Xana Wa Phirheka Hi Ntirho Wa Wena?

KUMBEXANA u tirha tiawara ta nhungu hi siku. Sweswo swi dya nkarhi wa wena wo tala ngopfu ni ku endla vutomi bya hina byi phirha! Hambiswiritano, ntirho wo tala wa lembe-xidzana ra vu-20 wa phirha naswona wu endla leswaku mutirhi a nga tinyungubyisi ngopfu ha wona.

Hikwalaho u nga ha vuyeriwa swinene hi ku endla leswaku ntirho wa wena wu tsakisa. U kuma ntsako lowukulu loko u tirha naswona u ta tiva ni xilotlelo xo endla ntirho wun’wana ni wun’wana lowu u nga ta wu endla enkarhini lowu taka wu tsakisa. Kutani, a hi kambisiseni tindlela tin’wana to fikelela swilo leswi ha tona.

Tirha Hi Ku Hiseka

Tibuku tin’wana ti khutaza leswaku u tirha ntirho wa wena onge wa wu tsakela. Loko u endla tano, langutelo leri ri nga tiendlekela hi roxe.

Kumbexana u nga ha ku, ‘a ndzi nge swi koti ku hisekela ntirho wa mina!’ Ntirho wa wena wu nga ha katsa endlelo leri lavaka vuxiyaxiya, tanihi ntirho lowu vatirhi va kona va tirhisaka michini yo hambana-hambana. Kumbexana swi vangiwa hi leswi u endleke ntirho wa wena malembe yo tala lerova u nga ha vona onge a swi koteki ku kondletela ku wu tsakela. Hambiswiritano, tindlela ta vutlharhi to olova to tanihi hi ku va ni ntsako ni ku tiyimisela swi nga ku pfuna leswaku u hisekela ntirho wa wena.

Swi nga ku pfuna ku anakanyisisa ntsena hi leswi u swi endlaka. Hi ndlela yo fanekisela, u nga tifanisi ni muchini lowu endlaka leswaku xihaha-mpfhuka xi tifambela xi ri xoxe, naswona u nga tirhi u ri karhi u anakanya hi nkarhi wa swakudya swa ni nhlikanhi, mahelo-vhiki kumbe hambi ku ri ku anakanya hi ntirho wun’wana lowu faneleke ku endliwa. Hakanyingi i ndlela ya vutlharhi ku yisa nyingiso wa wena hinkwawo eka ntirho lowu u nga eku wu endleni. Xana ku ta va ni vuyelo byihi? U ta tikuma u tsakela ntirho wa wena naswona nkarhi wu ta tikomba onge wu famba hi ku hatlisa swinene.

Leswi hi leswi hi ntolovelo swi humelelaka loko u tikuma u khomekile hi ntirho wa wena lowu u wu rhandzaka hi mbilu hinkwayo. U nga swi kota ku endla leswi fanaka loko u tisindzisa ku nyikela nyingiso lowu heleleke entirhweni lowu hi ntolovelo u nga wu tsakeriki.

Tikarhate

Ku tikarhata ku ta ku pfuna leswaku u kuma ku eneriseka entirhweni wa wena. Kavula, xitsundzuxo lexi xi nga ha lwisana ni mianakanyo leyi tolovelekeke ya leswaku loko u xiya leswaku ntirho wa wena a wu tsakisi, u fanele ku ringeta ku endla matshalatshala lawa u nga ma kotaka. Kambe ku honisa, xinamu ni matshalatshala lama nga nyawuriki kumbexana swi nga ku heta matimba ni ku ku engetelela mivilelo ni matshimbi. Eka swiyimo swin’wana, munhu loyi minkarhi hinkwayo a mukaka a ri ni ntshikilelo loko a chayisa entirhweni, a karhatekile ni ku hela matimba, kumbexana a nga ha va a karhatiwa hi ku tsandzeka ku tirha ntirho hi matimba.

Hi ku ya hi Bibele, ku tirha hi matimba entirhweni ku endla leswaku hambi ku ri minkarhi ya ku tihungasa yi tsakisa swinene. “A ku na le’šo saseka e ka munhu le’ši tlulaka ku dya ni ku nwa, ni ku lav̌ela moya wa yena e ku tiṭakela hi ku tira ka yena.” (Eklesiasta 2:24) Eka van’wana marito lawa ma nga twala ma hundzeriwe hi nkarhi, kambe van’wana va wu tirhisa nsinya lowu wa nawu lowu nga hundzeriwiki hi nkarhi. Entiyisweni, va swi twisisa leswaku “a ku na le’šo saseka” ku tlula ku tsakela mihandzu ya ntirho lowu va tikarhateke eka wona. Buku leyi nge The Joy of Working yi ri: “Ntirho lowu endliweke kahle wu ku endla leswaku u va ni ku eneriseka lokukulu embilwini.”

