Ku Rivalela U Tlhela U Rivala—Xana Swa Koteka?

KU HUNDZE kwalomu ka hafu ya lembe-xidzana ku sukela loko Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi herile hi 1945. Nyimpi yoleyo ya misava hinkwayo a yi ri nyimpi ya vuharhi leyi onheke swinene ematin’wini hinkwawo ya vanhu.

Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi hete malembe ya tsevu naswona yi dlaye vanhu va kwalomu ka 50 wa timiliyoni ku katsa ni lava a va ri vaaka tiko ntsena. Vanhu van’wana va ntsandza-vahlayi va lamatiwe emirini, emianakanyweni ni le mintlhavekweni. Eka vo tala lava hanyeke emalembeni wolawo ya maxangu, mikhumbulo ya maxangu wolawo ni ku feriwa hi varhandziwa swa ha va dyisa mbitsi.

Mikhumbulo ya manyala lama endliweke hi Manazi hi ku dlaya Vayuda va le Yuropa ya ha ri kona swin’we ni ya vahlaseriwa va timiliyoni lava nga riki na nandzu lava dlayiweke. EYuropa ni le Asiya, maxangu yo tala ma vangiwe hi mavuthu lama hlaselaka, a ma dlaya, ma pfinya, ma onhetela nhundzu ni ku xanisa vaaka-tiko. Nakambe vanhu vo tala va hlaseriwe hi swihaha-mpfhuka swa nyimpi leswi vangeke ku onhaka lokukulu, swi hlaserile ni ku dlaya vavanuna, vavasati ni vana va ntsandza-vahlayi lava nga riki na nandzu. Nakambe swiyimo leswi tsemaka nhlana swi tokotiwe hi masocha etinyimpini to hambana-hambana emisaveni hinkwayo.

Timbanga Ta Mianakanyo Ni Mintlhaveko

Timbanga to tala ta mianakanyo ni mintlhaveko leti vangiweke hi swiendlakalo swo chavisa leswi endlekeke eNyimpini ya Vumbirhi ya Misava a ti rivaleki emianakanyweni ya vanhu vo tala lava a va hanya enkarhini wolowo ni lava ni namuntlha va ha hanyaka. Va swi lava ku rivala mikhumbulo leyi yo chavisa, leyi nyenyetsaka. Kambe swa va tsandza. Eka van’wana, mikhumbulo yo tano leyi tsemaka nhlana yi tshamela ku va hlasela ku fana ni norho wo chavisa lowu phikelelaka.

Hambiswiritano, van’wana a va swi lavi ku rivala, swi nga ha endleka va lava ku tirihisela kumbe hikwalaho ka leswi va navelaka ku khumbula lava feke. Ku engetela kwalaho, ku ni mianakanyo leyi hangalakaka ya leswaku madzolonga ya minkarhi leyi hundzeke ma fanele ma nga rivariwi hi ndyangu wa vanhu leswaku madzolonga yo tano ma nga ha tlheli ma endliwa.

Emalembeni ma nga ri mangani lama hundzeke, hi 1994-95, moya lowu kombisiweke loko ku endliwa xitsundzuxo xo tlangela xiendlakalo xa lembe ra vu-50 xa siku ra Nhlaselo wa (Mavuthu lama endleke ntwanano lama hlaseleke eNormandy hi June 1944) ni xa ku hela ka nyimpi ya vumbirhi le Yuropa (hi May 1945), moya lowu a wu ri kona wu kombise leswaku eka vo tala lava swi voneke hi mahlo, ku rivalela ni ku rivala a hi matlangwana. Hakanyingi xiendlo xin’wana ni xin’wana xa ku phahlelana mariyeta exikarhi ka lava khale ka vona a va ri valala a xi humeleli. Xisweswo, masocha lama nga ni ntokoto ya le Britain ma arile ku rhamba vayimeri va Jarimani leswaku va ta tlangela siku leri Mavuthu lama endleke ntwanano ma hlaseleke eNormandy ha rona.

Malunghana ni manyala lama endliweke hi Manazi eNyimpini ya Vumbirhi ya Misava ni ndlela leyi swi tikaka ha yona ku rivala ni ku rivalela, mutsari Vladimir Jankélévitch u tiphofule hi ndlela leyi: “Malunghana ni manyala yo tano, langutelo leri tolovelekeke . . . i ku hlundzuka ni ku tikarhata swinene leswaku u nga rivali ivi u ya emahlweni ni ku lava tinsulavoya leti—tanihi laha vaavanyisi va Nuremberg Tribunal va tshembiseke hakona—ku ya fika emakun’wini ya misava.” Mutsari loyi u ye emahlweni a ku: “Hi ntsako hi nga vula ni ku cinca marito ya xikhongelo xa Yesu lexi a xi kongomisiwe eka Xikwembu, lexi nga eka Evhangeli ya Mukwetsimi Luka: Hosi, u nga va rivaleli, hikuva va xi tiva lexi va xi endlaka.”—Ringanisa Luka 23:34.

Lexi vavisaka, ku sukela hi 1945 ku ya emahlweni, ku ta fikela enkarhini wa sweswi, madzolonga man’wana yo tala—eCambodia, Rwanda ni le Bosnia, ku boxa ma nga ri mangani ntsena—ma ye emahlweni ma halata ngati ya timiliyoni ta vanhu. Madzolonga lawa ma dlaye vanhu va timiliyoni ni ku siya nhlayo leyikulu ya tinoni ni vana lava feriweke hi vatswari, vanhu lava onhakeriweke hi vutomi bya vona ni mikhumbulo leyi tsemaka nhlana leyi vangiweke hi wona.

A swi kanakanisi leswaku lembe-xidzana leri ra vu-20 ri ve nguva ya tihanyi leti a ti nga languteriwanga. Swi endleke hilaha vuprofeta bya Bibele byi vhumbeke ha kona eminkarhini ya khale malunghana ni nguva leyi—vanhu va tikombe va ri ni “tihanyi” ni “lava nga rhandziki vunene.”—2 Timotiya 3:1-5; Nhlavutelo 6:4-8.

Xana Hi Fanele Hi Endla Yini?

Loko va langutane ni vuharhi byo tano, vanhu va angula hi ndlela leyi hambaneke. Kambe ku vuriwa yini hi hina? Xana hi fanele hi swi tsundzuka leswi endlekeke? Kumbe hi fanele hi swi rivala? Xana ku tsundzuka swi vula ku va ni xikhomela, ku hlunamela khale ka valala va wena, ku ala ku va rivalela? Hi tlhelo lerin’wana, xana ku rivalela swi vula leswaku munhu u fanele ku rivala hi ku yi susa hi ku helela mikhumbulo leyi vavisaka?

Xana Muvumbi wa vanhu, Yehovha Xikwembu u ri yini hi vugevenga byo chavisa lebyi endliweke eminkarhini ya hina ni le minkarhini leyi hundzeke? Xana u ta va rivalela lava byi endleke? Xana a wu hundzanga nkarhi wa leswaku Xikwembu xi hakela lava dlayiweke emadzolongeni? Xana wu kona ntshembo lowu tiyeke wa leswaku maxangu ma ta kala ma hela, tanihi leswi ku nga magidi ya malembe ma ri kona? Xana eku heteleleni Xikwembu xa Matimba Hinkwawo xi ta ti lulamisa njhani timhaka leti to rharhangana?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4]

Vana lava dlayeriweke vatswari va hlengeletiwe enkampeni ya vabaleki

[Credit Line]

UN PHOTO 186797/J. Isaac

[Picture Credit Line on page 3]

U.S. Navy photo