoholics Anonymous; lava va karhatiwaka hi ku nyuhwela va joyina nhlangano wa Weight Watchers. Vanhu va rhandza ku xuxa; va hlengeletana va tiyisana. Hambi loko va karhatekile, va rhandza ku va swin’we. Naswona hinkwavo a va xi rhandzi xivundza. Xana ku nga endliwa yini hi xivundza?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 26]

“Vanhu lava nga ni xivundza a va tsaki”

    Minkandziyiso Ya Xitsonga (1987-2025)
    Huma
    Nghena
    • Xitsonga
    • Rhumela
    • Leswi u swi tsakelaka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Swipimelo Swo Tirhisa Website Leyi
    • Milawu Yo Sirhelela Rungula Ra Xihundla
    • Seta Swa Xihundla
    • JW.ORG
    • Nghena
    Rhumela