Hi Vanghana Lava Nga Hambanisekiki
TRACY i mbyana ya mina leyi ndzi kongomisaka, Labrador retriever ya ntima leyi nga ni khume ra malembe hi vukhale. Hi ku pfuniwa hi yona ndzi kota ku ya kun’wana ni kun’wana hi ku olova. Yi tlhela yi tshama na mina ni ku ndzi hungasa. Hikwalaho a swi hlamarisi leswi ndzi yi rhandzaka swinene ni leswi hi nga vanghana lava nga hambanisekiki.
Hi xihoxo, minkarhi yin’wana vanhu va ndzi khomisa tingana, ku nga nchumu lowu Tracy a nga wu endliki nikatsongo. Hi xikombiso, siku rin’wana ndzi siye Tracy ekaya ivi ndzi famba na munghana wa mina. A hi ri karhi hi vulavula hi tsakile loko ndzi wa ndzi nga swi rindzelanga. Munghana wa mina a a rivele leswaku ndzi bofu, kutani a nga ndzi lemukisangi mayelana ni ndhundhuma leyi nga etlhelo ka gondzo. Leswi ingi swi nga humelelanga loko Tracy a ri kwala nyongeni.
Entiyisweni, Tracy u tshame a ponisa vutomi bya mina. A ndzi ri karhi ndzi famba exitarateni loko lori leyikulu yi sungule ku hambukela eka mina hi xitshuketa hi ndlela leyi nga lawulekiki. A ndzi wu twa mpfumawulo wa njhini, kambe ku vula ntiyiso, a ndzi nga swi voni leswaku a yi kongome kwihi. Tracy u swi vonile ivi a xalamukela mhangu naswona hi ku hatlisa a ndzi kokela etlhelo.
Ndzi Bofu Kambe Leri Vonaka
Ndzi velekiwe le dzongeni wa Sweden hi 1944, naswona ndzi tswariwe ndzi ri bofu. Ndzi rhumeriwe exikolweni xo boda xa vana lava nga mabofu, hikona laha ndzi dyondzeke kona ku hlaya ni ku tsala Braille. Vuyimbeleri byi sungule ku va xiphemu xa nkoka evuton’wini bya mina, ngopfu-ngopfu ku tlanga piyano. Endzhaku ka loko ndzi thwasile exikolweni xa le henhla, ndzi ye emahlweni ndzi dyondza tindzimi ni vuyimbeleri eYunivhesiti ya Göteborg.
Hambiswiritano, vutomi bya mina byi hundzuriwe hi ku helela loko Timbhoni ta Yehovha timbirhi ti gongondze erivantini ra yindlu ya mina ekhampasini ya yunivhesiti. Hi ku hatlisa ndzi sungule ku va kona eminhlanganweni ya Timbhoni naswona ndzi sungule ku avelana ni van’wana leswi a ndzi swi dyondza. Hi 1977, ndzi kombise ku tinyiketela ka mina eka Yehovha Xikwembu hi nkhuvulo wa mati. Hambileswi hi ntumbuluko ndzi nga bofu, hi ku dyondza Rito ra Xikwembu, ndzi kume nchumu wun’wana wa risima swinene—ku vona hi tlhelo ra moya.
Namuntlha ndzi tivona swi ndzi fambela kahle ku tlula lava hi ntumbuluko va kotaka ku vona kambe va ri mabofu hi tlhelo ra moya. (Ringanisa Yohane 9:39-41.) Ndza tsaka leswi emianakanyweni ndzi yi vonaka kahle misava leyintshwa ya Xikwembu, leyi hi ku ya hi ku tshembisa ka xona, mahlo ya mabofu ma nga ta vona—ina, leyi mavabyi hinkwawo ya miri ma nga ta tshunguriwa naswona eka yona ni vafi va ta pfuxiwa!—Pisalema 146:8; Esaya 35:5, 6; Mintirho 24:15.
Hambileswi ndzi nga tekiwangiki naswona hi ntumbuluko ndzi nga bofu, leswi ndzi nga na Tracy munghana wa mina la tshembekaka, swi ndzi fambela kahle. Mi nge ndzi hlamusela ndlela leyi a ndzi pfunaka ku endla ntirho wa mina wa ku tihanyisa ni ku endla vutirheli bya mina tanihi un’wana wa Timbhoni ta Yehovha. (Matewu 24:14; Mintirho 20:20; Vaheveru 10:25) Kambe xo sungula, ndzi ta mi chumbutelanyana leswi engetelekeke malunghana na Tracy.
Ku Hlawuleriwa Vuleteri Byo Hlawuleka
Loko Tracy a ri ni tin’hweti ta nhungu hi vukhale, u kamberiwile ku vona loko a faneleka ku va mbyana yo kongomisa. A yi tikomba yi ri yo rhula, a yi dyondziseka hi ku olova naswona a yi nga chavisiwi hi ku olova hi huwa leyikulu ya xitshuketa. Hikwalaho, yi yisiwe endyangwini wun’wana leswaku yi ta tshama na wona ku ringana nkarhi wo karhi ni ku dyondza ndlela leyi vutomi lebyi tolovelekeke bya le ndyangwini byi nga xiswona. Endzhaku ka kwalaho, loko se yi kurile, yi rhumeriwe exikolweni xa vuleteri xa timbyana to kongomisa.
