Mavunwa Lama Tolovelekeke

Vunwa: Hi ntolovelo lava pfinyaka vana i swita-swi-famba, lava nga hanyangiki kahle emianakanyweni, va yiva vana ivi va tirhisa matimba leswaku va etlela na vona hi nkani.

Eka milandzu yo tala—ku sukela eka 85 ku ya eka 90 wa tiphesente hi ku ya hi mimpimanyeto yin’wana—mupfinyi i munhu loyi n’wana a n’wi tivaka ni loyi a n’wi tshembaka. Ematshan’wini yo tirhisa matimba, hakanyingi vapfinyi va kokela n’wana eka swiendlo swa rimbewu hakatsongo-tsongo, va tirhisa ku pfumala vutivi ka n’wana ni ndlela leyi nga nyawuriki ya yena yo anakanya. (Ringanisa 1 Vakorinto 13:11 na Swivuriso 22:15.) Vapfinyi lava a hi vamatshama-voxe lava hlanganeke tinhloko. Vo tala i vanhu va vukhongeri, lava xiximiwaka, ni lava va rhandziwaka hi vanhu. Hi ku ya hi U.S. Federal Bureau of Investigation, “ku vula leswaku munhu a hi muxanisi wa vana hi mhaka ya leswi a nga saseka, a nghenaka kereke, a gingiritekaka, a rhandzaka swiharhi ni swin’wana swo tano, a swi twali.” Nkambisiso wa sweswinyana wu vula ni leswaku swi hoxile ku anakanya leswaku vapfinyi hinkwavo i vavanuna kumbe leswaku lava hlaseriwaka hinkwavo i vavasati.

Vunwa: Vana va tiehleketelela ku pfinyiwa kumbe va hemba va ku va va pfinyiwile.

Hi ndlela leyi twalaka vana a va na ntokoto kumbe vutivi lebyi tumbeleke etimhakeni ta rimbewu lerova va nga tisungulela swihehlo swo biha swa ku pfinyiwa, hambi leswi vana van’wana lavatsongo va nga tsandzekaka ku hlamusela. Hambi ku ri vakambisisi va vutshila swinene va pfumela leswaku swihehlo swo tala swa ku pfinyiwa i ntiyiso. Xiya buku leyi nge Sex Abuse Hysteria—Salem Witch Trials Revisited, leyi vulavulaka hi swihehlo swa vunwa swa ku tirhisiwa hi ndlela yo biha.a Hambi ku ri buku leyi ya pfumela leswaku: “Ku pfinyiwa ka vana ka xiviri ku hangalakile naswona swihehlo swo tala swa ku pfinyiwa hi ndlela yo biha hi rimbewu . . . swi fanele ku pfumeriwa (kumbexana 95% kumbe ku tlula).” Vana va kuma swi va tikela swinene ku vika ku pfinyiwa hi ndlela yonghasi. Loko va kota ku hemba va ku va pfinyiwile, hakanyingi va nga kaneta leswaku swi humelerile hambi loko entiyisweni swi humelerile.

Vunwa: Vana va koka mahlo naswona hakanyingi va tivangela ku pfinyiwa hi mahanyelo ya vona.

Entiyisweni mianakanyo leyi yi hume ndleleni, tanihi leswi, entiyisweni yi solaka muhlaseriwa emhakeni yo pfinyiwa. Vana a va na mianakanyo leyi twalaka ya rimbewu. A va tivi nchumu hi leswaku xiendlo xexo xi vula yini kumbe leswaku xi ta va hundzula hi ndlela yihi. Xisweswo hi ndlela yihi na yihi a va nge swi koti ku pfumela. I mupfinyi, hi leswaku yena a ri yexe, la nga ni nandzu wa ku pfinya.—Ringanisa Luka 11:11, 12.

Vunwa: Loko vana va boxa leswaku va pfinyiwile, vatswari va fanele va va dyondzisa ku nga vulavuli ha swona naswona va ‘swi rivala.’

I mani loyi swi n’wi fambelaka kahle loko n’wana a nga vuli leswaku u pfinyiwile? Xana a hi mupfinyi? Entiyisweni, minkambisiso yi komba leswaku ku tumbeta mhaka ya leswaku u karhatiwile emintlhavekweni i ndlela leyi nga pfuniki loko u langutane ni switlhavi swa ku pfinyiwa. Eka tindlela ta kaye to langutana na swona leti tirhisiwaka hi ntlawa wa vanhu lavakulu lava hlakarheleke lava kambisisiweke le Nghilandhi, lava va miyeleke, ni lava tumbeteke kumbe ku pfala-pfala mhaka leyi, va karhatiwe ngopfu hi mapfalo lama nga heriki ni ku tshikileleka evuton’wini loko va kurile. Loko u xanisiwa hi ndlela leyi vavisaka swinene, xana u nga tsakela ku byeriwa leswaku u nga byeli munhu? Ha yini u byela n’wana swilo swo tano? Loko u tshika n’wana a endla hi ndlela leyi a titwaka ha yona emhakeni yo tano leyi vavaka, tanihi ku rila, ku hlundzuka, ku vilela, eku heteleleni swi ta n’wi nyika nkarhi wa ku hlakarhela.

[Nhlamuselo ya le hansi]