Ndlela Yo Vona Vuxongi Lebyi Byi Hi Rhendzeleke

“Eka tindzimi hinkwato, xin’wana xa swiga swa hina swa masungulo hi lexi nge ‘i nge ndzi vona!’”—William White, Jr.

N’WANA lontsongo la hlalelaka phaphatani leri kavataka, mpatswa lowu dyuhaleke lowu hlaleleke ku pela ka dyambu loko hlamarisa, mutshiveri loyi a langutaka nhlengeleto wakwe wa swiluva hi mahlo yo tsaka—hinkwavo hi nkarhi wolowo va yise nyingiso wa vona eka vuxongi.

Tanihi leswi vuxongi bya ntumbuluko wa Xikwembu byi nga kona hinkwako, a swi kali swi lava u famba madzana ya tikhilomitara leswaku u ya wu hlalela. Swivono leswi ku tekelaka moya swi nga ha va swi ri ekule, kambe vutshila lebyi hlamarisaka byi nga kumiwa laha u tshamaka kona loko u byi lava, naswona—xa nkoka ngopfu—loko u tiva ndlela yo byi lava.

Hakanyingi ku vuriwe leswaku “vuxongi byi ya hi tihlo ra muhlaleri.” Hambi swi ri tano, hambi leswi vuxongi byi nga kona, a hi hinkwavo va nga byi vonaka. Mpfampfarhuto wa pende kumbe xifaniso xi nga koka nyingiso wa hina. Entiyisweni, vatshila vo tala va tshemba leswaku ku humelela ka vona ku titshege ngopfu hi vuswikoti bya vona byo vona ku ri ni byo kota ku mpfampfarhuta. Buku leyi nge The Painter’s Eye, hi Maurice Grosser, yi hlamusela leswaku “mumpfampfarhuti la tirhisaka pende u mpfampfarhuta hi mahlo yakwe, ku nga ri hi mavoko. Xin’wana ni xin’wana lexi a xi vonaka, loko a xi vona kahle, a nga xi encenyeta. . . . Ku vona kahle i nchumu wa nkoka swinene.”

Ku nga khathariseki leswaku hi vatshila kumbe a hi vona, hi nga dyondza ku vona kahle, ku xiya vuxongi lebyi hi rhendzeleke. Hi marito man’wana, hi fanele ku huma hi ya languta swilo hi ndlela yin’wana.

Emhakeni leyi, John Barrett, mutsari wa matimu ya ntumbuluko, u kandziyisa nkoka wa ku khumbeka ka munhu hi xiyexe. U ri: “Ku hava lexi nga sivaka ku tivonela hi wexe, ku khumba, ku nun’hwetela ni ku yingisa swiharhi leswi hanyaka ni swimilana loko swi ri ekaya ra swona ra ntumbuluko. Pfumelela vuxongi byi ku khumba mbilu . . . Kwihi na kwihi laha u nga kona, rhanga u languta, u byi tsakela ivi u languta nakambe.”

Kambe xana hi fanele hi languta yini? Hi nga sungula hi ku dyondza ku xiya swiaki swa mune swa vuxongi. Swiaki leswi swi nga voniwa eka xivumbeko xin’wana ni xin’wana xa ntumbuluko wa Yehovha. Loko hi tinyika nkarhi wo tala wo swi xiya, hi ta byi tsakela swinene vutshila bya yena.

Ku Vona Swiaki Swa Vuxongi

Swivumbeko. Hi hanya emisaveni leyi nga ni swivumbeko swo tala. Swin’wana swi larile tanihi tikholomu ta ntlawa wa misengele kumbe swi phasaphasane ku kota pume, kasi swin’wana a swi na xivumbeko tanihi papa leri tshamelaka ku cinca-cinca. Swivumbeko swo tala swa tsakisa, ku nga khathariseki leswaku i murhi wa orchid lowo saseka, minkhwati ya xirhendzevutani ya mbatsana, kumbe hambi ku ri marhavi ya murhi lowu dzudzeke matluka.

Loko xivumbeko xolexo xi tlhela xi tiphindha, xi vumba nchumu lowu nga ha tsakisaka mahlo. Hi xikombiso, anakanya ntlawa wa mirhi ekhwatini. Swivumbeko swa yona—swi hambanile ha wun’we-wun’we, kambe swa yelana—swa tsakisa. Kambe leswaku u xiya swivumbeko swa yona ku laveka ku vonakala.