Exikolweni lexi Tracy u dyondze ku endla leswi lavekaka eka mbyana yo kongomisa, ku nga ku pfuna n’wini wa yena wa nkarhi lowu taka leswaku a vona timbati, switepisi, minyangwa ni tindlela. Nakambe yi dyondze ni ndlela yo famba etindleleni leti nga ni mphesamphesa ni ndlela yo tsemakanya switarata. Nakambe yi dyondzisiwe ku yima etindhundhumeni ta switarata, ku yingisa mimfungho ya mapatu ni ku papalata swihinga leswi nga ni khombo. Endzhaku ka tin’hweti ta ntlhanu ta vuleteri, se a yi lunghekele ntirho. Hi wona nkarhi lowu ndzi tivaneke na Tracy ha wona.
Leswi Tracy A Ndzi Endlelaka Swona
Mixo wun’wana ni wun’wana Tracy wa ndzi pfuxa leswaku ndzi ta n’wi endlela swakudya. Kutani hi lunghekela ku ya entirhweni. Ku suka efuletini ya hina ku fika ehofisini ya mina i mpfhuka wa kwalomu ka 20 wa timinete. Kavula, ndza yi tiva ndlela kambe ntirho wa Tracy i ku ndzi pfuna leswaku ndzi kota ku ya fika handle ko tlumba hi mimovha, vanhu, tiphuphu ta timboni kumbe swin’wana. Loko hi fika, u etlela ehansi ka desika ra mina. Kutani hi nkarhi wa mina wa swakudya swa ninhlikanhi, hi ntolovelo ha famba hi ya beriwa hi moya.
Nimadyambu, loko hi vuyile ekaya, xiphemu lexinene xa siku ra hina xa sungula. Xi sungula loko Tracy a ndzi kongomisa entirhweni wo chumayela wa yindlu na yindlu swin’we ni le makaya lawa ndzi fambisaka tidyondzo ta Bibele eka wona. Vanhu vo tala va n’wi rhandza, va n’wi bambatela ni ku n’wi vukarha naswona vo tala va ndzi nyika swakudya swa yena swo xawula. Nakambe hi tlhela hi va kona eminhlanganweni ya Vukreste vhiki rin’wana ni rin’wana. Endzhaku ka yona, vana va rhandza ku n’wi pfuxela ni ku n’wi vukarha ku nga swona leswi tsakisaka Tracy swinene.
Ndza swi tiva leswaku Tracy i mbyana naswona u ta fa siku rin’wana. Leswi swi vula leswaku ndzi ta fanela ku kuma mbyana yin’wana yo kongomisa. Kambe, sweswi hi vanghana naswona ha rhandzana. Loko Tracy a nga ri kona, a ndzi titshembi, na yena wa chava naswona wa karhateka loko a tsandzeka ku ndzi kongomisa.
Xilaveko Xo Twisisa
Lexi hlamarisaka, minkarhi yin’wana vanhu va ringeta ku hi hambanisa. Va languta Tracy tanihi mbyana kumbe xifuwana lexi tolovelekeke naswona a va byi twisisi vuxaka bya hina lebyikulu. Vanhu lava va fanele va swi twisisa leswaku Tracy i wa mina tanihi leswi xitulu xa swigulana xi endleriweke munhu la lamaleke. Ku hi hambanisa swi fana ni ku ndzi tekela mahlo.
Loko van’wana vo byi twisisa kahle vuxaka bya mina na Tracy, ku nga va ni swiphiqo swi nga ri swingani. Hi xikombiso, xitulu xa swigulana vanhu va xi amukela hi ku olova, kambe lexi vavisaka, a hi minkarhi hinkwayo swi nga tano eka mbyana yo kongomisa. Vanhu van’wana va ti chava timbyana kumbe a va ti rhandzi.
Leswi vuriwaka hi broxara yin’wana malunghana ni timbyana to kongomisa, leyi humesiweke hi Swedish Association for the Visually Handicapped, swa pfuna swinene. Yi ri: “Mbyana yo kongomisa i xipfuneto eku fambeni ka munhu la nga bofu. Ina, a hi sweswo ntsena. I xipfuneto lexi hanyaka. . . . I munghana loyi a nga ta ka a nga ku khomisi tingana nikatsongo.”
Entiyisweni, Tracy u tirha tanihi mahlo ya mina emunyameni, naswona u ndzi pfuna ku hanya vutomi lebyi tolovelekeke sweswi hilaha swi nga kotekaka hakona. Hambiswiritano, ndza tiyiseka leswaku ku nga ri khale, emisaveni leyintshwa leyi Xikwembu xi yi tshembiseke, ndzi ta swi kota ku vona vuxongi hinkwabyo lebyi hlamarisaka bya ntumbuluko. Hikwalaho, sweswi ndzi tiyimisele ku hlayisa ku vona ka mina hi tlhelo ra moya.
Hikwalaho, leswi Tracy a khigeleke nhloko ya yena endzhumbyini wa mina, sweswi hi lunghekele ku yingisela rhekhodo ya nkandziyiso wa sweswinyana wa magazini wa Xihondzo xo Rindza (hi Xinghezi).—Hi ku vula ka Anne-Marie Evaldsson.