Missionaries Agents of Light or of Darkness?—Part 6

Ku Endla Vadyondzisiwa Va Ntiyiso Namuntlha

YESU KRESTE u lerisile: “Hikokwalaho, yanani eka vamatiko hinkwavo, mi va endla vadyondzisiwa va mina, mi va khuvula.” (Matewu 28:19) Everyman’s Encyclopedia yi vula leswaku xiavelo lexi “xi endliwe hi Vakreste eka nguva yin’wana ni yin’wana,” hambi swi ri tano ya engetela, “minkarhi yin’wana xi endliwa hi matimba matsongo.” Buku leyi nge The Missionary Myth ya vutisa: “Xana nguva ya vurhumiwa yi fike emakumu?”

Hi January n’wexemu, magazini lowu nge Newsweek wu vikile: “Mupapa John Paul II u teka swirho swa Rhoma Khatoliki a swi yisa eswitarateni.” Magazini lowu wu hlamusele wu ku: “U rhumela 350 wa swirho leswi nga vavuri va evhangeli ku ya lavisisa lava nga hundzukaka etindhawini ta tidisko eRhoma, eswitolo ni le minkwitsini ya switichi. Tsima leri ri sungula hi Siku ro Titsona Swakudya (Feb. 16). Loko ri humelela, bixopo u ta rhumela vavuri va evhangeli emisaveni hinkwayo—goza leri ri nga endlaka leswaku varhumiwa va Khatoliki va famba hi yindlu na yindlu ku suka eBuenos Aires ku ya eTokyo.”

Hi tlhelo rin’wana, Timbhoni ta Yehovha i khale ti twisisa ndzhwalo wa tona wo endla ntirho wo vula evhangeli. (2 Timotiya 4:5) Kavula, a hi hinkwavo lava chumayelaka tanihi varhumiwa ematikweni mambe. Kambe va nga swi kota—naswona va swi kota—ku chumayela kwihi na kwihi laha va nga kona. Hi ndlela leyi, hinkwavo ka vona i varhumiwa.

Xikolo Xa Muxaka Wo Hlawuleka

Eku sunguleni ka va-1940, Sosayiti ya Watch Tower yi sungule xikolo xo letela malandza lama nga ni ntokoto leswaku ma tirha tanihi varhumiwa ematikweni mambe laha mpfuno a wu laveka hi xihatla kona. Loko malembe ma ri karhi ma famba tidyondzo tin’wana ti antswisiwile, kambe a ti lahlekeriwanga hi nkoka wa tona wo kandziyisa dyondzo ya Bibele ni ku hetisisa ntirho wa nkoka wa ku vula evhangeli.

Vito leri hlawuleriweke xikolo lexintshwa i Gilead, leri hi Xiheveru ri vulaka “Nhulu ya Vumbhoni.” Hi ku pfuneta eku kuriseni ka nhulu ya vumbhoni leyi dzunisaka Yehovha, xikolo xa Gilead xi endle xiphemu xa nkoka xo yisa emahlweni ntirho wo chumayela emisaveni hinkwayo lowu Yesu a vuleke leswaku wu fanele ku endliwa enkarhini wa hina.—Matewu 24:14.

Loko a vulavula ni ntlawa wo sungula wa Xikolo xa Gilead hi 1943, Nathan H. Knorr, muungameri wa nkarhi wolowo wa Sosayiti ya Watch Tower, u te: “Mi lunghiseleriwa hi laha ku engetelekeke leswaku mi endla ntirho lowu fanaka ni wa muapostola Pawulo, Marka, Timotiya, ni van’wana lava fambeke tindhawu hinkwato ta Mfumo wa Rhoma va huwelela mahungu ya Mfumo. . . . Ntirho wa n’wina lowukulu i ku chumayela evhangeli ya Mfumo hi yindlu na yindlu hi laha Yesu ni vaapostola va endleke ha kona.”

Loko ntlawa wo sungula wu hetile vuleteri bya wona, mathwasana ya wona ma rhumeriwe ematikweni ya kaye eLatin Amerika. Ku fikela sweswi, swichudeni leswi tlulaka 6 500 leswi humaka ematikweni lama tlulaka 110 swi leteriwile eXikolweni xa Gilead naswona swi rhumeriwe ematikweni lama tlulaka 200 ni le swihlaleni swo hambana-hambana tanihi varhumiwa.