Ku vonakala. Mphakelo wa ku vonakala wu byi humesela erivaleni vuxongi byo hlawuleka bya swivumbeko leswi swi hi tsakisaka. Hi vona vuxokoxoko hinkwabyo, nkhaviso wa voningiwa, kutani u titwa hi ndlela yo karhi. Ku vonakala ka hambana hi ku ya hi nkarhi wa siku, nguva ya lembe, maxelo, hambi ku ri ndhawu leyi hi tshamaka eka yona. Siku ra mapapa ni ku vonakala ka rona loku dzwihatiweke i rinene leswaku u vona mihlovo leyi tumbeleke ya swiluva swa le nhoveni kumbe matluka ya xixikana, kasi maribye ni tinhlohlorhi ta tintshava ti swi humesela erivaleni swivumbeko swa tona leswo hlamarisa loko u vona ndzhuti wa swona loko dyambu ri xa kumbe ri pela. Ku vonakala loko tsananyana, ka xixika eka hafu ya le N’walungwini ya Misava ku nyika timbala ta madyelo nkarhi wo kombisa vuxongi bya tona. Kasi hi hala tlhelo, dyambu leri tlhavaka ra le Titropika ri hundzula lwandle leri nga entangiki ri va tiko ro saseka leri vonikelaka eka lava va valangaka ehansi ka mati.

Kambe ka ha kayivela xiaki xin’wana xa nkoka.

Muvala. Wu nyika vutomi eka swivumbeko swo hambana-hambana leswi hi swi vonaka laha hi nga kona. Leswi swivumbeko swa swona swi swi hlawulaka eka swin’wana, muvala wa swona wu kandziyisa ku va swoxe ka swona. Ku tlula kwalaho, ku veka mivala hi ndlela leyi twananaka, naswona swi xongile. Ku nga ha va muvala lowu tlhavaka wo kota wo tshwuka kumbe wa xilamula lowu kokaka nyingiso wa hina, kumbe ku nga ha va wa wasi kumbe wa rihlaza leri wisisaka miri.

Anakanya ndhawu leyi nga ni swiluva swa xitshopana endhawini leyi rhendzeriweke hi mirhi. Ku vonakala ku voninga swiluva leswi swa xitshopana, leswi swi tikombaka swi pfuxiwa hi rimoyana ra ni mixo, kasi minsinya leyo dzwihala loko yi dzwihatiwa hi dyambu ra ni mixo leswaku yi nga vonaki ngopfu yi aka rihlampfu ro xonga. Se ha swi vona. Lexi hi faneleke hi xi endla ntsena i “ku hlanganisa,” laha nhleleko wu nghenaka kona.

Nhleleko. Ndlela leyi swiaki leswi leswikulu swinharhu—xivumbeko, ku vonakala, ni muvala—swi hlanganaka ha yona swi lawula nhleleko. Kutani laha, hina tanihi vahlaleri, hi fanele hi endla nchumu wo karhi. Hi ku fambanyana u ya emahlweni, endzhaku, etlhelweni lerin’wana, ehenhla, kumbe ehansinyana, hi nga hundzula swiaki leswi kumbe nhlamuselo ya xivono lexi hi xi vonaka. Xisweswo hi nga hunguta xivono leswaku hi vona ntsena swiaki leswi hi swi lavaka.

Hakanyingi, handle ko swi lava hi tiendlela xifaniso emianakanyweni ya hina loko hi vona xivono xo saseka, lexi biyeriweke hi mirhi kumbe swimilana leswi nga kwalaho. Kambe swifaniso swo tala leswo saseka swinene, i switsongo naswona swi le hansi swinene.

Ku Xiya Leswitsongo Ni Leswikulu

Entirhweni wa Xikwembu wa mavoko swilo hinkwaswo leswikulu ni leswitsongo swi sasekile, naswona ntsako wa hina wu ta engeteleka loko hi dyondza ku vona vuxokoxoko hinkwabyo, lebyi hlanganaka hi ndlela leyi tsakisaka. Swi hundzuka swifaniso leswi hangalakeke elapini lerikulu ra ntumbuluko. Leswaku hi kota ku swi twisisa, lexi hinkwerhu hi faneleke hi xi endla i ku korhamela ehansi ivi hi swi xiyisisa kahle.

