U Nga Pfumeleli Xivundza Xi Kavanyeta Vutomi Bya Wena
XIVUNDZA xi nga kavanyeta vutomi bya lavakulu ni lavatsongo hi ku fanana. Eka magazini lowu nge Redbook mutsari Judith Viorst u ri: “Xivundza xi tshikilela ku fana na ribye embilwini. . . . Xivundza xi hi siya hi lo dzoo, hi nga ri na vuyo. Xivundza xi hi endla hi titwa ku fana ni n’wana la nga riki na manana, ku fana ni xinyimpfana lexi pepetsekaka, hi lo punavuna, naswona hi lahlekile etikweni lerikulu, ra vusopfa.”—September 1991.
Ku hambana ni vanghana, ku va endhawini leyi u nga yi tolovelangiki, ku dlaya vukati, ku feriwa hi murhandziwa kumbe ku hluleka ku vulavurisana—hinkwaswo ka swona swi nga ku tisela xivundza. Hambi loko va ri exikarhi ka vanhu van’wana, van’wana va ni xivundza swinene.
Xana U Nga Endla Yini?
Loko xivundza xi ku hlasela, xana u fanele ku xi pfumelela, u nga endli nchumu hi xona? Xana xi kona lexi u nga xi endlaka leswaku u sivela xivundza xi nga ku heti hakatsongo-tsongo kumbe ku ku endla u nga ha swi tsakeli ku hanya? Hakunene xi kona. Switsundzuxo leswi pfunaka swa kumeka. Naswona xitsundzuxo lexinene ngopfu xi nyikeriwa eRitweni ra Xikwembu leri huhuteriweke, ku nga Bibele. Xikhutazo xo tano xi nga ha va xona ntsena lexi u xi lavaka leswaku u lwisana ni xivundza.—Matewu 11:28, 29.
Hi xikombiso, u nga ha kuma swi khutaza ku hlaya hi ta Rhuti, wansati lontshwa la hanyeke le Middle East emalembeni ya kwalomu ka 3 000 lama hundzeke. A a ri muhlaseriwa lonkulu wa xivundza. Loko nuna wakwe a fa, u fambe ni n’wingi wakwe va ya tshama etikweni leri a nga ri tolovelanga ra Israyele. (Rhuti 2:11) Hambi leswi a a hambanisiwe ni ndyangu wa ka vona ni khale ka vanghana vakwe naswona a ri muluveri etikweni rimbe, ku hava laha Bibele yi kombisaka leswaku u pfumelele xivundza xi n’wi heta matimba. U nga hlaya mhaka yakwe ebukwini ya Bibele ya Rhuti.
Tanihi Rhuti, u fanele ku va ni langutelo lerinene. Ndlela leyi u anakanyaka ha yona hi timhaka ni swiendlakalo yi nga vanga xivundza. Ann, loyi a hlayisa tata wa yena loyi a ri ni vuvabyi lebyi hetaka matimba ku ringana malembe ya mune, u tiyisa mhaka leyi. Loko a file u khome hi xivundza lexikulu. U ri: “Ndzi titwe ndzi ri mananga, ndzi nga ri nchumu hi laha ku heleleke—onge a ka ha ri na munhu la ndzi lavaka nikatsongo. Kambe ndzi vone ntiyiso wa leswaku vutomi bya mina a byi cincile sweswi, naswona ndzi xiye leswaku loko ndzi ta kota ku lwa ni xivundza xa mina a ndzi fanele ku titoloveta swiyimo leswi a ndzi ri eka swona.” Minkarhi yin’wana a wu nge swi koti ku hundzula swiyimo swa wena, kambe swa koteka leswaku u nga hundzula langutelo ra wena eka swona.
Ku tshama u khomekile hi ntirho lowu vuyerisaka a hi nhlamulo yo lwisana ni xivundza, hambi leswi swi pfunaka. Irene, loyi a veke noni endzhaku ka vukati bya tin’hweti ta tsevu ntsena, u kume leswi swi tirha emhakeni ya yena. U ri: “Ndzi vone leswaku xivundza a xi ndzi karhata ngopfu loko ndzi nga khomekanga, kutani ndzi yise nyingiso wa mina eka van’wana ni ku va pfuna leswaku va langutana ni swiphiqo swa vona.” Ku pfuna van’wana swi tisa ntsako, naswona Vakreste lava nga ni xivundza va nga kuma swo tala swo swi endla entirhweni wa Hosi.—Mintirho 20:35; 1 Vakorinto 15:58.