Varhumiwa Va Tinxaka To Hambana

Vo tala va varhumiwa va Vujagana khale koloko, ku fana ni lava rhumeriweke eGreenland, va hundzuluxele Bibele kumbe swiphemu swa yona va swi yisa eririmini ra ndhawu ya kona. Hambi swi ri tano, varhumiwa vo tano vo sungula va ve ni ku titsakisa ko tala ematshan’wini yo dyondzisa vanhu Bibele.

Hi xikombiso, varhumiwa va Vujagana lava rhumeriweke eJapani, a va katseka eka “minhlangano ni swikolo swa dyondzo,” ku vule Kodansha Encyclopedia of Japan. Yi ri: “Varhumiwa vo hlaya va tihlawulekise hi dyondzo ya vona.” Van’wana va ve vativi va tindzimi kumbe vadyondzisi, va dyondzisa tidyondzo to tanihi matsalwa ya tibuku, ririmi, matimu, filosofi, vukhongeri bya le Asia Vuxa ni ntsheketo wa ndhavuko wa Majapani. Nsonga-vutivi wa engetela: “Vumbiwa byo pfuna vanhu ni bya ntshamisano na byona a byi ri xiphemu xa nkoka eka ntirho wa vurhumiwa.”

Ku chumayela mahungu lamanene a swi nga ri swa nkoka ngopfu eka varhumiwa vo tala. Hakanyingi a va tikarhatela ku enerisa swilaveko swa nyama ematshan’wini ya swilaveko swa moya. Ku hlongorisa ku titsakisa ka munhu hi xiyexe ku ve pakani ya vona. Xisweswo murhumiwa un’wana wa Kereke ya le Nghilandhi loyi a rhumeriweke eJapani hi 1889 namuntlha u tiviwa ngopfu tanihi “tatana wa vuswikoti byo khandziya tintshava wa le Japani.”

Varhumiwa lava leteriweke eGilead va hambana swinene ni varhumiwa va Vujagana. Buku leyi nge Timbhoni Ta Yehovha I Vahuweleri Va Mfumo Wa Xikwembu, ndzima 23, yi ri: “Mathwasana ya varhumiwa ya le Xikolweni xa Gilead ma dyondzisa Bibele. Ematshan’wini ya ku endla tikereke ni ku yimela leswaku vanhu va ta eka vona, va famba hi yindlu na yindlu . . . , ku nga ri ku tirheriwa kambe ku ya tirhela.”

Xana Vuyelo Bya Kona Byi Ve Byihi?

Endzhaku ka malembe-xidzana yo tala yo endla vadyondzisiwa va Vakreste eYuropa, xana varhumiwa va Vujagana va humelele hi ndlela yihi? Buku leyi nge A Global View of Christian Missions ya hlamula: “Vanhu lava pimanyetiwaka eka 160 wa timiliyoni eYuropa va hava vukhongeri. Exikarhi ka lava vulaka leswaku va namarhela Vukreste a hi vangani lava tekaka vukhongeri byi ri bya nkoka. . . . I mavunwa lama heleleke ku vula leswaku Yuropa i xifundzha-nkulu xa Vukreste.”

Ku vuriwa yini hi xiyimo eAsia? Kodansha Encyclopedia of Japan ya hlamula: “Mianakanyo ya vanhu hi leswaku Vukreste bya ha tekiwa tanihi dyondzo ya ‘matiko mambe,’ . . . lebyi nga lulamelangiki vanhu va le Japani. . . . Fambiselo ra Vukreste ri tama ra ha ri endzilakaneni wa vandla ra Majapani.” Hakunene, eJapani vanhu lava nga ehansi ka tiphesente ta mune i Vakreste hi vito, eIndia va le hansi ka tiphensete tinharhu, ePakistan va le hansi ka tiphesente timbirhi, kasi eChina va le hansi ka tiphesente ta 0,5.