Hikwalaho, tiphyuphyise hilaha u nga kotaka hakona kumbexana u nga ha kuma matimba. Endla leswi engetelekeke ematshan’weni yo endla xiphemu xo karhi xa ntirho ntsena, kutani u ta kuma ntsako. Endla mintirho leyi nga ya nkoka ku sungula kutani u ta tiphina loko u ya eku wiseni hi minkarhi ya wena ya swakudya swa ni nhlikanhi kun’we ni hi mahelo-vhiki ku tlula munhu loyi a tihlakataka hikwalaho ka xinamu.—Ringanisa Estere 10:2; Varhoma 12:11; 2 Timotiya 2:15.

Ematshan’weni yo phikizana ni van’wana, ringeta ku tinyungubyisa. (Vagalatiya 6:4) Tiendlele mimpimanyeto leyintshwa ni tipakani letintshwa. Nkarhi na nkarhi lwela ku antswisa. Wansati un’wana loyi ntirho wa yena wu katsaka ku rhunga hi ku phindha-phindha loku van’wana va nga ku vonaka ku ri ku tlanga hi nkarhi, a hungasa hi ku tipimela nkarhi. U ye emahlweni ni ntirho wakwe hi ku wu endla awara yin’wana ni yin’wana naswona endzhaku ka sweswo u ringete ku wu engetela. Entiyisweni wa wu tsakela ntirho wa yena hikwalaho ka leswi a tikarhatelaka ku tirha hilaha a kotaka hakona.—Swivuriso 31:31.

“Sasekisa” Ntirho Wa Wena

Dennis T. Jaffe na Cynthia D. Scott lava nga madokodela va bumabumela leswi: “Teka ntirho wa wena tanihi yindlu leyi nga riki na nchumu. U nghena endzeni ivi u languta xiyimo xa yona ni ku languteka ka yona. Kutani u sungula mintirho ya wena. U anakanya ndlela leyi u nga ta hlela ndhawu leyi ha yona, u nga sasekisa ni ku endla yindlu leswaku yi va kaya ra wena. U yi khavisa hi ndlela leyi u yi rhandzaka.”

Mintirho yo tala u nyikiwa yona yi ri ni nxaxamelo wa milawu ni swiletelo. Ku endla ntsena leswi u languteriweke ku swi endla swi fana ni ku tshama endlwini leyi nga riki na nchumu. A yi khavisiwangi. Kambe loko u tlhandlekela hi ku tirhisa maendlelo ya wena n’wini, ntirho wa wena wu nga ku tsakisa swinene. A va kona vanhu vambirhi lava nga “sasekisaka” ntirho hi ndlela leyi fanaka. Un’wana wa vaphameri a nga ha nhlokohata swakudya leswi rhandziwaka hi vaxavi. Kasi un’wana a nga va ni musa kun’we ni mahanyelo lamanene. Havambirhi va wu tsakela ntirho wa vona hikwalaho ka leswi va tikatsaka eka leswi va swi endlaka.

Hambeta U Dyondza

Ndlela yin’wana yo kuma ntsako entirhweni i ku dyondza. Buku leyi nge Tension Turnaround yi hlamusela leswaku loko hi ri karhi hi kula, byongo bya hina byi engetela matimba ya byona yo nghenisa rungula. Leswi swi kombisa xivangelo lexi endlaka leswaku swilo leswi hi tsakiseke enkarhini lowu hundzeke swi nga ha hi tsakisi sweswi. Ntlhantlho wa kona i ku enerisa ku navela ka byongo hi ku kuma rungula lerintshwa hi ku dyondza swilo leswintshwa.

Loko u dyondza swo tala malunghana ni ntirho wa wena hi ku famba ka nkarhi swi nga endla leswaku u nyikiwa ntirho lowu ku tsakisaka swinene. Kambe hambiloko sweswo swo ka swi nga humeleli, ku dyondza hi koxe ku ta endla leswaku ntirho wa wena wu tsakisa ni ku enerisa swinene. Vatsari Charles Cameron na Suzanne Elusorr va ri: “Ku dyondza a ku engeteli ku titshemba hi ku engetela vuswikoti bya wena, ku tlhela ku cinca langutelo ra wena leri tolovelekeke mayelana ni vutomi: ni leswaku swiphiqo swi nga ntlhantlhiwa, swirhalanganya swi nga hluriwa, minchavo yi nga nyamalala ni leswaku swilo swo tala swa koteka ku tlula hilaha a wu anakanya ha kona.”

‘Kambe’ u nga ha vula leswaku, ‘Ndzi dyondze khale lerova ndzi tiva hinkwaswo malunghana ni ntirho wa mina!’ Loko swi ri tano, xana u nga dyondza swin’wana leswi nga yelaniki hi ku kongoma ni ntirho wa wena? Hi xikombiso, u nga ha kunguhata ku dyondza swo tala malunghana ni ku hanyisana ni vanhu kumbe malunghana ni switirho swa wena. Kumbexana u nga dyondza ku tsala memorandamu kumbe ndlela yo fambisa nhlangano. U nga ha dyondza tindlela leti humelelaka ta ku tirhisana ni valanguteri.

