Vantshwa Va Vutisa . . .

Ku Susa Khwiri—Xana Hi Wona Ntlhantlho?

“Loko vuyelo bya nkambelo wa mina byi kombe leswaku ndzi tikile,” ku tsundzuka Judy, “xikan’we-kan’we xigangu xa mina xi sindzise leswaku ndzi susa khwiri. U tlhele a ndzi nyika ni mali ya kona.” Judy a a ri na 17 wa malembe.a

LOKO Marta wa malembe ya 15 hi vukhale a kume leswaku u tikile, u vulavule ni mutsundzuxi etliniki ya ku susa makhwiri. Marta u ri: “U ndzi byele hinkwaswo. U ndzi byele leswaku ndzi nga susa khwiri, kumbe a nga ndzi pfuna ku kuma vandla leri xavaka vana kumbe kaya leri rhurhelaka vamanana lava tikeke va nga tekiwanga, loko ku ri hi leswaku a ndzi lava sweswo.”

Ku tlula miliyoni ya vanhwanyana va kondlo-a-ndzi-dyi va tika lembe na lembe eUnited States ntsena. Exikarhi ka vona ku ni nhlayo ya vantshwa lava, ku nga khathariseki ndzetelo wa vona wa Vukreste, va nga yingisangiki xileriso xa Xikwembu xa ku “fularhela vuoswi hinkwabyo,” kumbe rimbewu ra le mahlweni ka vukati. (1 Vatesalonika 4:3) Ku tikhoma loku ko biha ku vanga ku xaniseka lokukulu loku nga fanelangiki. Hambi swi ri tano, vo tala va vantshwa lava va tisorile endleleni ya ku tikhoma ka vona kutani va lava ku ololoxa vutomi bya vona. Kambe loko va langutele nchumu lowu chavisaka wa ku va ni n’wana va nga ri evukatini, van’wana va tivutisa loko ku susa khwiri ku nga ha va ntlhantlho wo olova eka swiphiqo swa vona. Phela, lembe na lembe kwalomu ka hafu ya miliyoni ya vanhwanyana lava tikeke eUnited States va hlawula ku susa khwiri. Xana lowu entiyisweni ku nga va ntlhantlho wa khwiri leri nga lavekiki?

Lexi Vangelaka Van’wana Va Susa Makhwiri

Hi laha ku twisisekaka, mintlhaveko yin’wana ya matimba, ni leyi lwisanaka yi nga ha va susumetela ku endla sweswo. Wansati lontshwa u boheka ku va ni mintlhaveko ya ntumbuluko ya rirhandzu ya ku va manana eka n’wana loyi a kulaka endzeni ka yena, kambe a nga ha va ni minchavo ni mivilelo leyi twisisekaka.

Hi xikombiso, Vicky wa malembe ya 18 hi vukhale, “a a lava ku ya ekholichi, kumbexana a kuma ni digri ya mune wa malembe.” Emianakanyweni yakwe, ku va ni n’wana a swi ta kavanyeta makungu yakwe. (Magazini wa ‘Teen, March 1992) Marta na yena hi ku fanana u hete hi ndlela leyi fanaka: “Loko u ri manana, u tshama ekaya ni n’wana wa wena, naswona swa xikolo swi herile. Sweswo a ndzi nga si swi lunghekela.” Hi ku ya hi nkambisiso wun’wana, 87 wa tiphesente ta vana va kondlo-a-ndzi-dyi lava suseke makhwiri a va chava leswaku ku va ni n’wana swi ta vanga ku hundzuka lokukulu evuton’wini bya vona hi ndlela leyi va nga tiyimiselangiki ku yi amukela.

Ku chava swiphiqo swa timali ni ku khumbeka hi leswaku munhu a nga ha tsandzeka ku byarha vutihlamuleri bya ku va mutswari un’we na swona i swivangelo leswi tolovelekeke leswi endlaka vo tala va hlawula ku susa khwiri. Vicky u swi veka hi ndlela leyi: “Ndzi huma endyangwini lowu vatswari va mina va dlayeke vukati, kutani mana wa mina u kurise vana vakwe vanharhu a ri yexe. Ndzi n’wi vone a xaniseka . . . se a ndzi tivona ndzi hetelela ndzi ri mutswari un’we kukota mana wa mina.”

Ntshikilelo wa van’wana, ngopfu-ngopfu xigangu, na wona wu nga ha susumetela munhu leswaku a susa khwiri. Xigangu xa Judy xi n’wi nyike nhlawulo wun’we: “Loko u nga susi khwiri, a ndza ha lavi ku ku vona nakambe.” Eka Nancy ntshikilelo wa ku susa khwiri a wu huma eka mana wakwe kun’we ni le ka maxaka man’wana.