Endzhaku ka malembe-xidzana ya ntirho wa varhumiwa va Vujagana eAfrika, xana xiyimo xa kona xi njhani? Eka xiviko xa nhlangano wa vabixopo va Afrika lowu khomiweke hi xixikana xa lembe leri eRhoma, magazini wa le Jarimani lowu nge Focus wu vikile: “Vukhongeri bya le Afrika a byi nge he tekiwi tanihi vuhedeni bya vugandzeri bya swikwembu swa hava. Tsalwa ra ximfumo leri nga siki humesiwaka, ri veka ‘vukhongeri bya ndhavuko bya Xintima’ eka xiyimo lexinene ni xa vunghana bya nkoka. Swirho swa byona leswi lulameriweke hi xichavo. Huvo yi xiye leswaku vukhongeri lebyi a byi soriwa tanihi lebyi nga ni matimba ya vukholwa-hava ‘hakanyingi byi lawula hambi ku ri mahanyelo ya Makhatoliki lama tinyiketeleke.’”a

Endzhaku ka malembe-xidzana yo hlaya yo endla vadyondzisiwa va Vakreste ematikweni ya Amerika, xana varhumiwa va Vujagana va humelele hi ndlela yihi? Buku leyi nge Mission to the World ya hlamula: “‘Latin Amerika’ ra ha tama ri vuriwa ‘tiko leri honisiwaka’ ku nga khathariseki nhluvuko lowukulu wa ntirho wa vurhumiwa eka makume ya malembe lama hundzeke.” Mayelana na United States, Newsweek yi komba leswaku vukambisisi bya sweswinyana byi “kombisa leswaku loko vukhongeri byi ri karhi byi hangalaka etikweni ra Amerika, i vatsongo lava byi tekeke byi ri bya nkoka. . . . Hafu ya vanhu lava byelaka vafambisi va vukambisisi leswaku hi Tisonto va ya ekerekeni va vulavula mavunwa. . . . Kwalomu ka n’we-xa-nharhu wa vanhu va le Amerika va malembe ya 18 ni ku tlula va ni langutelo ra misava hi ku helela . . . I tiphesente ta 19 ntsena . . . lava hanyaka hi ku ya hi vukhongeri bya vona.”

Hi ku komisa, eka matshalatshala ya vona yo hunguta swiphiqo swa vusweti, rihanyo leri tsaneke ni ku pfumaleka ka dyondzo, tanihi ntlawa, varhumiwa va Vujagana va seketele makungu ya vanhu lawa hi ku tikarhata lokukulu ma tiseke mpfuno wa xinkarhana. Hi hala tlhelo, varhumiwa va Vakreste va ntiyiso, va kongomisa vanhu eMfun’weni lowu simekiweke wa Xikwembu, lowu nga ta tisa ntshunxeko wa xiviri, lowu nga heriki. A wu nge hunguti swiphiqo ntsena; wu ta swi herisa. Ina, Mfumo wa Xikwembu wu ta tisela vanhu rihanyo leri heleleke, nsirhelelo wa xiviri wa ikhonomi, malunghelo lama nga riki na makumu ya ntirho wa mavoko wa vanhu hinkwavo, ni vutomi lebyi nga heriki!—Pisalema 37:9-11, 29; Esaya 33:24; 35:5, 6; 65:21-23; Nhlavutelo 21:3, 4.

Varhumiwa va Vujagana va nga ha kombetela eka vanhu lava tivulaka Vakreste, lava minkarhi hinkwayo va vaka kona emintirhweni ya vukhongeri tanihi vumbhoni bya leswaku ‘va endle vadyondzisiwa ematikweni hinkwawo, ivi va va khuvula.’ Kambe mhaka hi leswaku varhumiwa lava va tsandzekile ku dyondzisa vanhu lava va va khuvuleke ‘leswaku va hlayisa hinkwaswo leswi Yesu a swi leriseke.’—Matewu 28:19, 20.

Hambi swi ri tano, ntirho wo dyondzisa wa Vakreste va ntiyiso wu ta ya emahlweni ku fikela emisaveni leyintshwa ya Xikwembu. Wu ta fikelela timiliyoni ta lava nga ta pfuxiwa lava nga ta lava ku leteriwa hi tindlela ta Xikwembu. Kutani, handle ka nkavanyeto wa vusathana, Vakreste va ta va ni lunghelo leri tsakisaka swinene ro ya emahlweni ni ku endla vadyondzisiwa—hi laha va endleke ha kona eka makume ya malembe lama hundzeke.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 24]

Ndlela Leyi Va Pfuneke Vanhu Ha Yona

Leswi landzelaka i tinhlamuselo ta lava vuyeriweke hi mpfuno wa varhumiwa lava leteriweke eGilead.