Xana u nga swi dyondza njhani swilo leswi? Swi nga ha endleka leswaku khampani leyi u tirhaka eka yona yi pfula tindlela to kuma ndzetelo lowu u nga vaka u ri exiyin’weni lexinene xo wu nghenela. Kumbexana layiburari yi nga ha va yi ri ni tibuku leti u ti lavaka. Kambe u nga honisi tindlela leti nga erivaleni to kuma rungula. Ku hlalela vanhu lava nga eku tirheni ni ku xiya vuswikoti ni ku tsana ka vona ku nga ku dyondzisa swo karhi. U nga ha dyondza hi ku xiya swihoxo swa wena naswona u nga ha dyondza eka leswi u humeleleke eka swona hi ku xiyisisa leswi u swi endleke kahle. Leswi u swi dyondzeke evuton’wini bya wena ni hi ku xiyisisa van’wana swi nga ku dyondzisa swilo leswi u nga ta ka u nga pfuki u swi hlaye ebukwini kumbe ku swi twa etlilasini.

Swiringanyeto Swo Hetelela

Ku ni ndlela yin’wana leyi u nga langutaka ntirho wa wena ha yona. U nga ha anakanya leswaku u faneriwa hi leswinene—ni leswaku van’wana va nyikiwa nkarhi kambe wena a wu si tshama u nyikiwa nkarhi wo endla ntirho lowu hakunene u lavaka ku wu endla. U nga ha bula swo tala ni van’wana lava pfumelelanaka na wena naswona u nga ha khorwiseka leswaku leswi hinkwaswo i ntiyiso.

Kambe swi nga ha endleka wu nga ri ntiyiso. Vanhu vo tala lava tsakelaka ntirho wa vona va lo dyondza ku endla tano. Munhu la mpfampfarhutaka tiyindlu a nga ha tsakela ni ku chayela bazi. Ha yini? Hikuva vuswikoti bya yena entirhweni byi n’wi nyika ntsako ni ku eneriseka.

Hikwalaho papalata mianakanyo leyi nga riki yinene leyi endlaka ntirho wa vhiki wu nga tsakisi loko wu ringanisiwa ni wa mahelo-vhiki. U nga tlangi hi nkarhi wa wena hi ku anakanyisisa hi swihoxo swa nkarhi lowu nga hundza, u ehleketa hi leswi nga ta humelela enkarhini lowu taka ni ku vilerisiwa hi leswi van’wana va swi anakanyaka hi wena. Anakanya hi ntirho lowu u langutaneke na wona. Ehleketa ha wona ntsena. Ringeta ku tikarhata swinene hi wona tanihi laha a wu ta endla hakona loko u endla xintirhwana lexi u xi rhandzaka. Hambiswiritano, tikarhatele ku kuma ntsako entirhweni lowu endliweke kahle.

[Box/Picture on page 11]

U Nga Wu Languteli Hansi Ntirho Wa Wena

Eka Swivuriso 27:23, 24, Bibele yi ri: “Tiv̌isisa ŝinene tinyimpfu ta wena ha yiṅwe, u hlayisa ŝinene mitlhambi ya wena; hikuv̌a nḍalo a hi ya malembe hikwawo, ni hari ya v̌uhosi a yi ṭhami hi masiku.” Xana leswi swi vula yini?

Swi vula leswaku rifuwo (xuma) ni swikhundla leswi tlakukeke (harhi) loko ku ri swona leswi laviwaka ntsena, hakanyingi swi va swa nkarhinyana. Hikwalaho, murisi eminkarhini ya Bibele a a kombisa vutlharhi loko a nyikela nyingiso wa xiviri eku khathaleleni ka tinyimpfu ta yena, ku nga ku ‘hlayisa swinene mitlhambi ya yena.’ Tanihi laha tindzimana tinharhu leti landzelaka ti kombisaka hakona, vuyelo bya kona a ku ri ku kuma swilo leswi vonakaka swa mutirhi ni ndyangu wakwe.—Swivuriso 27:25-27.

Ku vuriwa yini hi namuntlha? Hakanyingi vanhu va navela ngopfu ku kuma mikateko kumbe swikhundla swa le henhla leswi va nga ni ntshembo wa leswaku swi ta va pfuna ku tshika ntirho lowu va nga na wona. Van’wana va ni makungu lamanene; van’wana ko va ku navela ka vona ntsena. Ku nga khathariseki leswaku xiyimo hi xihi, a hi vutlharhi ku langutela ehansi kumbe ku honisa xiyimo xa ntirho lowu u nga na wona sweswi. Ni sweswi hi xona, kumbe wu nga ha hambeta wu va xihlovo xa ntiyiso xo kota ku tihanyisa. Hikwalaho i ndlela ya vutlharhi ku va munhu a hlayisa swinene “mitlhambi” ya yena hi ku nyikela nyingiso wa xiviri entirhweni lowu a ti hanyisaka ha wona. Loko a endla tano kumbexana swi nga ha tisa mpfuno wa swilo leswi vonakaka eka nkarhi wa sweswi ni lowu taka.