Langutelo Ra Bibele
Xana Vatirheli Lava Nga Vakreste Va Boheka Ku Va Tinghwendza?
HI KU kongoma vunghwendza i ku va munhu a nga byi nghenelangi vukati. Hambiswiritano, hi ku ya hi The New Encyclopædia Britannica, rito leri “hi ntolovelo ri tirhisiwa malunghana ni xiyimo xa munhu xa vunghwendza tanihi mutirheli wa vukhongeri, munhu la nga ni vutshila kumbe la tinyiketeleke.” Rito “celibate” (nghwendza) ri kombetela eka “lava va nga byi nghenelangiki vukati hikwalaho ka ku hlambanya ko hlawuleka kumbe hi xiendlo xa ku tilan’wa kumbe hi ku anakanya leswaku i swinene eka munhu hikwalaho ka xikhundlha xa yena xa vukhongeri kumbe hikwalaho ka ndlela leyi a hisekelaka ha yona vukhongeri.”
Enkarhini wun’wana lowu hundzeke, vukhongeri byin’wana lebyi dumeke byi teke vunghwendza tanihi nchumu lowu bohaka eka vatirheli va byona. Hambiswiritano, ku hava vukhongeri byin’wana bya Vujagana handle ka Vukhatoliki ntsena laha vunghwendza byi hundzukeke mukhuva lowu tivekaka swinene. Namuntlha ku ni njhekanjhekisano lowukulu eka vunghwendza bya Khatoliki. The Wilson Quarterly yi vule leswaku “eka minkambisiso leyi endliweke eka malembe-xikhume ya sweswinyana yi kume leswaku vunghwendza lebyi bohaka, ku nga nchumu lowu lavekaka eka vaprista va Khatoliki ku sukela hi lembe-xidzana ra vu-12, i xihlovo xa swiphiqo swa kereke malunghana ni ku kuma vaprista swin’we ni ku va endla va tshama entirhweni wa vona.” Hi ku ya hi Richard A. Schoenherr, mutivi wa ntshamisano, “mintiyiso ya xiviri ematin’wini ni ntshamisano yi lwisana ni ku pfumeleriwa ka vunghwendza bya vanhu va xinuna ntsena eka vuprista bya Khatoliki.” Hi rihi langutelo ra Bibele malunghana ni vunghwendza?
Ku Nghenela Vukati Kumbe Ku Titshamela-wexe?
Ematin’wini hinkwawo vavanuna ni vavasati va ntsandza-vahlayi lava tinyiketeleke, va vukhongeri byo hambana-hambana, va hlawule vunghwendza. Ha yini? Hakanyingi a swi vangiwa hileswi a va anakanya leswaku swilo swa nyama, leswi vonakaka a ku ri “xisaka xa vubihi.” Leswi swi vange leswaku ku sunguriwa filosofi ya leswaku ku tenga hi tlhelo ra moya a swi koteka ntsena hi ku papalata swiendlo swa rimbewu hinkwaswo. Hambiswiritano, leri a hi rona langutelo ra Bibele. EBibeleni, vukati byi tekiwa tanihi lebyi nga riki na xisandzu, nyiko ya risima leyi humaka eka Xikwembu. Mhaka ya ku tumbuluxiwa ka swilo leyi nga eka Genesa yi swi veka kahle leswaku vukati byi ‘sasekile’ emahlweni ka Xikwembu naswona swi le rivaleni leswaku a hi xihinga xa vuxaka bya vumoya lebyi tengeke ni Xikwembu.—Genesa 1:26-28, 31; 2:18, 22-24; nakambe vona Swivuriso 5:15-19.
Muapostola Petro ni malandza man’wana lama fanelekaka ya Xikwembu lama a ma ri ni malunghelo ni vutihlamuleri evandlheni ra Vakreste vo sungula, a va ri vanuna lava tekeke. (Matewu 8:14; Mintirho 18:2; 21:8, 9; 1 Vakorinto 9:5) Swileriso swa muapostola Pawulo leswi a swi kongomisiwe eka Timotiya malunghana ni ku hlawuriwa ka valanguteri va vandlha, kumbe “vabixopo,” swi veka mhaka leyi erivaleni. Wa tsala: “Bixopo a nga fanelanga a va ni xisandzu, a ve nuna wa nsati un’we.” (Xiitaliki i xerhu; 1 Timotiya 3:2, Revised Standard Version, Nkandziyiso wa Khatoliki) Xiya leswaku ku hava xiringanyeto ni xin’we lexi kombisaka leswaku a swi nga fanelanga nikatsongo leswaku “bixopo” a nghenela vukati. Hi ku kongoma Pawulo u kombise leswaku “bixopo” a nga fanelanga a teka tshengwe; loko a tekile, u fanele ku va ni nsati un’we ntsena. Entiyisweni, Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature, ya McClintock na Strong, yi gimeta hi ku: “Ku hava ni tsalwa ni rin’we eka [Testamente Leyintshwa] leri ku nga vuriwa leswaku ri lwisana ni ku va vafundhisi va nghenela vukati hi ku ya hi milawu ni switshembiso leswi nga eka Evhangeli.”
