Langutelo Ra Bibele
Xana Bibele Yi Lwisana Ni Dyondzo?
“I vanhu lava pfumalaka vutivi ntsena lava sandzaka dyondzo.”—Publilius Syrus, Moral Sayings, hi lembe-xidzana ro sungula B.C.E.
BIBELE ya hi khutaza leswaku hi “hlayisa v̌utlhari ni ku twisisa.” (Swivuriso 3:21) Yehovha, Xikwembu xa vutivi, u lava leswaku vagandzeri vakwe va va vanhu lava dyondzekeke. (1 Samuwele 2:3; Swivuriso 1:5, 22) Hambiswiritano, marito man’wana lama nga eBibeleni ma nga pfuxa swivutiso. Hi xikombiso, loko a vulavula hi tipakani ta yena ta khale, swin’we ni dyondzo ya le henhla, muapostola Pawulo u te: “Ndzi teka swilo leswi hinkwaswo tanihi nhulu ya thyaka.” (Vafilipiya 3:3-8, Today’s English Version) Eka rin’wana ra mapapila lama huhuteriweke, u te: “Vutlhari bya misava leyi i vuphukuphuku eka Xikwembu.”—1 Vakorinto 3:19.
Kutani ke, xana Bibele yi lwisana ni dyondzo? Xana Mukreste u fanele a tikarhatela dyondzo ya misava ku fikela kwihi? Xana dyondzo leyi laviwaka hi ku ya hi nawu yi ringene, kumbe xana munhu u fanele a ya emahlweni ni dyondzo yo engetela?
Dyondzo Eka Lembe-xidzana Ro Sungula
Exikarhi ka Vakreste va lembe-xidzana ro sungula, a ku ri ni vanhu lava a va ri ni tidyondzo to hambana-hambana. Vanhu van’wana va swiyimo swa le henhla a va teka muapostola Petro na Yohane lava a va ri Vagaleliya tanihi lava nga “dyondzekangiki, lava tolovelekeke.” (Mintirho 4:5, 6, 13) Xana leswi swi vula leswaku vavanuna lava vambirhi a va nga koti ku hlaya ni ku tsala kumbe a va nga dyondzangi? E-e. Mhaka hi leswaku dyondzo ya vona a yi nga ri ya le swikolweni swa Vaheveru leswi nga ni dyondzo ya le henhla eYerusalema. Matsalwa ya vayimeri lavambirhi va Vukreste lava nga ni xivindzi, endzhaku ma nyikele vumbhoni bya leswaku a va dyondzekile, a va ri vavanuna vo tlhariha, a va swi kota ku tirhisa Matsalwa hi ndlela leyi twisisekaka. Dyondzo ya vona a yi katsa ndzetelo lowunene ni ku khathalela swilaveko swa nyama swa mindyangu ya vona. A va ri vanghana ebindzwini ra tihlampfi leri swi tikombaka leswaku a ri ri ni mihandzu leyinene.—Marka 1:16-21; Luka 5:7, 10.
Loko a ringanisiwa na vona, Luka, mudyondzisiwa la tsaleke yin’wana ya Tievhangeli swin’we ni buku ya Mintirho, a ri ni dyondzo ya le henhla. A ri dokodela. (Vakolosa 4:14) Vutivi byakwe mayelana ni swa vutshunguri byi tikomba hi mavulavulelo yakwe ematsalweni yakwe lama huhuteriweke.—Vona Luka 4:38; 5:12; Mintirho 28:8.
Enkarhini lowu a nga si va Mukreste, muapostola Pawulo u leteriwe nawu wa Vayuda, ehansi ka ndzetelo wa un’wana wa swidyondzi swo tlhariha swinene swa nkarhi wolowo, ku nga Gamaliyele. (Mintirho 22:3) Dyondzo leyi Pawulo a ri na yona yi nga ringanisiwa ni dyondzo ya le yunivhesiti namuntlha. Ku tlula kwalaho eka Vayuda a ku bumabumeriwa leswaku lavantshwa va dyondza ntirho wo karhi hambiloko va ha ta ya emahlweni va kuma dyondzo ya le henhla emalembeni lama landzelaka. Swi le rivaleni leswaku Pawulo u kume ndzetelo wa ku endla matende loko a ha ri jaha. Vutshila byo tano byi n’wi pfunile leswaku a kota ku tihanyisa evutirhelini bya yena bya nkarhi hinkwawo.
