Ku Pfuxetiwa Ka Ntshembo Ni Rirhandzu

VATSWARI, vadyondzisi ni vanhu van’wana lava tshamaka ni vana va kondlo-a-ndzi-dyi va swi xiya leswaku vona swin’we ni vana lava hambi munhu wihi ni wihi a nge swi koti ku endla leswaku ku va ni ku cinca emisaveni. Ku ni minkucetelo leyi fanaka ni magandlati lamakulu ya lwandle, leyi ku nga riki na munhu la nga yi sivelaka. Hambiswiritano, swi tele leswi hinkwerhu hi nga swi endlaka leswaku hi hoxa xandla eka ntsako ni rihanyo ra vantshwa ni ku va pfuna leswaku va tolovelana ni swiyimo.

Tanihi leswi rhavi va ri ololaka ra ha tsakama, vatswari va fanele va tivonela malunghana ni ndlela leyi mahanyelo ni leswi swi nga swa nkoka evuton’wini bya vona swi khumbaka malangutelo ni mahanyelo ya vana va vona. Loko ekaya ku hlayisekile naswona ku ri ni rirhandzu swi tisa nsirhelelo lowu nga sivelaka swivangelo leswi yisaka eku tidlayeni. Xilaveko xin’wana lexi nga xa nkoka swinene eka vantshwa i ku kuma munhu la nga ta va yingisela. Loko vatswari va nga swi lavi ku va yingisela, vanhu lava nga ni mahanyelo yo biha va ta va yingisela.

Xana leswi swi vula yini eka vatswari namuntlha? Nyika vana va wena nkarhi loko va wu lava—loko va ha ri vatsongo. Emindyangwini yo tala leswi a swi olovi. Va tikarhatela ku kuma swa ku tihanyisa, vatswari havambirhi va boheka ku tirha hikuva a va na ndlela yin’wana. Lava tiyimiseleke naswona va swi koteke ku titsona swo karhi leswaku va ta va ni nkarhi lowu engetelekeke ni vana va vona hakanyingi va kume vuyelo lebyinene hi ku vona vana va vona va xinuna ni va xisati va hanya vutomi lebyinene. Hambiswiritano, tanihi laha hi swi xiyeke hakona eku sunguleni, hambiloko vatswari va endla leswinene hilaha va kotaka hakona, va nga ha va ni swiphiqo leswikulu ni vana va vona.

Vanghana Ni Vanhu Van’wana Lavakulu Va Nga Pfuna

Tinyimpi, ku pfinyiwa ni ku khomiwa ka vantshwa hi ndlela yo biha, swi lava leswaku ku endliwa matshalatshala lama engetelekeke ya vanhu lavakulu lava va va khathalelaka. Vantshwa van’wana lava hlaseriweke hi ndlela leyi yo biha swinene, swi nga ha endleka leswaku va nga anguli kahle loko munhu a ringeta ku va pfuna. Swi nga ha lava leswaku u tirhisa nkarhi wo tala ni ku endla matshalatshala lamakulu. Entiyisweni a hi vutlharhi ku va u va tekela ehansi kumbe ku va tshika. Xana hi nga tikarhatela ku endla leswinene leswi hi nga swi kotaka ivi hi kombisa musa ni rirhandzu leri faneleke leswaku hi pfuna lava nga ekhombyeni?

A hi vatswari ntsena kambe vanghana hambi ku ri vamakwavo va fanele va va ni vuxiyaxiya leswaku va ta vona mimboyamelo ya vantshwa leyi kombisaka ku tsana ni ku karhateka ka mintlhaveko loku nga va ka kona. (Vona bokisi leri nge “Ku Laveka Mpfuno Lowu Faneleke,” tluka 8.) Loko ku ri ni swikombiso swo karhi, hatlisa u va yingisela. Loko swi koteka, ringeta ku kumisisa ndlela leyi vantshwa lava nga ni swiphiqo va titwaka ha yona hi ku va vutisa swivutiso hi ndlela ya musa leswaku u va tiyisekisa leswaku u munghana wa xiviri eka vona. Vanghana ni maxaka lama tshembekaka va nga swi kota ku seketela vatswari lava nga ni swiphiqo leswikulu; kambe, entiyisweni va fanele va papalata ku tekela vatswari vutihlamuleri bya vona. Hakanyingi lexi endlaka vantshwa va lava ku tisunga i ku navela ka vona lokukulu ko lava ku nyikiwa nyingiso—nyingiso wa vatswari.