Muteki wa swifaniso John Shaw, u hlamusela swifaniso leswi swi nga exifanisweni xin’wana ebukwini yakwe leyi nge Closeups in Nature hi ndlela leyi: “Ndzi tshamela ku hlamarisiwa hi leswaku xivono xa le kusuhi xa vuxokoxoko hinkwabyo xa ntumbuluko xi ku kokela ku xi vonela ekusuhi ku tlurisa. . . . Eku sunguleni hi vona xivono lexikulu, ivi hi vona muvala wa rimba ra xifaniso hi tlhelo lerin’wana. Loko u tshinelela u vona swiluva, ivi ehenhla ka xiluva xin’we u vona phaphatani. Timpapa ta rona ti ni minkhaviso yo hambana-hambana, leyi vumbiwaka hi mahakatimba lama hlelekeke, naswona hakatimba rin’wana ni rin’wana ri tshamiseke kahle. Loko hakunene hi ta kota ku twisisa hinkwaswo leswi endleke ripapa rolero rin’we ntsena ra phaphatani, hi mahlo ya mianakanyo hi nga sungula ku twisisa ku hetiseka ka ndlela leyi ntumbuluko wu hleriweke ha yona.”

Ku tlhandlekela eka ntsako lowu ntivo-vuxongi wu hi tiselaka wona, wu hi tisela ni vutshila bya ntumbuluko—bya leswikulu ni leswitsongo—byi nga hi tshineta ekusuhi ni Mutumbuluxi wa hina. Yehovha u khutazile: “Tlakusani mahlo ya ṅwina, mi languta!” Loko hi korhamela ehansi hi languta, hi hlalela, ivi hi hlamarisiwa, hambi hi languta ematilweni lama teleke hi tinyeleti kumbe eka ntumbuluko wun’wana wa Xikwembu, hi tsundzuxiwa hi Loyi “[a] tumbulušeke ŝilo ŝeŝo.”—Esaya 40:26.

Vanhu Lava Dyondzeke Ku Vona

Eminkarhini ya Bibele malandza ya Xikwembu a ma wu tsakela swinene ntumbuluko. Hi ku ya hi 1 Tihosi 4:30, 33, “V̌utlhari bya Salomon byi tlula v̌utlhari bya v̌ana hikwav̌o v̌a le v̌ušeni . . . A v̌ula timhaka ta miri, ku suka kedar lo’wu nge henhla ka Lebanon e ku fika hisopa lo’wu humaka e khumbini; a v̌ula ni timhaka ta ŝifuwo, ni ta tinyanyana, ni ta ŝikokov̌i, ni ta tinhlampfi.”

Kumbexana ndlela leyi Solomoni a a tsakela swihlamariso swa ntumbuluko ha yona hi mpimo wo karhi a yi vangiwa hi xikombiso xa tata wakwe. Davhida, loyi a heteke malembe ya yena yo tala ya vuntswha bya yena a ri murisi, hakanyingi a anakanyisisa hi mintirho ya Xikwembu. Ngopfu-ngopfu vuxongi bya matilo a byi n’wi tsakisa. Eka Pisalema 19:1, u tsarile: “Matilo ma v̌ula ku kwetsima ka Šikwembu, ni mpfhuka wu tiv̌isa ntiro wa mav̌oko ya šona.” (Ringanisa Pisalema 139:14.) Entiyisweni, ku tshama ka yena a vona ntumbuluko swi n’wi tshinete ekusuhi ni Xikwembu xakwe. Swi nga endla tano ni le ka hina.a

Hi laha vavanuna lava va chavaka Xikwembu a va swi tiva ha kona, ku xiya ni ku twisisa mintirho ya Xikwembu swi tsakisa moya ni ku engetela ndlela leyi vutomi bya hina byi tsakisaka ha yona. Emisaveni leyi yerhu ya manguva lawa leyi taleriweke hi vuhungasi lebyi taka se byi lunghisiwile byi helerile, lebyi hakanyingi byi thyakeke, ku xiya ntumbuluko wa Yehovha wu nga va ntirho lowu baseke eka hina vini ni mindyangu ya hina. Eka lava va languteleke misava leyi tshembisiweke ya Xikwembu leyintshwa, i vutihungasi lebyi nga ta va kona ni le nkarhini lowu taka.—Esaya 35:1, 2.

Loko hi nga voni vutshila lebyi hi rhendzeleke ntsena kambe hi tlhela hi anakanyisisa hi timfanelo ta Mutshila Lonkulu loyi a byi endleke, kunene handle ko kanakana hi ta susumeteleka ku encisa marito ya Davhida: “A ku na l’a ringanaka na wena . . . wee Yehova, a ku na mitiro le’yi fanaka ni ya wena.”—Pisalema 86:8.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 26]

Swikombiso swa swivumbeko, ku vonakala, muvala ni nhleleko

[Xihlovo Xa Kona]

Godo-​Foto