Pfumelela Vanghana Va Ku Pfuna
The New York Times Magazine yi hlamusela vana lava nga ni xivundza va ri lava karhatiwaka hi “timbanga to pfumala vanghana.” (April 28, 1991) Vanhu vo tala lava nga ni xivundza, lavatsongo ni lavakulu, va titwa va nga ri na vanghana. Hikwalaho swa pfuna swinene, ku va ni vanghana va xiviri lava vandlha ra Vukreste ri nga na vona. Tikarhatele ku kurisa xinghana xa wena evandlheni, naswona va pfumelele va ku pfuna hi laha va nga kotaka ha kona. Sweswo hi leswi vanghana va faneleke ku swi endla—ku ku seketela hi nkarhi wa nhlomulo.—Swivuriso 17:17; 18:24.
Hambi swi ri tano, tivonele leswaku hikwalaho ka ku karhateka emintlhavekweni, u nga ha endla leswaku swi va nonon’hwela vanghana va wena ku ku pfuna. Njhani? Mutsari Jeffrey Young wa hlamusela: “Vanhu van’wana lava nga ni xivundza . . . va heta matimba ya lava ringetaka ku endla xinghana, hi ku lawula bulo kumbe va vula swin’wana leswi tlhavaka kumbe leswi nga fanelangiki. Hi ndlela yo karhi, vanhu lava karhatiwaka hi xivundza hakanyingi va herisa vuxaka.”—U.S.News & World Report, September 17, 1984.
Minkarhi yin’wana, u nga ha nonon’hwisa swilo hi ku tihambanisa ni vanhu van’wana. Sweswo swi endle hi Peter, wanuna la nga emalembeni yakwe ya vu-50. Endzhaku ka rifu ra nsati wakwe, u tikume a ri karhi a tihambanisa ni van’wana, hambi leswi kahle-kahle a a wu lava mpfuno wa vona. U ri: “Minkarhi yin’wana, a ndzi nga tihlanganisi ni vanhu van’wana, naswona hi ku famba ka nkarhi ndzi tikume ndzi ri karhi ndzi tihambanisa ni van’wana.” Leswi swi nga vanga khombo. Hambi loko minkarhi ya ku va swaku yi vuyerisa, ku tihambanisa ka onha. (Swivuriso 18:1) Peter u swi xiyile leswi. U ri: “Eku heteleleni ndzi kote ku swi hlula, ndzi langutana ni xiyimo xa mina, naswona hi mpfuno wa vanghana va mina, ndzi kote ku tlhela ndzi kondletela vutomi bya mina.”
Kambe, u nga tibyeli leswaku van’wana va boheka ku ku pfuna. U nga ringeti ku sindzisa. Amukela tintswalo leti u kombisiwaka tona hi ntsako, naswona u kombisa ku tlangela. Kambe u nga xi rivali xitsundzuxo lexinene lexi kumekaka eka Swivuriso 25:17 lexi nge: “U nga tolov̌eli ngopfu ndyango wa warikwenu, a nga ti kolwa ha wena, a tlhela a ku v̌enga.” Frances, loyi a langutaneke ni xivundza lexikulu loko nuna wakwe a file endzhaku ka vukati bya malembe ya 35, u vula leswaku xitsundzuxo xo tano i xa nkoka. U ri: “Ringanisela eka leswi u swi langutelaka, naswona u nga lavi swo tala eka van’wana. U nga tshameli ku ya endyangwini wa un’wana u ya kombela ku pfuniwa.”
Yehovha Wa Khathalela
Hambi loko vanghana lava nga vanhu va ku heta matimba minkarhi yin’wana, Yehovha Xikwembu wa ha ri Munghana wa wena. Tiyiseka leswaku wa ku khathalela. Hlayisa ntshembo wa wena wu tiyile eka yena, naswona u tshama u ri karhi u lava vutumbelo eka nkhathalelo wa yena lowu sirhelelaka. (Pisalema 27:10; 91:1, 2; Swivuriso 3:5, 6) Rhuti wa Mumowabu u swi endlile leswi naswona u katekisiwile swinene. Phela, u tlhele a va kokwa wa xisati wa Yesu Kreste!—Rhuti 2:12; 4:17; Matewu 1:5, 16.
