Leswi Hi Faneleke Hi Swi Tiva Malunghana Ni Mintlawa Ya Tinsulavoya

Wade, khale ka xirho xa ntlawa wa tinsulavoya ta le California, u te: “A hi ri majaha lama tshamaka emugangeni wun’we. Hi nghene xikolo xa vamambuxu swin’we. Hi lo tsandzeka ku endla swiboho leswinene.”

MINTLAWA ya tinsulavoya yi nga ha va yi sungule hi vanhu lava tshamaka emugangeni wun’we kumbe mintlawa leyi tshamaka etindhawini to hambana. I vanhu lava loko va ha ri emalembeni ya vona yo sungula ya kondlo-a-ndzi-dyi kumbe loko va ha ri vatsongo swinene va hlengeletanaka ekhonweni ya xitarata. A va endla swilo swin’we naswona a va yimelelana leswaku va ta kota ku tisirheleta eka ntlawa lowu tshamaka ekusuhi lowu nga ni matimba ku tlula wa vona. Kambe a ku heli nkarhi wo leha ntlawa lowu wu nga si nghena hi nhloko ethyakeni hikwalaho ka swirho swa wona leswi nga ni nsele, naswona wu sungula ku katseka eka swiendlo leswi nga ni khombo swa vugevenga.

Ntlawa wa tinsulavoya lowu kanetaka lowu nga eka xitarata xin’wana wu nga ha va wu teke ntlawa lowuntshwa tanihi nala wa wona. Kutani vukarhi bya vona byi vange madzolonga. Vangungumerisi va swidzidzirisi va tirhise ntlawa lowu wa tinsulavoya leswaku wu xavisa swidzidzirisi. Kutani ku landzele swiendlo swin’wana swa vugevenga.

Luis a ri ni malembe ya 11 hi vukhale loko vanghana vakwe va sungule ku vumba ntlawa wa tinsulavoya. Loko a ri ni malembe ya 12 u sungule ku tirhisa swidzidzirisi. U khomiwe ro sungula loko a ri ni 13 wa malembe. A hlanganyela eku yiveni ka mimovha, ku tshova tiyindlu ni ku phanga va hlomile. A a tshamela ku pfaleriwa nkarhi na nkarhi hikwalaho ka tinyimpi ta tinsulavoya ni ku endla hasahasa.

Minkarhi yin’wana hi nga hlamarisiwa hi vanhu lava nga tinsulavoya. Martha, a a ri xichudeni xo saseka, xo tlhariha xa le xikolweni xa le henhla lexi a xi pasa kahle naswona a tikhome kahle exikolweni. Hambiswiritano, a ri murhangeri wa ntlawa lowu xavisaka mbangi, heroyini ni khokheyini. Swilo swi sungule ku cinca loko un’wana wa vanghana vakwe a baleseriwe ko hlayanyana ivi a dlayiwa, laha swi n’wi chaviseke lerova a boheka ku cinca hanyelo ra yena.

Lexi Endlaka Leswaku Va Tihlanganisa Ni Tinsulavoya

Lexi hlamarisaka, swirho swin’wana swa tinsulavoya swi vula leswaku a swi lava ku rhandziwa. A swi lava xinakulobye, vunghana lebyi tiyeke lebyi va nga byi kumangiki ekaya. Die Zeit, phepha-hungu ra le Hamburg, eJarimani, ri vule leswaku vantshwa va lava ku kuma nsirhelelo eka tinsulavoya ta xitarata lowu va tsandzekeke ku wu kuma kun’wana. Eric, khale ka xirho xa ntlawa wa tinsulavoya, u vule leswaku loko u nga rhandziwi ekaya, “u famba u tilavela leswi antswaka endhawini yin’wana.”