Hambiswiritano, Pawulo a swi xiya leswaku vutivi bya Xikwembu i bya risima swinene, dyondzo ya misava—hambileswi yi nga ya nkoka—nkoka wa yona wa hela. Hikwalaho, Bibele yi kandziyisa nkoka wa ku kuma vutivi bya Xikwembu ni bya Kreste. Vakreste namuntlha va endla kahle loko va hlakulela langutelo leri leri faneleke mayelana ni dyondzo ya misava.—Swivuriso 2:1-5; Yohane 17:3; Vakolosa 2:3.
Anakanyisisa Hi Vukheta Emhakeni Leyi
Vakreste van’wana va kume leswaku ku ya emahlweni ni dyondzo yo engetela, ti nga ha va ti ri tidyondzo ta vutivi kumbe ta mintirho ya mavoko, swi va pfunile eku khathaleleni ka mindyangu ya vona hi swilo leswi vonakaka. Ku khathalela ndyangu wa wena i mhaka leyi faneleke, hikuva ku ‘wundla ndyangu wa wena’ i ntirho wo kwetsima. (1 Timotiya 5:8) Leswaku u va ni vutshila lebyi lavekaka, leswaku u kota ku wu khathalela i mhaka leyi lavaka vutlharhi lebyinene.
Hambiswiritano, lava va vonaka ku ri ni xilaveko xo endla leswi engetelekeke ku tlula dyondzo ya xisekelo leswaku va fikelela xikongomelo lexi, va fanele va anakanyisisa hi vuyelo bya kona ni ku lahlekeriwa loku nga kona. Vuyelo byin’wana lebyi nga vaka kona byi katsa ku va la lunghekeleke ku kuma ntirho lowu pfunaka munhu leswaku a tihanyisa swin’we ni ndyangu wakwe hi ndlela leyi faneleke loko hi tlhelo a ri karhi a hisekela vutirheli bya Vukreste. Ku engetela kwalaho, a nga ha swi kota ku pfuna van’wana hi swilo leswi vonakaka, ‘hi ku avela un’wana loyi a pfumalaka.’—Vaefesa 4:28.
Xana hi kwihi ku lahlekeriwa loku nga kona? Ku nga ha katsa ku langutana ni tidyondzo leti tsanisaka ripfumelo eka Xikwembu ni le Bibeleni. Pawulo u khutaze Vakreste ku tivonela eka “leswi vuriwaka ‘vutivi’ hi mavunwa,” swin’we ni “filosofi ni vuxisi bya hava hi ku ya hi ndhavuko wa vanhu.” (1 Timotiya 6:20, 21; Vakolosa 2:8) A swi kanakanisi leswaku tidyondzo tin’wana ti nga ha va ni khombo eka ripfumelo ra Mukreste. Lava lavaka ndzetelo kumbe tidyondzo to engetela va fanele va tivonela eka minkucetelo yo tano leyi nga ni khombo.
Muxe, loyi a a “leteriwe hi vutlhari hinkwabyo bya Vaegipta,” a ri ni ripfumelo leri tiyeke ku nga khathariseki leswi a dyondzisiweke dyondzo leyi swi nga kanakanisiki leswaku a yi katsa dyondzo ya leswaku ku ni swikwembu swo tala ni tidyondzo leti kombisaka ku delela Xikwembu. (Mintirho 7:22) Hilaha ku fanaka, Vakreste va fanele va tivonela leswaku a va hluriwi hi minkucetelo kun’wana ni kun’wana laha va tikumaka va ri kona.
Khombo rin’wana leri nga ha vaka kona hikwalaho ka dyondzo yo engetela i vutivi lebyi vangaka ku tikukumuxa kumbe ku tivona. (1 Vakorinto 8:1) Vanhu vo tala va lava vutivi hi ku tirhisa dyondzo leswaku va ta fikelela swikongomelo swa vutianakanyi, naswona hambi ku ri ku lava vutivi loku faneleke ku nga ha byala langutelo ra ku tivona swin’we ni manyunyu. Xikwembu a xi ma rhandzi malangutelo yo tano.—Swivuriso 8:13.