Yin’wana ya tinyiko leti un’wana ni un’wana a nga yi nyikaka vantshwa i ntshembo lowu tiyeke malunghana ni vumundzuku, ku nga nsusumeto wa ku lava ku hanya. Vantshwa vo tala va sungule ku anakanyisisa hi switshembiso swa ntiyiso swa Bibele swa mafambiselo lamanene ya misava leyi nga ta va kona ku nga ri khale.

Lava Ponisiweke Eku Tisungeni

Le Japani, wanhwana un’wana loyi ko tala a anakanyeke ku tisunga u vule leswi: “I khale ndzi ri karhi ndzi navela ku tisunga. Loko ndza ha ri n’wana, munhu loyi a ndzi n’wi tshemba u ndzi pfinyile. . . . Enkarhini lowu hundzeke, ndzi tsale swipapilana swo tala ngopfu ndzi vula leswaku ‘ndzi lava ku fa’ hikwalaho ka leswi a ndzi nga ha ti xiximi. Ku sukela loko ndzi ve un’wana wa Timbhoni ta Yehovha naswona sweswi ndzi muvuri wa evhangheli wa nkarhi hinkwawo, kambe mianakanyo leyi ya ku lava ku tidlaya ya vuya nkarhi na nkarhi. . . . Kambe Yehovha u ndzi pfumelele ku hambeta ndzi hanya naswona swi tikomba onge hi rito ra musa u ndzi byela marito lawa, ‘Hambeta u hanya.’”

Nhwanyana wa le Russia la nga ni malembe ya 15 hi vukhale u ri: “Loko ndzi ri ni malembe ya nhungu hi vukhale, ndzi sungule ku vona onge ku hava ni un’we la ndzi rhandzaka. Vatswari va mina a va nga ri na wona nkarhi wo vulavula na mina, naswona ndzi ringete ku lulamisa swiphiqo swa mina hi ndzexe. Ndzi ve mafanato. Nkarhi na nkarhi a ndzi holova ni maxaka ya mina. Kutani ndzi sungule ku anakanya ku tisunga. Ndzi tsake ngopfu leswi ndzi hlanganeke ni Timbhoni ta Yehovha!”

Nakambe eAustralia hi kuma marito lama khutazaka lama humaka eka Cathy la nga eku sunguleni ka malembe ya va-30, lama kombisaka leswaku gome entiyisweni ri nga hluriwa hi ku va ni ntshembo: “Nkarhi na nkarhi a ndzi anakanya hi tindlela to hambana-hambana leswaku ndzi herisa vutomi bya mina naswona eku heteleleni ndzi lave ku tidlaya. A ndzi lava ku hambana ni misava leyi, leyi teleke rivengo, vukarhi lebyi nga pfuniki nchumu. Ntshikilelo wu endle leswaku swi ndzi tikela ku va ndzi huma eka ‘ntlhamu’ lowu a ndzi tivona ndzi phasiwe hi wona. Hikwalaho ndzi vone onge ku tidlaya hi wona ntlhantlho.

“Loko ndzi swi twe ro sungula leswaku misava yi ta va paradeyisi ya ku rhula leyi vanhu hinkwavo va nga ta va ni ntsako evuton’wini, ndzi sungule ku yi langutela hi mahlo-ngati. Kambe a swi tikomba onge a swi nge koteki. Hambiswiritano, ndzi sungule ku twisisa langutelo ra Yehovha hi vutomi ni ndlela leyi un’wana ni un’wana wa hina a nga wa risima ha yona emahlweni ka yena. Ndzi sungule ku tiyiseka leswaku ntshembo wa vumundzuku wu kona. Eku heteleleni, ndzi kume ndlela ya ku tikulula ‘entlhan’wini’ lowuyani. Hambiswiritano, ku tikulula eka wona a swi nga olovi. Minkarhi yin’wana a ndzi hluriwa hi gome naswona a ndzi pfilunganyeka ku tlula mpimo. Kambe ku va ndzi titshege hi Yehovha Xikwembu swi ndzi pfune ku va ni vuxaka lebyikulu na yena ni ku titwa ndzi sirhelelekile. Ndzi nkhensa Yehovha eka hinkwaswo leswi a ndzi endleleke swona.”

