Vantshwa Va Vutisa . . .

Ku Vuriwa Yini Hi Ku Huma Maendzo Ni Tlilasi?

“UKUMA nkarhi wo wisa xikolo.” “U vona swilo leswintshwa leswi u nga tolovelangiki ku swi vona.” “U kota ku va tiva ku antswa vanghana va wena va le tlilasini.” Hi leswi vantshwa vanharhu va le Jarimani va swi hlamuseleke, leswi endlaka leswaku va tsakela ku huma maendzo ni tlilasi. Maendzo yo tano ma tolovelekile eka vantshwa emisaveni hinkwawo.

Hambi swi ri tano, a hi vadyondzi ntsena lava tsakelaka ngopfu maendzo ya tlilasi. “Riendzo leri hleriweke kahle ra n’wi pfuna muntshwa, ri kurisa ku twisisa kakwe naswona ri n’wi pfuna leswaku a tiyimela hi byakwe,” ku vula mudyondzisi un’wana. “Tlhandla-kambirhi, vuxaka exikarhi ka mudyondzisi ni vana bya tiya.” Handle ko kanakana vadyondzisi lava nga ni vukheta ni vana lava nga ni mahanyelo lamanene va nga tirhisana eku endleni ka riendzo ra tlilasi ri dyondzisa ni ku tsakisa.

Hambi swi ri tano, ku nga ha va ni swilo swo hlayanyana leswi nga khumbaka vantshwa va Vakreste ni vatswari va vona. Hi xikombiso, eJarimani ni le matikweni man’wana ya Yuropa, swichudeni swa vanhwanyana ni vafana hi ntolovelo swi famba swin’we emaendzweni yo leha ya tlilasi. Hakanyingi leswi swi katsa ku etlela ekule ni le kaya. Hakanyingi leswi swi vanga khombo. Anna-Laura wa malembe ya 14 hi vukhale u ri: “Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani hi ri eriendzweni, swilo swi sungula ku ka swi nga ha lawuleki. Hambi byi ri vusiku a hi kumanga ku rhula. Vo tala etlilasini va tikhoma hi ndlela ya vutianakanyi ni ya ku nga ehleketi.”

Kutani, u fanele ku endla yini loko u nyikiwa lunghelo ra ku huma ni tlilasi?

Ku Hlaya Ntsengo

Eka Luka 14:28, Yesu Kreste u te: “Xana i mani exikarhi ka n’wina, la nga rhangiki hi ku tshama hansi loko a lava ku aka xihondzo, a hlaya leswi a nga ta humesa swona, ku vona loko mali ya yena yi ta ringana ku heta ntirho xana?” Loko wena ni vatswari va wena mi nga si endla xiboho xa leswaku riendzo ra tlilasi ri ku lulamerile kumbe e-e, kambisisa hinkwaswo leswi katsekaka hi vukheta. Hi leswi swivutiso leswi u nga swi kambisisaka:

Xana riendzo leri ri ku yisa kwihi? Ku nga khathariseki leswaku i riendzo ra siku rin’we leri nga ta ku yisa emuziyama ya le kusuhi kumbe i riendzo ro leha laha mi nga ta etlela kwalomo, swi nga endla ku hambana lokukulu. Ku tlula kwalaho, loko vatswari va wena ku ri vona lava hakelaka, va ta lava ku endla xiboho xa leswaku va ta swi kota ku hakela kumbe e-e.

Xana i yini leswi nga enongonokweni? Loko siku rin’wana ni rin’wana ri hleleriwe swilo leswi phyupyisaka ni leswi akaka, leswi swi ta hlayisa tlilasi yi khomekile naswona swi ta hunguta khombo ra ku endla swilo leswi hoxeke. Xisweswo kambisisa nongonoko hi vukheta u nga si endla xiboho xa ku huma riendzo ra tlilasi. Ku ya etimuziyamu kumbe ku ya dyondza swilo swin’wana swa matimu ya ntumbuluko hi riendzo etindhawini to karhi swi nga va leswi dyondzisaka. Kambe ku ya kambisisa vukhongeri bya Yoga ni bya Vuasia—hi laha a swi hleleriwe riendzo rin’wana ra tlilasi—a swi va lulamelanga Vakreste.—1 Vakorinto 10:21.

