Vana Lava Tlhakaka—Xana Khombo Leri Ri Andze Ku Fikela Kwihi?
‘N’WANA WA MINA U LAHLEKILE!’
A hi swingani swilo leswi nga vilerisaka vatswari vo tala ku tlula xiendlakalo lexi va bohaka ku vula marito wolawo. Hambi leswi ku nga riki na nhlayo leyi kongomeke ya misava hinkwayo leyi kombaka nhlayo ya vana lava tlhakeke emakaya ya vona, hi nga tiva ndlela leyi khombo leri ri hangalakeke ha yona hi swiviko leswi hangalasiweke ematikweni yo tala.
EUNITED STATES, ku sukela eka vana va 500-000 ni lava hundzaka 1 000 000, hi ku ya hi ndlela leyi va hambanisiwaka ha yona, va hlayiwa tanihi lava tlhakaka emakaya ya vona lembe rin’wana ni rin’wana. Va nga va va tlhake swa xinkarhana kumbe va tlhake vutomi bya vona hinkwabyo. Xiviko xa Nghilandhi xi kombisa leswaku vana va kwalomu ka 100 000 va nyamalala lembe na lembe, hambi leswi van’wana va vulaka leswaku nhlayo ya kona yi tlula leyi. Khale ka Soviet Union yi vule leswaku ku ni makume ya magidi ya vana lava tlhakeke. EAfrika Dzonga ku vuriwa leswaku nhlayo ya kona yi tlula 10 000. Naswona eLatin America, timiliyoni ta vana ti hlangavetana ni khombo leri.
Muvulavuleri wa Ministry of the Interior ya le Italy u kombise xiphiqo lexi nga kona loko a tsala eka L’Indipendente: “Va suka ekaya ku fana ni masiku man’wana. Va ya exikolweni kumbe eku tlangeni, kambe a va ha tlheli va vuya. Va nyamalala, onge hi loko va file. Swirho swa ndyangu swi kayakayeka swi va lava, kambe swi kuma vuthala lebyi nga nyawuriki, vumbhoni lebyi nga enelangiki ni timbhoni to swi vona hi mahlo—ti nga ri tingani—leti nga tiyisekiki.”
Nkambisiso wa sweswinyana eUnited States loko wu pima xiphiqo lexi wu paluxe leswaku mhaka leyi nge “vana lava tlhakeke,” kahle-kahle, yi katsa tindlela to hambana-hambana. Ndlela yin’wana i ya vana lava tlhakisiwaka hi vanhu vambe. Wun’wana i wa vana lava tlhakisiwaka hi mutswari, tanihi ku kanetana malunghana ni loyi a faneleke ku wundla vana. Kutani ku ni valahliwa, vana lava nga laviwiki hi vatswari kumbe hi vahlayisi. Naswona ku ni vabaleki, ku nga ntlawa wun’wana lowukulu. Naswona ku ni lava lahlekeke kumbe hi ndlela yo karhi va hambanisiwe ni ndyangu wa ka vona tiawara ti nga ri tingani kumbe masikunyana—ngopfu-ngopfu ku va ku ri vana lava tsandzekaka ku vuya ekaya hi nkarhi lowu vekiweke kumbe vana lava vatswari va vona va nga twananiki ni leswi va tsakelaka ku swi endla. A hi vangani eka vona lava tlhakaka vutomi bya vona hinkwabyo.
Hambi swi ri tano, ku humelela yini hi vana lava tlhakeke hi ku ya hi tindlela leti nga ni khombo swinene? Hikwalaho ka yini khombo leri ri humelela? Nkandziyiso lowu wa Xalamuka! wu hlamusela swivangelo swo hambana-hambana swa khombo leri naswona wu hlamula xivutiso lexi nge, Xana ri ta hela rini?