Langutelo leri dumeke ra leswaku ku susa khwiri entiyisweni a swi vuli ku dlaya ricece na rona ri ni nkucetelo wa matimba. Vicky u ri: “A ndzi nga tipfumeleli ku anakanya leswaku a ku ri n’wana. . . . Ndzi hlaye leswaku hi vhiki ra vuntlhanu ra ku tika, xitumbulukwa i xitsongo hambi ku ri eka n’wala wa xintihwana xa wena. Ivi ndzi khomelela swi tiya emhakeni yoleyo. Ndzi tibyele leswaku loko xi ri hi mpimo wa n’wala wa xintihwana, kahle-kahle a ku nga ri n’wana. A ndzi ringeta ku xi endla nchumu lowu nga hanyiki emianakanyweni ya mina leswaku ndzi ta kota ku ya emahlweni ni ntirho wo susa khwiri.”

Nakambe van’wana va vula leswaku, kahle-kahle ematikweni lama hluvukeke hi tlhelo ra vuthekiniki, ku susa khwiri swa antswa—ku vuriwa leswaku swa antswa ku ri na ku va muntshwa wa kondlo-a-ndzi-dyi la tikeke a veleka n’wana. Loko se swilo hinkwaswo swi kambisisiwile, kutani ke, ku susa khwiri ku nga ha vonaka ku ri nchumu lowu laviwaka. Ku nga khathariseki sweswo, mintiyiso yi komba leswaku vo tala lava hlawulaka ku susa khwiri va tlhele va tisola endzhaku. Wansati un’wana u te: “Ndzi suse khwiri ndzi ri na 20 wa malembe. Sweswi ndzi na 34, naswona swa ndzi tikela ku langutana ni leswi ndzi swi endleke. A ndzi n’wi lava n’wananga, kambe xigangu xa mina a xi nga n’wi lavi. Ni sweswi ndza ha ri ni nhlomulo wa mintlhaveko; xitlhavi xi tshama na wena vutomi bya wena hinkwabyo.”

Timbanga Ta Mintlhaveko

Ematshan’wini yo va ntlhantlho wo olova, ku susa khwiri ku ngo va ku engetela swiphiqo swa munhu. Kahle-kahle, swi lwisana ni timitsu leti nge ndzeni ka hina ta mianakanyo ya leswinene ni leswo biha—ripfalo leri Xikwembu xi ri ngheniseke endzeni ka munhu. (Varhoma 2:15) Ku engetela kwalaho, ku susa khwiri swi endla leswaku wansati lontshwa a rivala hi mintlhaveko yakwe ya ntwela-vusiwana eka vutomi lebyitsongo lebyi kulaka endzeni ka yena. (Ringanisa 1 Yohane 3:17.) Vona ndlela leyi swi hetaka mongo ha yona!

Marta u ri: “Endzhaku ka mavhikinyana [endzhaku ko susa khwiri] ndzi sungule ku tivona nandzu ni ku titwa ndzi ri ni tingana hi leswi ndzi swi endleke.” Loko February yi ta, swilo swi lo ya swi tika—ku nga n’hweti leyi n’wana a a fanele ku velekiwa ha yona. Eliasa na yena wa tsundzuka: “Khume ntlhanu wa malembe lama hundzeke ndzi suse khwiri. Endzhaku ka sweswo, ndzi xanisiwe hi gome lerikulu lerova ndzi boheka ku ya tshunguriwa etliliniki makhamba yo hlayanyana. Ndzi kale ndzi lava ni ku tisunga.”

I ntiyiso, a hi vavasati hinkwavo lavantshwa lava endlaka hi ndlela leyi. Vo tala handle ko tiendlisa va tshemba leswaku xitumbulukwa a hi vutomi lebyi nga munhu. Kambe xana Muvumbi—“nseledyana ya v̌utomi”—u ri yini emhakeni leyi? (Pisalema 36:9) Bibele yi swi veka erivaleni leswaku eka Yehovha Xikwembu n’wana la nga siki velekiwaka la kulaka endzeni ka mbeleko a ko va tinyama ntsena ta xitumbulukwa. U huhutele Hosi Davhida ku tsala leswi: “Mahlo ya wena ma v̌onile ku v̌umbiwa ka [xitumbulukwa xa mina], kutani masiku ya mina ma ṭariwile hikwawo e bukwini ya wena.” (Pisalema 139:16, ringanisa NW.) Xisweswo Muvumbi u languta hambi ku ri xitumbulukwa tanihi munhu, munhu la hanyaka. Hikwalaho ka leswi, u vule leswaku munhu u ta va ni nandzu loko a vavisa n’wana la nga siki velekiwaka. (Eksoda 21:22, 23) Ina, hi laha Xikwembu xi swi langutaka ha kona, ku dlaya n’wana la nga siki velekiwaka i ku herisa vutomi bya munhu. Hikwalaho, nhwanyana la lavaka ku tsakisa Xikwembu a nge teki ku susa khwiri tanihi nchumu lowu a nga tihlawulelaka wona, lowu faneleke—ku nga khathariseki ntshikilelo lowu nga ha n’wi telaka.b

