Vantshwa Va Vutisa . . .

Xana Ndzi Nga Swi Antswisa Njhani Swiambalo Swa Mina?

ROBERT u le khombyeni! U fanele a ya emucatweni wa sesi wa yena kambe u hava lexi a nga xi ambalaka. Leswi a swi vuli leswaku Robert u le xiyin’weni lexi Bibele yi xi vitanaka ‘ku swela.’ (Yakobo 2:15) Kambe swiambalo leswi Robert a nga na swona a swi nge faneleki eka xiendlakalo lexi xo xiximeka.

Hambi swi ri tano, Angela lontsongo, u fanele a ya eka swiendlakalo swinharhu swo xiximeka, xin’wana ni xin’wana xi lava swiambalo swa kona. Kambe, ku hambana na Robert, yena a nga na xiphiqo hi ku kuma nchumu lowu faneleke wo wu ambala. Leswi a swi vuli leswaku Angela u fumile. Ntsena u tiendlele nhlengeleto wa swiambalo leswi nga swa xisekelo leswi n’wi pfumelelaka ku va la ambaleke kahle eka swiyimo swo hambana-hambana.

Xihloko lexi nga emagazinini lowu nge Woman’s Day xi te: “Swiambalo i swa nkoka. Swi hoxa xandla swinene leswaku u titwa kahle.” Leswi u swi ambalaka na swona swi hoxa xandla swinene eka ndlela leyi van’wana va ku langutaka ni ku ku khoma ha yona. Kutani ke, swa twala leswi Bibele yi hi khutazaka ku tibombisa hi ku ‘ambala leswi fanekelaka, hi hlova hi pima.’ (1 Timotiya 2:9) Loko u ri Mukreste, ku va ni swiambalo leswi fanelekeke i nchumu wa nkoka ngopfu eka wena.

Hambi swi ri tano, xana swa endleka leswaku, ku nga khathariseki leswaku ndhawu yo veka swiambalo yi lo ntlwii, hi swiambalo, xana nkarhi wun’wana u titwa onge u hava nchumu xo xi ambala? Xiphiqo i yini, naswona u nga xi lulamisa njhani xiyimo lexi?

Vuyelo Byo Biha Bya Fexeni

Hakanyingi xiphiqo a hi mali, kambe i mhaka ya ku va hlonga ra switayele ni tifexeni ta misava leti tshamaka ti ri eku cinceni. Buku leyi nge Youthtrends yi vula leswaku “vandla ra misava ra bindzu ra swi xiya leswaku vantshwa va nga tirhisa mali yo tala swinene ku xava swiambalo leswi nga ni vito.” Hikwalaho ko susumetiwa hi makwanga ya mali, vumaki bya swiambalo byi tirhisa swinavetisi leswi kokaka mahlo eka timagazini ni le ka TV leswaku swi yenga vantshwa leswaku va xava—va tlhela va xava, va tlhela va xava! Loko ku nghena ni nkucetelo wa tintangha, rhengu leri ra tirha. Mudyondzisi un’wana u vilerile: “Un’wana ni un’wana u tirhisa mali yo tala a xava swiambalo kutani vana lava nga riki na swa le mandleni . . . va tirha loko xikolo xi humile leswaku va ta xava tibokati leti ta mavito.”

Ku va hlonga ra fexeni swa durha naswona swi nga ku siya u nga ha ri na mali yo ringana leyi u nga yi tirhiselaka swiambalo leswi faneleke, leswi u swi lavaka hakunene. Varhoma 12:2 xisweswo yi nyikela xitsundzuxo lexinene loko yi ku: “Mi nga landzi hanyelo ra nguva leyi, kambe mi pfumela ku hundzuka mi va vantshwa emiehleketweni ya n’wina.” Hakunene, ku va la hambaneke a swi olovi minkarhi yin’wana. Charlene wa malembe ya 16 hi vukhale wa pfumela: “Vana exikolweni va ku teka hi ndlela yin’wana loko u nga ambali ku fana na vona.” Kambe, loko u pfumelela van’wana va ku lawula eka leswi u swi endlaka, u hundzuka hlonga ra vona. (Ringanisa Varhoma 6:16.) Wansati un’wana lontshwa la vitaniwaka Johanna wa pfumela: “Swa ndzi siringa loko ndzi anakanya leswaku minkarhi hinkwayo ndzi vona onge ndzi ambalela ku tsakisa munhu un’wana.”

Xana leswi i vutlharhi minkarhi hinkwayo? Hi xikombiso, anakanya hi switayele swa maambalelo ya ntlawa wa xitarata xexo, ya hip-hop, ni lawa ma nga “langutekiki.” Vo tala va ambala switayele leswi ntsena hikuva swi dumile. Kambe, entiyisweni va le ku kombiseni ka vukarhi ni vuxandzuki. Xana ku ambala sweswo a swi nge endli leswaku van’wana va ku languta hi ndlela leyi hoxeke? (Yohane 15:19; ringanisa 2 Vakorinto 6:4.) Phela, ku languteka tanihi xirho xa ntlawa wo karhi swi nga ku dlayisa. Swikolo swin’wana swa le United States swi yirise ku ambala switayele swa mintlawa. Hi dyondza yini eka leswi? A hi vutlharhi ku pfumelela vanghana va wena va ku hlawulela swiambalo swa wena, hi nga ha vuli loko va lawula vutomi bya wena. Ematshan’wini yo vilela hi leswaku i yini lexi nga ta va tsakisa, “xiyaxiyani, mi vona leswi tsakisaka Hosi.” (Xiitaliki i xerhu.)—Vaefesa 5:10.