Tatana un’wana, loyi khale a ri xirho xa ntlawa wa tinsulavoya, u tsale leswi n’wi humeleleke evuton’wini byakwe: “Nkarhi na nkarhi a ndzi tshama ndzi ri ekhotsweni hikwalaho ka mahanyelo yo biha, ku lwa ka mintlawa ya tinsulavoya, madzolonga ni hikwalaho ko ringeta ku dlaya hi ku balesela munhu un’wana ndzi ri karhi ndzi chayela movha.” Endzhaku ka loko a kume Ramiro, ku nga n’wana wakwe wa mufana, a nga tinyiki nkarhi wa ku va ni n’wana loyi. Loko Ramiro a kurile, na yena u joyine ntlawa wa tinsulavoya naswona u khomiwile hi maphorisa endzhaku ka nyimpi ya tinsulavoya. Loko tata wakwe a n’wi sindzise ku hambana ni tinsulavoya, u huwelerile a ku: “Ntlawa lowu i ndyangu wa ka hina sweswi.”

Muongori wa le xibedlhele xa Texas, loyi a vulavuleke ni vantshwa va 114 lava hlaseriweke hi ku baleseriwa hi xibalesa hi nkarhi lowu tlulaka kwalomu ka lembe, u te: “Swa hlamarisa. A ndzi tsundzuki ndzi twe un’wana wa vona a lava mana wa yena kumbe xirho xin’wana xa ndyangu wa ka vona.”

Ku tlula kwalaho, a hi vana lava humaka etindhawini ta vusweti ta le dorobeni lava joyinaka tinsulavoya. Emalembeni yo hlayanyana lama hundzeke, magazini wa le Canada lowu vuriwaka Maclean’ wu tshahe maphorisa ma vula leswaku ma kume vantshwa lava humaka etindhawini ta vanhu lava nga van’wankumi ni lava humaka etindhawini ta swisiwana va ri eka ntlawa wun’we. Vantshwa lava va nga ni mindhavuko yo hambana-hambana va vumba ntlawa wun’we hikwalaho ka xikongomelo lexi fanaka—va lava vun’we bya ndyangu lebyi va nga byi kumiki ekaya.

Etindhawini tin’wana vantshwa va kule va ri karhi va tiva leswaku ku va xirho xa ntlawa wa tinsulavoya i ndlela leyi tolovelekeke ya vutomi. Fernando la nga ni malembe ya 16 hi vukhale wa hlamusela: “Va vona onge ku joyina ntlawa wa tinsulavoya swi ta va pfuna ku tlhantlha swiphiqo swa vona. Va anakanya leswi: ‘Ndzi ta tikumela vanghana. I vakulu naswona va ni swibalesa. Va ta ndzi sirhelela naswona munhu un’wana a nge ndzi endli nchumu.’” Kambe swirho leswintshwa swa ntlawa wa tinsulavoya a ku heli nkarhi wo leha swi nga si swi xiya leswaku ku joyina ntlawa wa tinsulavoya swi va endla leswaku va hlaseriwa hi valala va ntlawa lowu.

Hakanyingi tinsulavoya ti kumeka etindhawini leti nga riki na mali naswona laha ku nga ni swibalesa swo tala. Swiviko swa mahungu swi vika leswaku etitlilasini ta swikolo swa le madorobeni lamakulu ku ni swichudeni swimbirhi eka swichudeni swinharhu leswi tshamaka emakaya lama nga ni mutswari un’we. Minkarhi yin’wana, mutswari wa xichudeni lexi u va a godzomberiwe hi swidzidzirisi lerova a nga vuyi ekaya nivusiku naswona xichudeni lexi xi boheka ku heleketa n’wana wa xona la nga riki na tatana endhawini leyi ku hlayisiwaka vana xi nga si ya exikolweni mixo wun’wana ni wun’wana.