A Ku Nge He Vi Na Mafu Ya Vantshwa

Hi ku dyondza Bibele, muntshwa a nga swi tiva leswaku ku ni nchumu wun’wana lowunene lowu a nga wu langutelaka—lowu Pawulo muapostola wa Mukreste a wu vitaneke ‘vutomi bya xiviri.’ U tsundzuxe jaha Timotiya a ku: “Lerisa lava fuweke . . . va nga veki ntshembo wa vona erifuweni leri nga tiyangiki, kambe va wu veka eka Xikwembu, lexi hi nyikaka swilo hinkwaswo hilaha ku fuweke leswaku hi tiphina; va endla leswinene, va fuwa hi mintirho leyinene, . . . va tivekela hi ku hlayiseka masungulo lamanene ya nkarhi lowu taka, leswaku va ta khomelela swinene evuton’wini bya xiviri.”—1 Timotiya 6:17-19.

Kahle-kahle, xitsundzuxo xa Pawulo xi vula leswaku hi fanele hi tihlanganisa ni vanhu van’wana, hi va pfuna ku kuma ntshembo lowu tiyeke wa vumundzuku. ‘Vutomi bya xiviri’ hi lebyi Yehovha a byi tshembiseke emisaveni ya yena leyintshwa ya “matilo lamantshwa ni misava leyintshwa.”—2 Petro 3:13.

Vantshwa vo tala lava a va ri ekhombyeni va swi xiyile leswaku ku tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha ni ku tikhoma loko biha a swi pfuni nchumu ko va ndlela yo gega leyi nga ni maxangu leyi yisaka eku feni, lerova ku tisunga ko va ndlela yin’wana yo tsemakanya. Va swi tiva leswaku misava leyi ni tinyimpi ta yona, rivengo, tihanyi ni nsele swi ta hundza ku nga ri khale. Va swi tiva leswaku mafambiselo lawa ya swilo ma ya eku feni. Va ni ripfumelo lerikulu ra leswaku Mfumo wa Xikwembu hi wona ntsena ntshembo lowu tiyeke, hikuva wu ta tisa misava leyintshwa leyi eka yona ku nga riki vantshwa ntsena kambe ni vanhu hinkwavo lava yingisaka a va nga ha fi—hambi ku ri ku tlhela va navela ku fa.—Nhlavutelo 21:1-4.

[Box on page 8]

Ku Laveka Mpfuno Lowu Faneleke

The American Medical Association Encyclopedia of Medicine yi vula leswaku “ku tidlaya loku tlulaka 90 wa tiphesente ku vangiwa hi mavabyi ya mianakanyo.” Yi katsa ni vuvabyi byo tanihi ntshikilelo lowukulu (kwalomu ka 15 wa tiphesente), rihuhu (kwalomu ka 10 wa tiphesente), vundzendzele (kwalomu ka 7 wa tiphesente), ku tsandzeka ku hanyisana ni vanhu van’wana (kwalomu ka 5 wa tiphesente) ni muxaka wun’wana wa vuvabyi bya mianakanyo (byi le hansi ka 5 wa tiphesente). Yi nyikela xitsundzuxo lexi: “Matshalatshala hinkwawo ya ku lava ku tidlaya ma fanele ma tekeriwa enhlokweni swinene. Vanhu va 20 ku ya eka 30 wa tiphesente lava lavaka ku tidlaya a ri heli lembe va nga tlhelanga va lava ku tidlaya.” Dok. Jan Fawcett wa tsala: “Ku tidlaya loku tlulaka 50 wa tiphesente [eUnited States] ku endliwa hi vanhu lava a va nga yi eka dokodela wa rihanyo ra miehleketo.” Nakambe buku yin’wana yi ri: “Xiyenge xin’wana xa vutshunguri lexi nga xa nkoka i ku va munhu a ya eka n’anga ya byongo hi ku hatlisa hilaha swi nga kotekaka hakona leswaku ku lulamisiwa xivangelo xa ntshikilelo.”