Ku Xiya Swilaveko Swa Wena

Loko se u titshunxile eka vuhenyi bya fexeni, u nga sungula ku hlengeleta swiambalo leswi hakunene u swi lavaka. Hi xikombiso, nkarhi wa wena wo tala u wu heta exikolweni. Loko exikolweni xa n’wina ku laveka yunifomo kumbe ku laveka swiambalo swo karhi ntsena, u nge swi koti ku tihlawulela ngopfu. Kambe eswikolweni swo tala wa pfumeleriwa ku tihlawulela, naswona ku ambala hi ku ringanisela hi swona swi amukelekaka.

Exiyin’weni xo tano, a swi nge vi vutlharhi ku tiendla la hambaneke hi ku havela baji ni thayi kumbe hi xiketi xa xiyimo xa le henhla. U ta fanela ku languteka u ambale kahle kambe u nga languteki u ri efexenini kumbe u ri ni vusopfa. Nhwanyana wa kondlo-a-ndzi-dyi la vitaniwaka Millie u endlise sweswo. Loko a ri exikolweni u papalate tifexeni leti hundzeletiweke. Loko u ri exiyin’weni lexi fanaka, hi laha ku fanaka na wena u nga ha va ni maburuku, tihembe ni tiblawusi ti nga ri tingani ta kahle eka swiambalo swa wena. Loko swa le mandleni swi nga ri kona kahle, ku va ni swilo swi nga ri swingani ntsena swa muxaka lowu swi nga va swi enerile.—Ringanisa Luka 10:42.

Ku va ni swiambalo swa xikolo leswi ringaneleke swi nga ku siyela mali yo yi tirhisela swilaveko swin’wana. Hi xikombiso, xana ku ni ntirho wa le handle kumbe wa le kaya lowu u faneleke ku wu endla? Kutani ke, u fanele ku va ni swiambalo swo karhi leswi khomelelaka, swo tiya. Ku nga ha laveka swiambalo leswi faneleke swa mintlangu ni swiendlo swin’wana swo hungasa. Hambi leswi swi nga ha vaka efexenini ku ambala maburuku yo koma, swikipa, ni titeki leti nga ni mavito, u nga ha kuma leswaku swiambalo swin’wana leswi nga durhiki ngopfu naswona swa pfuna.

Loko u ri un’wana wa Timbhoni ta Yehovha, u nga ha tlhela u anakanya hi xilaveko xa swiambalo leswi fanelaka leswi u nga swi ambalaka loko u ya eminhlanganweni ya Vukreste, tanihi leswi ku tiambalela hi ndlela ya vusopfa swi nga faneriki vugandzeri. Ematikweni lawa ku ambariwaka switayele swa le Vupela-dyambu, hakanyingi majaha ma ambala maburuku lama xiximekaka, hembe, thayi ni baji. Hakanyingi vanhwana va ambala rhoko kumbe xiketi ni blawusi. Swiambalo swo tano swi ambariwa ni le ntirhweni wo chumayela hi yindlu na yindlu. Leswaku i swingani swiambalo swo tano leswi u nga swi xavaka swi titshege hi mali leyi u nga na yona. Nkateko wa kona, a swi bohi leswaku swiambalo swa wena swi tala ngopfu kumbe swi va swa fexeni ya sweswinyana. Swi fanele swi languteka, naswona swi basile.

Yesu Kreste u ye emucatweni, na wena u nga ha rhamberiwa ku va kona eka swiendlakalo swo karhi leswi xiximekaka. (Yohane 2:1, 2) Loko ku hlovela swiendlakalo swo tano swi tolovelekile, kutani swa twala leswaku u va ni swiambalo swo karhi leswi faneleke sweswo. Johanna wa pfumela: “Ndzi tshame ndzi va eswiyin’weni leswi a ndzi nga ambalanga ku fanelana ni xiendlakalo, kunene a swi nga tsakisi.” Ku va ni nguvu kumbexana yin’we ya xiyimo xa le henhla swi nga ku sivela ntshikilelo ni mali leyi u nga yi tirhisaka hi ku xava nkarhi wu nga ha ri kona.

Ku Longoloxa Leswi Nga Kona

U nga ha endla leswi mutsari Jean Patton a swi vitanaka ku hlela ndhawu yo veka swiambalo. (Color to Color) Hlela swiambalo swa wena, ku katsa ni swiambalo leswi hlayisiweke. U nga ha tshubula swiambalo leswi a wu swi rivarile. Hi nkarhi lowu fanaka, u nga ha lahla swilo leswi nga ha ku ringaniki kumbe leswi u nga ha swi laviki.