Ku Kuma Nseketelo

Judy la boxiweke eku sunguleni, u hlawule ku nga dlayi n’wana wakwe. U ri: “Sesi wa mina u swi tshuburile, kutani ku sukela kwalaho, u ndzi seketerile, ngopfu-ngopfu emintlhavekweni. U tlhele a vula ni leswaku u ta ya emahlweni a ndzi wundla ni loko se ndzi kume n’wana. Sweswo hi leswi a ndzi lava ku swi twa leswaku ndzi ta kota ku endla leswi embilwini ya mina a ndzi anakanya leswaku i swinene. Hi loko ndzi tivelekela n’wananga.” Sweswo swi humelele kaye wa malembe lama hundzeke. Loko a languta xifanyetana xakwe xa malembe ya nhungu, Judy u ri: “Loko a ndzi lo susa khwiri a ndzi ta va ndzi endle xihoxo lexikulu ku tlurisa evuton’wini bya mina.”

Wansati lontshwa la vitaniwaka Natisa na yena hi ku fanana u te: “Ntlhanu wa malembe lama hundzeke a ndzi tshame etliliniki ya ku susa makhwiri, ndzi rindzele ku vitaniwa. Ematshan’wini yo nghena loko nkarhi wa mina wu fika, ndzi anakanyisise kahle ivi ndzi huma etliliniki ndzi famba. Sweswi ndzi ni xifanyetana xo saseka xa mune wa malembe, kasi xin’wanana xin’wana xi le ndleleni, naswona ndzi tekiwe hi tatana la nga ni rirhandzu.”

Mani na mani la tikeke kambe a nga tekiwanga, a nga fanelanga ku hatlisela ku endla xiboho. Ku nga khathariseki ndlela leyi swilo swi nga langutekaka swi bihe ha yona, a hi ku hela ka vutomi bya wena. Kambe hakunene u fanele u kuma nseketelo ni nkongomiso lowu vupfeke. Ku phofulela vatswari va wena xifuva xa wena hi wona masungulo lamanene, ngopfu-ngopfu loko va ri Vakreste. (Swivuriso 23:26) Swi le rivaleni, va ta vaviseka, naswona va hlundzuka eku sunguleni. Hambi swi ri tano, hi ku famba ka nkarhi va ta susumeteleka ku pfuna. Hi xikombiso, va nga ha endla malunghiselelo ya nkhathalelo wa le mahlweni ko veleka. Nakambe va nga tlhela va ku pfuna leswaku u tirhisa malunghiselelo ya hulumendhe lama ya nga ya lava fanelekaka. Nchumu wa nkoka swinene, va nga ha khutaza la dyoheke ku kuma mpfuno lowu lavekaka wa moya eka vakulu va le vandlheni.—Yakobo 5:14, 15.

Vamanana van’wana lava nga tekiwangiki va hlawule ku xavisa vana va vona, va vona onge va nge nyiki n’wana yoloye nkhathalelo lowu faneleke. Hambi leswi entiyisweni ku xavisa ku antswaka ku tlula ku dlaya n’wana, Xikwembu xi byarhisa mutswari vutihlamuleri bya ku ‘wundla leswi nga swa yena.’ (1 Timotiya 5:8) Mutswari la nga yexe a nga ha va a nga swi koti ku nyika n’wana wa yena swilo leswi vonakaka hi mpimo lowukulu, kambe a nga n’wi nyika nchumu wun’wana wa nkoka swinene—rirhandzu. (Swivuriso 15:17) Kutani ehansi ka swiyimo swo tala, swa antswa leswaku manana la nga tekiwangiki a tikurisela n’wana hi yexe.

Ku vuriwa yini hi ntirho wa ku kurisa ricece—ni ku hundzuka lokukulu ka vutomi loku handle ko kanakana swi bohaka leswaku ku va kona? Hinkwaswo leswi swi nga ha vonaka swi tika swinene. Ku nga khathariseki sweswo, Bibele yi nyikela ndzayo leyi tirhaka leyi nga pfunaka vanhu ku langutana ni mintlhontlho leyi. Vamanana lava nga tekiwangiki lava hundzukaka va nga ha vuyeriwa hi mpfuno wa moya lowu sekeriweke swinene eRitweni ra Xikwembu. Ina, hi nseketelo wa rirhandzu ni nkongomiso lowu faneleke, vamanana lava va nga tirhisa xiyimo xa vona hi ndlela leyinene ngopfu.c Ku susa khwiri a hi ntlhantlho nikatsongo!

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]

Hakanyingi swigangu swi tshikilela vanhwanyana leswaku va susa makhwiri