Anakanya hi Vafarisi. Swirho leswi swa mpambukwa lowu dumeke wa vukhongeri a swi tinyungubyisa hi vutivi bya swona ni ku lulama loku nga riki na xisekelo. A va tiva ngopfu mindhavuko yo tala ya varhabi, naswona a va va tekela ehansi vanhu lava tolovelekeke, lava a va nga dyondzangi ngopfu, a va va teka tanihi lava nga tlharihangiki, vambuyangwana kumbe lava rhukaniweke. (Yohane 7:49) Nakambe, a va rhandza mali. (Luka 16:14) Xikombiso xa vona xi kombisa leswaku loko yi laviwa hikwalaho ka minsusumeto yo biha, dyondzo yi nga endla munhu leswaku a tinyungubyisa kumbe yi n’wi susumetela ku rhandza mali. Hikwalaho, loko a ri karhi a anakanyisisa hi muxaka ni mpimo wa dyondzo leyi a yi lavaka, Mukreste u ta va a endla kahle ku tivutisa xivutiso lexi, ‘Hi swihi swikongomelo swa mina?’
I Mhaka Ya Munhu Hi Xiyexe
Tanihi leswi a swi ri tano eka lembe-xidzana ro sungula, vanhu va swiyimo swo hambana-hambana swa dyondzo va kona exikarhi ka Vakreste namuntlha. Ehansi ka nkongomiso wa vatswari va vona, vantshwa lava hetaka dyondzo ya vona leyi laviwaka hi nawu va nga ha lava ku ya emahlweni ni dyondzo ya misava. Hilaha ku fanaka, vanhu lavakulu lava navelaka ku antswisa tindlela ta vona to wundla mindyangu ya vona va nga ha teka dyondzo yo tano yo engetela leyi faneleke leswaku va fikelela xikongomelo lexi.a Swiyenge swin’wana swa dyondzo ya vutivi swi kandziyisa ngopfu ku kuma vutivi ntsena ematshan’weni yo dyondzela ntirho kumbe vutshila bya mintirho ya mavoko. Xisweswo, munhu a nga ha kuma leswaku a nga na byona vutshila lebyi laviwaka hi vathori hambiloko a hete nkarhi wo leha a ri karhi a orhovela dyondzo yo tano. Hikwalaho, van’wana va hlawula ku endla tidyondzo ta mintirho ya mavoko kumbe ku ya eswikolweni swa vuthekiniki, hi xikongomelo xo lava ku fikelela swilaveko swa xiviri leswi nga kona sweswi eswivandleni swa mintirho.
Hambiswiritano, swiboho swo tano i swa munhu hi xiyexe. Vakreste a va fanelanga va sola kumbe ku sandzana emhakeni leyi. Yakobo u tsarile: “U mani lerova u nga avanyisa warikwenu?” (Yakobo 4:12) Loko Mukreste a lava ku ya emahlweni ni dyondzo yo engetela, swi ta va swinene ku va a kambisisa swikongomelo swa yena leswaku a ta tiyiseka leswaku vutianakanyi, ku navela swilo leswi vonakaka a hi swona leswi n’wi susumetelaka ku endla tano.
Swi le rivaleni leswaku Bibele yi khutaza ku va ni langutelo lerinene hi dyondzo. Vatswari va Vukreste va wu xiya nkoka lowukulu wa dyondzo ya moya leyi sekeriweke eRitweni ra Xikwembu naswona va nyika vana va vona ndzayo leyi faneleke malunghana ni dyondzo yo engetela. (2 Timotiya 3:16) Hikwalaho ka leswi va nga ni langutelo lerinene hi vutomi, va wu xiya nkoka wa dyondzo ya misava leswaku vana va vona lava kuleke va kuma vutshila lebyi faneleke leswaku va ta kota ku tiwundla swin’we ni mindyangu ya vona ya nkarhi lowu taka. Hikwalaho, ku endla xiboho mayelana ni ku ya emahlweni ni dyondzo yo engetela, ni mpimo wa yona lowu lavekaka, Mukreste un’wana ni un’wana a nga tiendlela xiboho lexinene xa munhu hi xiyexe lexi titshegeke hi ku tinyiketela eka Yehovha Xikwembu, ku nga swona leswi ‘pfunaka eka hinkwaswo, hi swona leswi nga ni xitshembiso xa vutomi bya sweswi ni lebyi nga ta ta.’—1 Timotiya 4:8.
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Leswaku u kuma rungula leri engetelekeke mayelana ni mhaka leyi, vona Xihondzo xo Rindza xa November 1, 1992, matluka 10-21, ni broxara leyi nge Timbhoni Ta Yehovha Ni Dyondzo, ha timbirhi ti humesiwe hi Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania.
[Blurb on page 27]
“Hlayisa v̌utlhari ni ku twisisa.” —Swivuriso 3:21
[Blurb on page 28]
Loko Mukreste a anakanyisisa hi ku kuma dyondzo yo engetela, swi nga va swinene loko a tivutisa xivutiso lexi nge, ‘Hi swihi swikongomelo swa mina?’