Xana laha hi yaka kona ku ta va ni vulanguteri lebyi humelelaka ni bya nkarhi hinkwawo? Nhwanyana wa Mukreste wa malembe ya 15 hi vukhale la vitaniwaka Julia u ri: “A ndzi ri etlilasini leyi nga ni mahanyelo lamanene, xisweswo Tatana na Manana a va nga ri na mhaka ni loko ndzi famba. Vadyondzisi a va hi langutela kahle.” Hambi swi ri tano, vulanguteri byo tano a byi talanga masiku lawa. Hi laha mudyondzisi un’wana wa le Jarimani a pfumeleke ha kona leswaku nkhathalelo wa vurhon’wana ni lowu tshembekaka a “wa ha ri kona.” Hakunene, muntshwa un’wana u tibumabumerile endzhaku ka riendzo ra tlilasi: “Loko se hi pfilunganye vadyondzisi lava havambirhi, hi endle hi laha hi rhandzaka ha kona.”

Swichudeni swin’wana swa karhata hambi loko vadyondzisi va endla hi laha va nga kotaka ha kona ku swi lawula. Khale ka mudyondzisi un’wana u ri: “Vantshwa va kuma tindlela ta vutlharhi ta ku ngungumerisa xihoko, xisweswo ku kambela makamara a swi nga pfuni nchumu. Ndzi sungule ku swi xiya leswaku a va nwa xihoko ku tlula mpimo loko un’wana wa vanhwanyana a sungule ku hlanta.” Swi le rivaleni leswaku swi nga tika swinene ku tiyiseka leswaku riendzo ri ta languteriwa kahle. Hambi swi ri tano, swi nga mi hungutela mivilelo yo tala ni ku khomiwa hi tingana loko wena ni vatswari va wena mo kambisisa hi vukheta malunghiselelo lawa ma endliweke ya vulanguteri. Swivuriso 22:3 yi ri: “Munhu wa v̌utlhari o v̌ona khombo, kutani a tumbela, kambe v̌ariv̌ali v̌a ya mahlweni v̌a biwa.”

Xana vanghana va wena va le xikolweni hi ntolovelo va angurisa ku yini enkongomisweni wa vadyondzisi? Leswi swi ta ku nyika vonelo lerinene ra ndlela leyi va nga ta tikhoma ha yona eriendzweni ra xikolo. Hi ku ya hi xiviko, xikolo xin’wana xa le henhla xa le Jarimani xi boheke ku komisa riendzo ra masiku manharhu hi leswi swichudeni leswi nga lawulekiki a swi honisa “swiletelo swo olova ni leswi twisisekaka” swa vadyondzisi.

Wansati un’wana wa Mujarimani la vitaniwaka Stephanie u fambe maendzo yo tano enkarhini lowu hundzeke naswona hi ku ya hi leswi a swi voneke u bumabumela leswaku u tivutisa swivutiso leswi landzelaka: ‘Xana vanghana va mina va le tlilasini va ni langutelo lerinene lerova va nga yingisa vadyondzisi? Xana xikolo lexi xi lwela ku hlayisa vito lerinene? Xana vadyondzisi va tiye ku ringana lerova va nga swi kota ku rhangela hi ndlela leyi faneleke? Xana vantshwa va languta ku tikhoma lokunene ku ri ka nkoka? Xana va tirhisa xihoko ni swidzidzirisi?’ Kavula, Stephanie u pfumerile leswaku swo tala “swi titshege hi wena hi wexe, leswaku u hluriwa hi ku olova kumbe e-e.” Kambe xana u nga khongerisa ku yini leswaku Yehovha ‘a nga ku yisi emiringweni’ kambe u tihoxa hi wexe eswiyin’weni leswi u nga ta ringiwa eka swona?—Matewu 6:13.

Petra wa malembe ya 17 hi vukhale u arile ku famba hi riendzo ra tlilasi. “Ndzi yi tiva kahle ndlela leyi vanghana va mina va le xikolweni va nga ta tikhoma ha yona,” ku hlamusela yena. “Ndzi swi vona kahle ka ha ri emahlweni leswaku swiyimo leswi khumbaka xihoko ni rimbewu swi ta hoxa ripfalo ra mina endzingweni. Hi laha a vuleke ha kona, ntlhanu wa vafana va hluvule nhwanyana un’wana swiambalo ivi va n’wi teka swifaniso, leswi endzhakunyana swi nga rhendzelekisiwa ni xikolo.”

Xana ripfumelo ra wena ra vukhongeri ri ta xiximiwa? Hi xikombiso, Timon lontsongo u te: “Hakanyingi ku ni nkhuvo wa siku ra ku velekiwa, lowu swi nga oloviki ku wu papalata.” Tanihi un’wana wa Timbhoni ta Yehovha, wa ala ku hlanganyela eminkhubyeni yo tano.a Xana vadyondzisi va wena ni vanghana va wena va le xikolweni va ta ma xixima mavonelo ya wena loko nkhuvo wo fana na wolowo wu va xiphemu xa riendzo ra tlilasi?