Hambiloko yi bumabumela vukati, entiyisweni Bibele a yi lwisani na kona ku nga byi ngheneli vukati loko munhu a tihlawulela hi ku swi rhandza. Bibele yi bumabumela leswaku i goza ra vutlharhi eka van’wana. (1 Vakorinto 7:7, 8) Yesu Kreste u vule leswaku vavanuna ni vavasati van’wana hi ku tirhandzela va hlawula ku nga byi ngheneli vukati. (Matewu 19:12) Ha yini? Hayi hikwalaho ka leswi va ehleketa leswaku ku ni xin’wana lexi hi ntumbuluko xi nga tengangiki evukatini lexi nga ta sivela ku kula ka vona hi tlhelo ra moya. Va hlawula ndlela leyi ya vutomi leswaku va tirhisa matimba ya vona ntsena eku endleni ka ku rhandza ka Xikwembu eminkarhini leyi va yi tekaka yi ri ya xihatla.
Lexi Endleke Leswaku Ku Va Ni Vunghwendza Lebyi Bohaka
Hambiswiritano, swilo swi cincile eka malembe-xidzana lama landzeleke nkarhi wa Kreste. Ku nga si hela malembe-xidzana manharhu ya Nguva ya hina leyi Tolovelekeke, “a ku ri ni vatirheli lava ngheneleke vukati ni lava nga byi nghenelangiki,” ku vula David Rice, nghwendza ya Dominiki leyi tshikeke vuprista leswaku yi ta nghenela vukati. Endzhaku, lava va tivulaka Vakreste va sungule ku kuceteriwa hi leswi mutsari un’wana wa timhaka ta vukhongeri a swi vuleke “mpfangano wa tidyondzo ta Magriki ni ta Bibele” leti byaleke langutelo leri nga riki ra ntumbuluko malunghana ni rimbewu ni vukati.
Kavula, van’wana va hambetile va nga byi ngheneli vukati leswaku “va ta kuma ntshunxeko lowu heleleke leswaku va [ti]nyiketela entirhweni wa mfumo wa Xikwembu.” Hambiswiritano, van’wana va kuceteriwe hi tifilosofi ta vuhedeni leti va ti dyondzeke. The New Encyclopædia Britannica yi ri: “Dyondzo ya leswaku nhlangano wa rimbewu wa nyamisa ni leswaku wu lwisana ni vukwetsimi yi sunguriwe [hi kereke leyi tivulaka ya Vukreste] tanihi nsusumeto lowu tinyikeke matimba malunghana ni mukhuva lowu wa vunghwendza.”
Rice u vula leswaku eka lembe-xidzana ra vumune, kereke yi “yirise vaprista lava ngheneleke vukati leswaku va nga vi ni nhlangano wa rimbewu evusikwini lebyi rhangelaka ku tlangeriwa ka Xilalelo xa Hosi.” Loko kereke yi sungule ku tlangela Xilalelo xa Hosi siku na siku, vaprista va boheke ku papalata nhlangano wa rimbewu hi ku helela. Hi ku famba ka nkarhi, ku nghenela vukati ka vaprista ku yirisiwe hi ku helela. Xisweswo vunghwendza byi ve nchumu lowu bohaka eka mani na mani la nga ta va mutirheli ekerekeni.
Muapostola Pawulo u tsundzuxile malunghana ni mukhuva wo tano lowu a wu sungula. U tsarile: “Moya wu hlamusele kahle leswaku eminkarhini yo hetelela ku ta va ni van’wana lava nga ta lan’wa ripfumelo ivi va hlawula ku yingisela mimoya leyi kanganyisaka ni tidyondzo leti humaka eka vadiyavulosi . . . Va ta vula leswaku ku nghenela vukati swa yila.”—1 Timotiya 4:1, 3, Jerusalem Bible.
Yesu Kreste u te: “Vutlhari byi kombisiwa byi ri lebyi lulameke hi mintirho ya byona.” (Matewu 11:19) Vuhunguki bya ku hambuka eka mimpimanyeto ya Xikwembu byi kombisiwe hi mintirho ya byona kumbe hi vuyelo bya kona. David Rice mutsari wa tibuku, u vulavurisane ni vaprista vo tala etindhawini to tala ta misava malunghana ni vunghwendza lebyi bohaka. Van’wana lava a vulavuleke na vona va te: “U tshama u ri muprista, u endla xin’wana ni xin’wana lexinene hilaha u kotaka hakona, naswona hi nkarhi lowu fanaka hi ndlela yo kanganyisa u tiendla onge u tinyiketerile, vavasati lava ku rhandzaka u navela onge va nga va ni nhlangano wa rimbewu na wena.”
Loko a tshaha Matewu 7:20, Rice u ri: “Yesu u te, ‘mi ta va tiva hi mihandzu ya vona.’” Kutani u ya emahlweni a hlamusela khombo leri vangiweke hi vunghwendza lebyi bohaka: “Mihandzu ya vunghwendza lebyi bohaka i magidi ya vavanuna lava hanyaka vutomi bya mikoka mimbirhi, magidi ya vavasati lava onhakeriweke hi vutomi bya vona, magidi ya vana lava cukumetiweke hi va tata wa vona lava a va ri vaprista, a ha ha vuli vaprista lava dyaka mbitsi va xeva hi nhlomulo.”
Vukati i lunghiselelo ra Xikwembu ra risima. Vunghwendza lebyi bohaka byi onhile hi tlhelo ra moya. Hi hala tlhelo, ku nga ngheneli vukati hi ku tirhandzela, hambileswi ku nga riki nchumu wa nkoka wa vutengi kumbe wa ku ponisiwa, ku tikombe ku vuyerisa ni ku va ndlela ya vutomi leyi phyuphyisaka hi tlhelo ra moya eka van’wana.—Matewu 19:12.
[Picture Credit Line on page 28]
Life