Pete Wilson, ndhuna-nkulu ya le California, u te: “Hi ni xiphiqo lexikulu hikuva vana vo tala va kula va nga ri na yena tatana, a va na yena munhu wa xinuna la nga ta va xikombiso lexinene loyi a va rhandzaka, a va nyika nkongomiso, ndzayo ni ku va dyondzisa mimpimanyeto leyinene—a va na rona langutelo ra ku tixixima kumbe ku xixima van’wana.” U vule leswaku ku va vantshwa lava va pfumala ntwela-vusiwana eka van’wana hi xona xivangelo lexi endlaka leswaku “swi nga va tikeli ku funyisa van’wana buwa [ku va balesela va fa] va tlhela va nga biwi hi ripfalo nikatsongo.”

Hambiloko ku kayivela ka vun’we bya ndyangu, ndzetelo ni xikombiso lexi tiyeke xa mahanyelo ku ri swona swivangelo-nkulu leswi hoxaka xandla eku andzeni ka mintlawa ya tinsulavoya, ku ni swilo swin’wana leswi katsekaka. Swilo leswi swi katsa minongonoko ni tifilimi ta TV leti kombisaka madzolonga tanihi ndlela yo olova ya ku tlhantlha swiphiqo, vanhu lava hi ntolovelo va byelaka swisiwana leswaku swa tsandzeka ni ku tshamela ku swi byela leswaku a swi nge swi koti ku endla leswi van’wana va swi endlaka, ni nhlayo leyi andzaka ya vatswari lava nga voxe leyi eka yona manana la tirhaka ku tlula mpimo a boheka ku wa a pfuka leswaku a hlayisa n’wana un’we kumbe vo hlayanyana lava ku nga riki na munhu la salaka a va khathalela. Loko vunyingi bya swiphiqo leswi kumbe hinkwaswo naswona kumbexana swi hlangane ni swin’wana, swi vange leswaku mukhuva lowu wa tinsulavoya ta switarata wu andza emisaveni hinkwayo.

A Swi Olovi Ku Tshika

I ntiyiso, endzhaku ka nkarhi swirho swin’wana swa ntlawa wa tinsulavoya swa tshika ku va swirho swa tinsulavoya ivi swi endla mintirho yin’wana. Van’wana va ya va ya tshama ni maxaka ya vona endhawini yin’wana ivi xisweswo va balekela mahanyelo ya vunsulavoya. Kambe hakanyingi, ku hambana ni ntlawa wa tinsulavoya a swi olovi.

Hi ntolovelo, swirho swa tinsulavoya swa boheka ku rhanga hi ku himeteriwa hi ndlela ya tihanyi hi swirho swo hlayanyana emahlweni ka ku va swi pfumeleriwa ku tshika ntlawa wa tinsulavoya swi nga dlayiwanga. Entiyisweni, vanhu lava ringeteke ku tshika mintlawa ya tinsulavoya va langutana ni ku baleseriwa. Loko va pone ri ahlamile, va pfumeleriwile ku tshika! Xana swi fanerile leswaku u khomiwa hi tihanyi swonghasi loko u lava ku tshika ntlawa wa tinsulavoya?

Un’wana la nga khale ka xirho xa ntlawa wa tinsulavoya u hlamusele lexi endleke a lava ku tshika: “Vanghana va mina va ntlhanu se va file.” Entiyisweni, ku hanya tanihi xirho xa ntlawa wa tinsulavoya swi nga vanga makhombo lama tsemaka nhlana. Magazini wa Time wu vikile malunghana ni khale ka xirho xin’wana xa tinsulavoya ta le Chicago: “Eka malembe yakwe ya nkombo a ri entirhweni lowu, u tshame a baleseriwa ekhwirini, u biwe nhloko hi pulangi ra le xiporweni, u tshoviwe voko eku lweni naswona u pfaleriwe ekhotsweni kambirhi hikwalaho ka ku yiva mimovha . . . Kambe leswi sweswi a tshikeke miharihari, hambi ku ri vanghana va yena va lava ku n’wi twisa ku vava.”