Khongela eka Yehovha nkarhi na nkarhi. (Pisalema 34:4; 62:7, 8) Margaret u kume leswaku xikhongelo i xihlovo xa matimba lamakulu ya ku langutana ni xivundza. U hlanganyele evutirhelini bya nkarhi hinkwawo ni nuna wakwe ku kondza a fa a ha ri jaha. U ri: “Minkarhi hinkwayo a ndzi kuma swi ri swinene ku khongela hi rito lerikulu ndzi byela Yehovha hinkwaswo, ku chava ni mivilelo ya mina hinkwayo. Sweswo swi ndzi pfune leswaku ndzi va ni langutelo lerinene hi swilo loko xivundza xi ndzi hlasela. Naswona loko ndzi vona Yehovha a hlamula swikhongelo sweswo swi ndzi tiyisile.” U vuyeriwe swinene hi ku landzela xitsundzuxo xa muapostola Petro lexi nge: “Hikokwalaho, titsongahateni ehansi ka voko ra matimba ra Xikwembu, leswaku hi nkarhi wa kona xi ta mi tlakusa. Rhulani ku karhateka hinkwako ka n’wina eka xona, hikuva xi tikarhatela n’wina.”—1 Petro 5:6, 7; Pisalema 55:22.
Vuxaka lebyinene na Yehovha byi ta ku pfuna leswaku u hlayisa xin’wana lexi vanhu lava nga ni xivundza hakanyingi xi va lahlekelaka—ku tixixima. Loko nuna wakwe a dlayiwe hi khensa, mutsari wa mahungu Jeannette Kupfermann u tsale hi “mintlhaveko ya ku pfumala ku tixixima ni ku titwa u nga ri wa nkoka.” U te: “Hi swona leswi vangelaka tinoni to tala ku va ni gome ro lava ku tisunga.”
Tsundzuka leswaku Yehovha u ku teka u ri wa nkoka swinene. A nga ku tekeli hansi. (Yohane 3:16) Xikwembu xi ta ku seketela hi laha xi seketeleke vanhu va xona Vaisrayele enkarhini lowu nga hundza. U te eka vona: “A nḍi ku nyenyanga! U nga tšhav̌i, nḍi na wena. U nga ṭhuki hikuv̌a nḍi Šikwembu ša wena. Nḍa ku tiyisa, nḍa ku lwela, nḍa ku khoma hi v̌oko ra mina ra šinene le’ri hlulaka.”—Esaya 41:9, 10.
U Nga Soli Xikwembu
Xa nkoka ngopfu, u nga soli Xikwembu hikwalaho ka xivundza xa wena. Yehovha a nga na nandzu. Nkarhi na nkarhi xikongomelo xa yena hi leswaku wena, ni vanhu hinkwavo mi tsakela vunghana lebyinene, ni lebyi enerisaka. Loko Xikwembu xi vumbe Adamu, xi te: “A ŝi sasekanga loko munhu a ṭhama a ri ŝakwe; nḍi ta ṅwi endlela nakulobye l’a fanaka na yena.” (Genesa 2:18) Naswona Xikwembu xi endle tano loko xi vumba Evha, wansati wo sungula. Loko a ku nga ri ku xandzuka ka vusathana, wanuna ni wansati ni mindyangu leyi va yi tswaleke a va nga ta khomiwa hi xivundza.
Kavula, ku pfumelela ka Yehovha vubihi swa nkarhinyana, ku endle leswaku xivundza xi va kona ni ku xaniseka lokun’wana ku va kona. Hambi swi ri tano, tshama u ri karhi u tsundzuka leswaku leswi i swa nkarhinyana. Miringo leyi vangiwaka hi xivundza yi tikomba yi nga tiki ngopfu ku yi byarha loko yi pimanisiwa ni leswi Xikwembu xi nga ta ku endlela swona emisaveni leyintshwa. Enkarhini lowu xi ta ku seketela ni ku ku chavelela.—Pisalema 18:2; Vafilipiya 4:6, 7.
Loko u tiva leswi swi nga ku nyika matimba. Loko Frances (la boxiweke eku sunguleni) a feriwe hi nuna, u kume nchavelelo lowukulu emaritweni lama nga eka Pisalema 4:8, ngopfu-ngopfu ni vusiku: “Nḍi siv̌ama, nḍi etlela hi ku rula, hikuv̌a hi wena Yehova u ri ŝaku l’a nḍi akisaka e ku sasekeni.” Anakanyisisa hi marito yo tanihi lama kumekaka ebukwini ya Tipisalema. Kombisa ndlela leyi Xikwembu xi ku khathalelaka ha yona, hi laha yi hlamuseriweke ha kona eka Pisalema 23:1-3.
Xana Vanhu Lava Nga Ni Xivundza Va Nga Pfuniwa Njhani?