Xa vumbirhi, longoloxa leswi nga kona, kumbexana u swi hlela hi ndlela leyi swiambalo leswi bohaka (majazi, tisudu, tirhoko, tibuleyizara, mabaji lama nga ambariwaka ni swin’wana), swisaseri (tiblawusi, swikimawa, tihembe leti xiximekaka), ni swihetisisi (swikafu, mabandhi, swimandla-mandla, swihuku, tintanghu, tibege, tithayi). Nxaxamelo wo tano wu pfuna leswaku u kota ku vona kahle leswaku i swilo swihi leswi u swi lavaka leswaku u hetisisisa swiambalo swa wena.

Ku Xava Hi Vutlharhi

Ematikweni man’wana swiambalo leswintshwa swi kombisa ku va ni swa le mandleni. Vantshwa va endla matshalatshala lamakulu ku hlayisa swiambalo swa vona ni ku swi hlayisa swi languteka naswona swi basile. Kambe ku vuriwa yihi hi loko u fanele ku xava swiambalo leswintshwa? Ebukwini yakwe leyi nge Working Wardrobe, Janet Wallach u vula leswaku “wansati a nga hlayisa nkarhi ni mali loko a xave swiambalo swakwe hi nkunguhato ni xikongomelo.” Sweswo swi tano ni le ka majaha. Kumbexana, a wu na mali yo tala, kutani u fanele u rhanga u hlela u nga si xava hambi ko va yini. (Ringanisa Luka 14:28.) Sweswo swi nga ha lava leswaku u pumba nxaxamelo wa wena wo xava, u namarhela eka swilo leswi nga swa nkoka. Endlelo leri twisisekaka i ku tirhisa mali eka swiambalo leswi u nga ta swi ambala minkarhi yo tala.

The Better Business Bureau A to Z Buying Guide yi nyikela xitsundzuxo lexi: “Endla nhlengeleto wa swiambalo swa wena swi va swa mihlovo yo yelana, tanihi swa bulawusele leyo dzika yi fambisana na muvala wo kwalala kumbe ntshwuko lowo dzika ni muvala wa ntima. Hlengeleta swiambalo leswi fambelanaka ni mivala yoleyo, kutani mivala leyi fambisanaka ni yoleyo kambe leyo voningela u yi tirhisa eka tiblawusi, tihembe, ni swisaseri.” Swiambalo swa mivala leyi nghenaka hinkwako swi ta tshama swi ambaleka nkarhi wo leha. Hi ku namarhela mihlovo ya xisekelo, u nga swi kota hi ku olova ku ringetela ku vumba nhleleko wa swiambalo swintshwa.

Swivuriso 14:15 yi ri: “L’a nga ni ku anakanya o šiya laha a kanḍiyaka kona,” naswona loko u kunguhate kahle leswi u nga ta swi xava swi nga ku pfuna ku papalata ku xava swilo swo durha leswi u nga swi hlelangiki. Wansati un’wana u ri: “Minkarhi hinkwayo loko ndzi ya eku xaveni ndzi famba ni nxaxamelo wa mina wo xava ha wona.” Nakambe, tsundzuka leswaku hi ku famba ka nkarhi swa pfuna ku xava nguvu yin’we yo tiya, hayi to tala. Nguvu yo tiya yi nga tshama malembe ni malembe. Wansati un’wana lontsongo u ri: “Ndza ha ri na swikimawa leswi ndzi nga swi ambala ndza ha ri n’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi.” Phela, vito a hi xitiyisekiso xa leswaku xilo xexo xi tiyile, swi tlula hi ku kambisisa nguvu hi yoxe.a

Loko ku tiwa etimhakeni ta switayele u nga rhangi emahlweni. Rhoko kumbe sudu ya wanuna ya xiyimo xa le henhla minkarhi hinkwayo yi ta tshama yi ri xitayele lexinene. Switayele swa fexeni swi hatlisa swi heleriwa hi ndhuma. Ebukwini yakwe leyi nge Conservative Chic, Amelia Fatt u ri: “Swiambalo leswi nga riki swa xitayele xa fexeni swa olova ku swi lavela swihetisisi, swa olova ku swi tirhisa haxawa, nakambe swi londzovota mali.”

U nga rivali leswaku vatswari va wena va ni malembe yo tala ya ntokoto hi tlhelo ro xava swiambalo. Swin’wana leswi u swi tsakelaka swi nge fani hikwalaho ka ku hambana ka n’wina hi malembe, kambe mi nga pfumelelana eka leswi swi nga swa xisekelon hi ndlela leyi u nga yi anakanyiki. “Mana wa mina u hi pfunile mina ni sesi wa mina leswaku hi kota ku hlawula swiambalo leswinene,” ku tsundzuka Angela. Hi ku famba ka nkarhi ni ku lehisa mbilu, na wena u nga ha swi kota ku tihlengeletela swiambalo leswi faneleke, ni leswi tirhisekaka. Kumbexana u nge he pfuki u vule leswi, ‘Ndzi hava xo xi ambala!’

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Xo sungula rhanga u longoloxa leswi ana u nga na swona