Swa Koteka Ku Hanya Vutomi Lebyinene

Eleno wa le Brazil, u tshame a va xirho xa Headbangers, ku nga ntlawa wa tinsulavoya lowu a wu lwa hi mikwana naswona minkarhi yin’wana a wu lwa hi swibalesa. Hi ku tivona onge u tsoniwa swin’wana, u ti tsakise hi ku fayetela swilo ni ku hlasela vanhu. Mutirhi-kulobye u burisane na yena hi Bibele. Endzhaku ka kwalaho Eleno u ve kona enhlengeletanweni ya Timbhoni ta Yehovha, laha a hlanganeke ni un’wana la nga khale ka vanghana vakwe la tshikeke ntlawa wa tinsulavoya ni loyi a ri khale ka xirho xa ntlawa wa valala. Va xewetanile tanihi vamakwavo—leswi a swi nga ta endleka loko a ko va eminkarhini ya khale.

Xana leswi swa humelela hakunene? I ntiyiso swa humelela! Sweswinyana muyimeri wa Xalamuka! u burisane ni khale ka swirho swa mintlawa leyikulu ya tinsulavoya le Los Angeles leswi sweswi swi nga emavandlheni ya Timbhoni ta Yehovha. Endzhaku ka tiawara to hlayanyana va ri eku vulavuleni, un’wana wa vona u miyerile, ivi a tiseketela hi xitulu kutani a ku: “Vonani masingita! Khale ka swirho swa Bloods na Crips swi tshame swin’we hi rirhandzu tanihi vamakwavo!” Va pfumerile leswaku ku cinca ka vona tanihi swirho swa tinsulavoya leswi nga ni lunya ivi va hundzuka vanhu va musa lava nga ni rirhandzu swi vangiwe hi leswi va dyondzeke misinya ya milawu ya Xikwembu hi ku tirhisa dyondzo ya rixaladza ya Bibele.

Xana leswi swi nga humelela hakunene emalembeni ya va-1990? Xana vanhu lava nga swirho swa ntlawa wa tinsulavoya hakunene va nga cinca hi ndlela yoleyo eminkarhini leyi? Va nga swi endla loko va tiyimisele ku titshega hi xikhutazo xa matimba lexi nyikeriwaka hi Rito ra Xikwembu ivi va hanya hi ku pfumelelana ni misinya ya milawu ya Bibele. Loko u ri xirho xa ntlawa wa tinsulavoya, ha yini u nga anakanyisisi hi ku endla ku cinca?

Bibele yi hi khutaza ku “cukumeta vumunhu bya khale lebyi fambisanaka ni ndlela ya [hina] yo sungula ya ku tikhoma” ivi hi “ambala vumunhu lebyintshwa lebyi tumbuluxiweke hi ku ya hi ku rhandza ka Xikwembu hi ku lulama ka ntiyiso ni vutshembeki.” (Vaefesa 4:22-24) Xana vumunhu byo tano lebyintshwa byi hlakuleriwa njhani? “Hi vutivi lebyi kongomeke” Bibele yi vula leswaku vumunhu bya munhu byi nga ‘endliwa lebyintshwa hi ku ya hi xifaniso xa [Xikwembu lexi] byi tumbuluxeke.’—Vakolosa 3:9-11.

Xana i swa nkoka ku endla ku cinca ko tano? Ina, i swa nkoka! Loko u ri xirho xa ntlawa wa tinsulavoya, entiyisweni u lava ku pfuniwa leswaku u endla ku cinca ko tano. Ku ni vanhu endhawini ya ka n’wina lava swi tsakelaka ku ku pfuna. Hambiswiritano, hakanyingi vatswari va le xiyin’weni lexinene xa ku byala nsusumeto lowunene eka vana va vona. Hikwalaho sweswi hi ta kambisisa leswi vatswari va faneleke va swi endla leswaku va sirhelela vana va vona eka tinsulavoya.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Khale ka swirho swa mintlawa ya tinsulavoya sweswi swi hlanganisiwe hi ntiyiso wa Bibele