Ku Rhandza Ka Hina Ntanga

XANA u languta ku rhula loku nga kona entangeni wo saseka tanihi vuchavelo eka huwa ni fambelo ra vutomi leri phirhaka? Xana tindhawu ta vuwiselo ni ritlangi ra tona, swiluva, mirhi ya ndzhuti ni swidan’wana, i tindhawu leti u tirhandzelaka pikiniki ni ndyangu wa wena kumbe ku famba-famba eka tona ni munghana wa wena? Ina, mawaku ndlela leyi ntanga wu horisaka mbilu, wu phyuphyisaka, wu rhulisaka hambi ku ri ku tshungula ha yona!

Hambileswi van’wana va nga swi tsakeliki ku hlayisa ntanga, kumbexana hikwalaho ka ku pfumaleka ka nkarhi, hinkwerhu ka hina hi tsakela mivala ya ntanga, nun’hwelo, mimpfumawulo ni mihandzu. Thomas Jefferson—mumpfampfarhuti wa swiyimo swa miako, mutivi wa sayense, gqweta, musunguri wa swilo tlhelo muungameri wa United States—a a rhandza ntanga. U tsarile: “Ku hava ntirho lowu ndzi tsakisaka swinene ku tlula ku rima misava. . . . Ndza ha wu rhandza ntanga. Kambe hambileswi ndzi nga mukhalabye, ndza ha ri murimi lontshwa.”

Langutelo ra yena ri rhandziwe hi vo tala. Lembe na lembe timiliyoni ta vaendzi ti khitikanela emintangeni leyi tivekaka swinene emisaveni hinkwayo—Kew Gardens (Royal Botanic Gardens), eNghilandhi; mintanga ya le Kyoto, eJapani; mintanga ya le Xigodlweni xa Versailles, eFurwa; Longwood Gardens, ePennsylvania, U.S.A., loko hi boxa yi nga ri yingani. Matiko yo tala ma tlhela ma va ni tindhawu ta le madorobeni, leti nga ni miti leyi akiweke yi lulama ni switarata leswi byariweke mirhi yi longoloka, leyi rhendzeriweke hi swihlahla, mirhi ni swiluva swo xonga—ku fana ni paradeyisi leyitsongo.

Mintanga Yi Nga Hlayisa Rihanyo

Ku xiyiwe leswaku loko vanhu va hambeta va vona ntumbuluko, rihanyo ra vona ri nga ha antswa, hambileswi ku vona loku ku nga vuliki ku vona swiluva, mirhi, magungu ni tinyanyana hi fasitere ntsena. Leswi swi susumetele xibedlhele xa le Dorobeni-nkulu ra New York leswaku xi byala ntanga elwangwini ra xona. A wu “rhandziwa swinene,” ku vula mutirhela-mfumo wa le xibedlhele. “Wu pfune vavabyi ni vatirhi hi tlhelo ra mahanyelo . . . Hi wu vona wu ri lowu nga tshungulaka hi tindlela to tala.” Kunene, minkambisiso yi kombisa leswaku vanhu va nga vuyeriwa emirini, emianakanyweni ni le mintlhavekweni loko va xurhisa switwi swa vona hi ntumbuluko lowu nga nyawuriki lowu khapaka kunene.

Nakambe, munhu la nga wa moya a nga ha titwa a ri kusuhi ni Xikwembu loko a ri exikarhi ka mintirho ya mavoko ya xona. Xivumbeko lexi xa ntanga xi nga hi tlherisela endzhaku eka ntanga wo sungula emisaveni, Ntanga wa Edeni laha Xikwembu xi vulavuleke ni munhu ro sungula kona.—Genesa 2:15-17; 3:8.

Ntanga wa rhandziwa emisaveni hinkwayo. Naswona leswi i swa nkoka hilaha hi nga ta vona hakona. Kambe, hi nga si vulavula hi xiyenge xolexo, hi ku rhamba leswaku u “ehleketisisa” hi mintanga yi nga ri yingani ematin’wini leswaku u ta vona ndlela leyi ku navela Paradeyisi ku dzikeke ha yona etimbilwini ta vanhu hinkwavo.