“Ndzi hlamarisiwe hi ku phikelela ka vona, va langutana ni swilo leswi hambaneke ngopfu ni swa ndhawu ya ka vona: maxelo, tindzimi, mikhuva, swakudya ni vukhongeri. Kambe va ye emahlweni ni swiavelo swa vona, van’wana ku fikela loko va fa. Mikhuva ya vona leyinene ya ku hlaya ni ku hiseka ka vona evutirhelini swi ndzi pfune ku hlakulela swilo leswi fanaka.”—J. A., India.

“Ndzi tsakisiwe hi ndlela leyi murhumiwa a hlayisa nkarhi ha yona loko a ri karhi a dyondza na mina. U kombise ku tikhoma loku hlamarisaka hi ku lehisa mbilu eka rivengo ni ku honisa ka mina.”—P. T., Thailand.

“Mina ni nsati wa mina hi tlangele vutengi lebyi kombisiweke hi varhumiwa va Timbhoni. Ntirho wa vona wu hi susumetele ku endla ntirho wa nkarhi hinkwawo wu va pakani ya hina, naswona namuntlha hi ni ntsako wa ku va varhumiwa hi hexe.”—A. C., Mozambhiki.

“Vutomi bya mina a byi ri bya vutianakanyi. Ku hlangana ka mina ni varhumiwa swi ndzi nyike nsusumeto lowu a ndzi wu lava leswaku ndzi cinca. Ndzi vone ntsako wa ntiyiso eka vona hayi wa le handle ntsena.”—J. K., Japani.

“Varhumiwa va Vujagana a va hanya vutomi lebyi tsakisaka. Malandza a ma va basisela yindlu, ma va swekela, ma va hlantswela, ma langutela ntanga, ni ku va chayelela movha. Ndzi hlamale ngopfu ku vona varhumiwa va le Gilead va tiendlela ntirho wa le ndlwini hi laha ku humelelaka, loko hi tlhelo rin’wana va ri karhi va pfuna vaaki va ndhawu leswaku va dyondza hi ta Mfumo wa Xikwembu.”—S. D., Thailand.

“Varhumiwa va xisati a va khandziya swikanyakanya va endzela vanhu hambi loko maxelo ma tlakuke ma fika eka 115° F. [46° C.]. Malwandla ni ku pfumala ka vona xihlawuhlawu, ku katsa ni rirhandzu ra vona, swi ndzi pfunile leswaku ndzi vona ntiyiso.”—V. H., India.

“Varhumiwa a va nga titwi va ri lava tlakukeke. Hi ku titsongahata va titolovete vaaki va ndhawu ni swiyimo swa vusiwana swa vutomi. A va tele ku ta tirhela, hikwalaho a va nga vileli kambe a va languteka va tsakile, va enerisekile.”—C. P., Thailand.

“A va kalanga va tsongahata ntiyiso wa Bibele. Hambi swi ri tano, a va endlanga leswaku vaaki va ndhawu va titwa onge swiendlo swa vona hinkwaswo swa mukhuva wa ndhavuko swi hoxile kumbe leswaku va fanele ku namarhela tindlela ta le Vupela-dyambu. A va kalanga va endla van’wana va titwa va soleka kumbe va nga faneleki.”—A. D., Papua New Guinea.

“Ku hambana ni varhumiwa va Vujagana, a a swi tsakela ku tshama ehansi a ba xitseve, ku nga endlelo ra vanhu va le Korea, loko hi ya emahlweni ni dyondzo ya hina ya Bibele. A a tsakela ku ringeta ku dya swakudya swa hina swa Xikorea. Rirhandzu leri ndzi veke na rona eka yena ri ndzi pfunile leswaku ndzi endla nhluvuko.”—S. K., Korea.

“A ndzi ri ni malembe ya khume hi vukhale, ndzi huma exikolweni ni nhlikanhi. Murhumiwa u ndzi rhambile leswaku ndzi famba na yena ni nhlikanhi evutirhelini bya nsimu. U ndzi dyondzise misinya ya milawu yo tala ya Bibele ni ku ndzi pfuna ku tlangela nhlengeletano ya Yehovha.”—R. G., Colombia.

“Va ndzi dyondzise ku khomelela eswiavelweni, ku endla leswi swi faneleke ku endliwa handle ko vilela. Ndzi nkhensa Yehovha na Yesu Kreste hi mbilu ya mina hinkwayo hikwalaho ko hi tisela varhumiwa.”—K. S., Japani.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Varhumiwa lava leteriweke eGilead lava humaka ematikweni ya 16, loko va nyikela mintokoto entsombanweni wa sweswinyana