Ndlela leyinene yo pfuna vanhu lava nga ni xivundza i ku va kombisa rirhandzu. Nkarhi na nkarhi Bibele yi khutaza vanhu va Xikwembu leswaku va kombana rirhandzu, ngopfu-ngopfu hi nkarhi wa miringo. Muapostola Pawulo u tsarile a ku: “Mi rhandzana tanihi vamakwavo.” (Varhoma 12:10) Entiyisweni, Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke ri ri: “Rirhandzu a ri heli.” (1 Vakorinto 13:8) Xana u nga ri kombisa njhani rirhandzu eka lava nga ni xivundza?
Ematshan’wini yo va papalata kumbe ku honisa vanhu lava nga ni xivundza, vanhu lava nga ni nkathalelo va nga kombisa rirhandzu ra vona hi ku va pfuna hi ku lehisa mbilu loko swi koteka. Va nga fana na Yobo, la nga tshama a ku: “A nḍi lwela la’v̌a šanisekaka loko v̌a kombela ku pfuniwa, ni šisiwana le’ši pfumalaka mupfuni; . . . Nḍi nghenisa ku ṭaka e mbilwini ya wansati wa noni.” (Yobo 29:12, 13) Vakulu lava hlawuriweke evandlheni ra Vukreste ni vanghana lava nga ni ntwela-vusiwana va nga kombisa ndlela leyi fanaka ya ku anakanyela, hi ku humesa timfanelo letinene ta vumunhu ku nga ku twisisa, rirhandzu ni ku chavelela. Va nga ha kombisa ntwela-vusiwana, naswona nkarhi wun’wana va nga eneta xilaveko xa timhaka ta xihundla.—1 Petro 3:8.
Hakanyingi, i swilo switsongo leswi vanghana va swi endlelaka vanhu lava nga ni xivundza leswi nga swa nkoka. Hi xikombiso, loko mupfumeri-kuloni a feriwe hi loyi a n’wi rhandzaka, ku nga endliwa swilo swo tala leswinene hi mintirho ya tintswalo ya vunghana lebyi tiyeke. U nga tsan’wi tintswalo leti u kombisiwaka tona, to tanihi ku rhamberiwa swakudya, ku va muyingiseri lonene kumbe ku yisa bulo emahlweni. Leswi swi ni vuyelo lebyikulu eku pfuneni ka munhu leswaku a lwisana ni xivundza.—Vaheveru 13:16.
Hi laha ku fanaka, hinkwerhu ka hina hi nga ha hlaseriwa hi xivundza nkarhi na nkarhi. Kambe, xivundza a xi fanelanga xi ku heta matimba. Tata vutomi bya wena hi mintirho ya nkoka, leyi akaka. Pfumelela vanghana va pfuna hi laha va nga kotaka ha kona. Tshemba Yehovha Xikwembu. Tshama u ri karhi u anakanya hi xitshembiso lexi tiyisaka nhlana lexi rhekhodiweke eka Pisalema 34:19 lexi nge: “Makhombo ya l’a lulameke ma tele ngopfu, kambe Yehova o ṅwi humesa ka wona hikwawo.” Kombela Yehovha leswaku a ku pfuna, naswona u nga pfumeleli xivundza xi kavanyeta vutomi bya wena.
[Bokisi leri nga eka tluka 24]
TINDLELA TIN’WANA TO LWISANA NI XIVUNDZA
▪ Tshama u ri ekusuhi na Yehovha
▪ Tichavelele hi ku hlaya Bibele
▪ Hlayisa langutelo lerinene ra Vukreste
▪ Tshama u khomekile hi mintirho leyinene
▪ Ndlandlamuxa xinghana xa wena
▪ Endla leswaku vanghana swi va olovela ku ku pfuna
▪ U nga tihambanisi ni van’wana, kambe hlakulela rirhandzu ra xinghana
▪ Tiyiseka leswaku Yehovha wa ku khathalela
[Bokisi leri nga eka tluka 24]
NDLELA LEYI U NGA PFUNAKA LAVA NGA NI XIVUNDZA HA YONA
▪ Vana la twisisaka, u kombisa rirhandzu ni ku chavelela
▪ Eneta xilaveko xa timhaka ta xihundla
▪ Hambeta u endla swilo leswitsongo leswi pfunaka
[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]
Ku nga khathariseki swiyimo swakwe leswo nonon’hwa, ku hava lexi kombisaka leswaku Rhuti u pfumelele xivundza xi kavanyeta vutomi byakwe