Xana u ta va ni vanghana va njhani? Vakreste va swi tiva leswaku Xikwembu xi sola ku dzaha, ku tirhisa swidzidzirisi, ku nwa xihoko ku tlurisa, kumbe ku hlanganyela eka rimbewu ra le mahlweni ka vukati. (1 Vakorinto 6:9, 10; 2 Vakorinto 7:1) Hikwalaho ku nga vutlharhi ku papalata ku hlangana ni vantshwa lava endlaka swilo swo tano. (1 Vakorinto 15:33) Swivuriso 13:20 ya tsundzuxa: “L’a tolov̌elaka ŝihunguki o ta onhaka.” Eriendzweni ra tlilasi, u heta nkarhi wo tala ku tlula lowu tolovelekeke ni vantshwa vo tano, naswona lowu i moya lowu ntshunxekeke. Andreas lontsongo u swi veka hi ndlela leyi: “Eriendzweni ra tlilasi, u tshama u rhendzeriwe hi moya wa misava, ni hi vuyimbeleri hinkwabyo bya misava ni nhlambha.”

Mhaka yin’wana hi leswaku swa olova ku titwa u ri ni xivundza loko u ri kule na le kaya. Maendzo ya tlilasi ma pfuxe timhaka ta rirhandzu to tala eka vana va kondlo-a-ndzi-dyi vo tala. Xana ku nga va ni khombo ro titwa u rhandza munhu la nga riki mupfumeri? Vakorinto vo Sungula 10:12 ya tsundzuxa: “Loyi a anakanyaka leswaku wa ha yimile, a a tivonele leswaku a nga wi.” Hambi u tiye ku ringana leswaku u nga hlula ndzingo, xana ku va kona ka wena eriendzweni ro tano ku nga khunguvanyisa vantshwa van’wana va Vakreste?—Ringanisa 1 Vakorinto 8:7-13; 10:28, 29.

Yvonne wa malembe ya 14 u ale ku huma ni tlilasi eriendzweni ro ya egambokweni. Wa hlamusela: “A ndzi ta va ndzi hete vhiki hinkwaro ni vantshwa va misava ni vadyondzisi ntsena. Ku tlula kwalaho, vunghana bya mina ni vamakwerhu, ntirho wo chumayela, ni minhlangano—leswo i swilo leswi a ndzi ta swi tsundzuka hakunene. Xivangelo xin’wana a ku ri ndlela leyi vantshwa va ti khomaka ha yona loko ku nga ri na munhu la va vonaka.”

Ku Tsakisa Xikwembu Hi Ku Helela

Tanihi leswi maendzo ya xikolo hi ntolovelo ma nga katsiki vukhongeri, tipolitiki kumbe mintirho yin’wana leyi nga endliwiki hi Vakreste hi ku kongoma, xichudeni ni vatswari va xona va fanele va endla xiboho ku vona loko riendzo ro tano ri fanela. (Ringanisa Esaya 2:4; Nhlavutelo 18:4.) Swiyimo swa hambana hi ku ya hi tindhawu ni titlilasi; kutani, Vakreste va nga ha boheka ku langutana ni swiphiqo leswi hambaneke ni swa van’wana.

“Manana a tolovelane ni vantshwa va le tlilasini ya mina naswona a swi tiva leswaku mudyondzisi wa hina wa khathalela. Xisweswo riendzo ra tlilasi a ri humelela,” ku vula Stephan. “Kambe loko ndzi ri kusuhi ni ku heta xikolo naswona riendzo ro hetelela ri tshinela, ndzi cincile hi ku helela ndzi nga ha fambi.” Ha yini? U ya emahlweni: “Emalembeni manharhu lama hundzeke, vanghana va mina va le tlilasini a va tsakisa naswona a va ri ni xichavo. Kambe swidzidzirisi ni mahanyelo yo biha se a swo va tshamela-maxelo. Kutani a ndzi ri joyinanga riendzo leri. Hi xitshuketa, riendzo ro hetelela ri boheke ku tsemiwa ri nga si hela.”

Kambe enkambisisweni wo hetelela, wena ni vatswari va wena mi fanele mi kambisisa swilo hinkwaswo leswi katsekaka ivi mi tiendlela xiboho xa n’wina. Tiyisekani leswaku xiboho xihi na xihi lexi mi xi endlaka, pakani ya n’wina i ku “hanya vutomi lebyi fanekelaka emahlweni ka [Yehovha], mi [n’w]i tsakisa etimhakeni hinkwato.”—Vakolosa 1:10.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]

Xana u ta va u ri ni vanhu va njhani loko u huma riendzo ra tlilasi ro ya etlela kwalomo?