Nyimpi Yi dlaya Vantshwa

MALEMBE ya le vutsongwanini ma fanele ku va lama tsakisaka. I nkarhi wa ku wundliwa ni ku hlayisiwa. Nkarhi lowu munhu a nga riki na ntokoto. Vana va languteriwa ku tlanga, va dyondza ni ku hlakulela timfanelo leti nga ta va pfuna ku byarha vutihlamuleri loko va kurile. Vana a va fanelanga va dlayiwa, naswona entiyisweni a va fanelanga va va vadlayi. Hambiswiritano, hi minkarhi ya nyimpi, ku endleka swilo swo tala leswi a swi nga fanelanga swi humelela.

Lexi vavisaka, nyimpi yi kona emisaveni hinkwayo, naswona yi dlaya vantshwa, yi onha vana ni vutsongwana bya vona. Hi 1993, tinyimpi letikulu ti lwiwile ematikweni ya 42 loko hi hala tlhelo madzolonga ya tipolitiki ma tlhekekile ematikweni man’wana ya 37. Eka rin’wana ni rin’wana ra matiko lawa ya 79 a ku ri ni vana.

Vantshwa vo tala namuntlha a va swi tivi leswaku ku ni ku rhula. Eku heleni ka 1995, se a ku hele malembe yo tlula 30 ku ri karhi ku lwiwa le Angola, le Afghanistan a ku hele malembe ya 17, le Sri Lanka a ku hele malembe ya 11 kasi le Somalia a ku hele malembe ya 7. Eka ndhawu yin’wana ni yin’wana, van’watipolitiki va vulavule hi ku tiyiseka hi “minkanerisano ya ku rhula,” kambe tinyimpi ti ye emahlweni ti onha vutomi bya vanhu.

Nyimpi yi ye emahlweni yi hlasela vana, kambe ku cinca ka nyimpi eminkarhini ya sweswinyana ku vange ku dlayiwa ka vaaka-tiko vo tala, ku katsa ni vana. Hi nkarhi wa tinyimpi ta lembe-xidzana ra vu-18 ni ra vu-19 ni le ku sunguleni ka lembe-xidzana leri, kwalomu ka hafu ya vahlaseriwa va nyimpi a ku ri vaaka-tiko. Hi Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, leyi sunguleke hi 1939 ku ya ka 1945, nhlayo ya vaaka-tiko lava dlayiweke hi nyimpi yi engeteleke ku fika eka mbirhi-xa-nharhu, mafu man’wana ma vangiwa hi ku hlaseriwa lokukulu ka madoroba hi tibomo.

Eku heleni ka va-1980, ku hlaseriwa ka vaaka-tiko hi nyimpi ku andze hi kwalomu ka 90 wa tiphesente! Xin’wana lexi vangeke leswi hi leswaku tinyimpi ti ve leti rharhanganeke ngopfu. Mavuthu a ma ha hlaselani etimbaleni ta nyimpi ntsena. Tinyimpi to tala namuntlha a ta ha lwiwi hi matiko, kambe i ta xin’wana-manana. Ku tlula kwalaho, ku lwa ku humelela eswimitanini kumbe emadorobeni, naswona hikwalaho ka tihanyi ni ku nga tshembani, vadlayi a va swi koti ku hambanisa nala ni lava nga riki ni nandzu.

Mafu ya vana ma engeteleke hi nhlayo leyikulu. Ku ringanyetiwa leswaku emalembeni ya khume ntsena lama hundzeke, hi ku ya hi United Nations Children’s Fund, tinyimpi ti dlaye vana va timiliyoni timbirhi ivi ti siya van’wana va mune wa timiliyoni ku ya eka ntlhanu wa timiliyoni va ri swilema. Nyimpi yi siye vana lava tlulaka miliyoni va nga ri na vatswari ti siya ni va 12 wa timiliyoni va nga ri na makaya. Hikwalaho ka nyimpi, vana va kwalomu ka khume ra timiliyoni va ni vuvabyi bya mianakanyo.

Tilayiburari ti ni tibuku to tala leti vulavulaka hi nyimpi. Tibuku leti ti hlamusela ndlela leyi tinyimpi ti lwiweke ha yona, ni swivangelo swa kona; ti hlamusela muxaka wa matlhari ni marhengu lama tirhisiweke; ti boxa tindhuna leti a ti rhangerile eku dlayeteleni. Tifilimi ti kandziyisa ku nyanyula ka nyimpi ivi ti honisa maxangu lama yi ma vangeke. Tibuku to tano ni tifilimi a ti vuli swo tala malunghana ni vahlaseriwa lava nga riki ni nandzu. Xihloko lexi landzelaka xi hlamusela ndlela leyi ha yona vana va tirhisiweke hi ndlela yo biha tanihi tinhenha, ndlela leyi va veke vahlaseriwa lavakulu ku tlula vahlaseriwa hinkwavo, ni leswaku ha yini hi vula leswaku vana namuntlha va nga kuma vumundzuku lebyi vangamaka hakunene.