Ndlela Ya Ku Hunguta Khombo Ra Ku Tsemiwa Swirho

MAKHOMBO yo tala lama vangaka ku tsemiwa ka xirho ma nga siveriwa! Swi tano ni hi vanhu lava va nga ni vuvabyi bya ku siveka ka nkhuluko wa ngati emisiheni (PVD [peripheral vascular disease]). Hilaha swi boxiweke hakona exihlokweni lexi hundzeke, PVD hakanyingi yi vangiwa hi vuvabyi bya chukele.a Lexi tsakisaka, hakanyingi vuvabyi bya chukele byi nga lawuriwa.

“Swakudya hi swona xisekelo lexikulu xa vutshunguri bya vuvabyi bya chukele ku nga khathariseki leswaku ku ringanyetiwe leswaku munhu a tirhisa insulin kumbe e-e,” ku vula The Encyclopædia Britannica. Dok. Marcel Bayol, wa Xibedlhele xa Kings County le Doroba-nkulu ra New York, u byele Xalamuka! a ku: “Loko vanhu lava va nga ni vuvabyi bya chukele va swi lemuka leswaku va vabya hakunene, va va ni vukheta eka swakudya leswi va swi dyaka, naswona va kuma vutshunguri byo karhi, va ta hunguta khombo ra ku tsemiwa milenge.” Vanhu lava nga ni Muxaka wa Vumbirhi wa vuvabyi bya chukele lava va landzelaka xitsundzuxo lexi va nga ha vona swikombiso swa byona swi hunguteka hi ku famba ka nkarhi.b

Vutiolori I Bya Nkoka

Vutiolori na byona i bya nkoka. Byi pfuna miri leswaku wu hlayisa mpimo wa chukele wu ri exiringanisweni lexinene. Loko ku kumiwa leswaku u ni PVD, vutiolori byi pfuna leswaku u va ni matimba, u pfumelelana ni swiyimo naswona ngati ya khuluka yi ya etindhawini leti vavisekeke. Vutiolori byi pfuna ni ku hunguta ku tshamela ku twa ku vava loku vangaka ku khwita minkarhi yin’wana—ku nga ku vava loku lava va nga ni PVD va ku twaka emisiheni ya le ndzhaku ka milenge loko va famba kumbe loko va endla vutiolori. Hambiswiritano, vanhu volavo va fanele va papalata vutiolori lebyi tshikilelaka ni lebyi va khwitisaka loko va famba. Vutiolori byo tala lebyi faneleke byi katsa ku famba, ku gada xikanyakanya, ku tluta, ku hlambela ni vutiolori bya le matini. Munhu u fanele a vonana ni dokodela a nga si sungula ku titsona swakudya swo karhi kumbe a nga si sungula nongonoko wo hlawuleka wa vutiolori.

Ina, munhu un’wana ni un’wana la lavaka rihanyo lerinene u fanele a tshika ku dzaha. PVD i xin’wana xa swiphiqo swo tala swa rihanyo leswi vangiwaka hi ku dzaha kumbe swi nyanyisiwaka hi ku dzaha. Dok. Bayol u te: “Ku dzaha hi kona ku vangaka ku tsemiwa ka swirho ko tala, ngopfu-ngopfu loko mudzahi a ri ni vuvabyi bya chukele kumbe PVD.” Xana i xiphiqo lexikulu? Nkongomiso wa mpfuxelelo wa lava va tsemiweke swirho wu vula leswaku “ku tsemiwa swirho ku hlasela vadzahi hilaha ku phindhiweke ka khume ku tlula lava va nga dzahiki.”

Nkhathalelo Wa Swirho Leswi Vavaka

PVD yi nga hunguta nkhuluko wa ngati eka swirho swa le hansi ka xisuti, leswi nga vangaka vuvabyi lebyi vuriwaka ku onhaka ka misiha—ku fa kumbe ku tsana ka misiha. Swirho swi nga vaviseka hi ku olova, hambiloko munhu a tiwiserile emubedweni. Hi xikombiso, tanihi leswi a nga twiki ku vava, muvabyi a nga ha tshwa ngopfu loko nkumba wa gezi kumbe mete yo hisa ku tlula mpimo! Hikwalaho ka leswi, vaendli va swona va lemukisa vanhu lava nga ni vuvabyi bya chukele leswaku va va ni vuxiyaxiya ngopfu loko va swi tirhisa.

Swirho leswi vavaka swi nga ha tluleriwa hi ku olova hi mavabyi. Ku hariwa kutsongo ku nga vanga swilondza hambi ku ri mbanga. Xisweswo i swa nkoka ku khathalela mikondzo, leswi swi katsa ku ambala tintangu leti ku fambisaka kahle, ti ku ringanaka kahle naswona ti hlayisaka milenge ya wena yi basile, yi omile. Swibedlhele swo tala swi ni titliliniki ta milenge leti dyondzisaka vavabyi malunghana ni ku khathalela milenge.

Loko PVD se yi hangalake ngopfu lerova ku laveka vuhandzuri, hi ntolovelo vahandzuri va ta ringeta leswaku va nga ku tsemi xirho. Ndlela yin’wana leyi va nga yi tirhisaka i ku nghenisiwa ka baluni emisiheni leswaku yi pfula xindledyana xa ngati. Dokodela wa vuhandzuri bya misiha u nghenisa nchumu lowu nga ta pfula ndlela lowu nga ni nomu wo fana ni baluni. Yinhla yo fana ni baluni ya fufutiwa, kutani yi ndlandlamuxa misiha leyi khwanyaleke. Ndlela yin’wana i vuhandzuri byo hoxa misiha yin’wana—ku siviwa ka tiphayiphi ta ngati leti nga ni vuvabyi lebyikulu hi tiphayiphi leti tekiweke eka swirho swin’wana emirini.

Barbara, la nga ni malembe ya 54 hi vukhale, a a ri ni vuvabyi bya chukele bya Muxaka wo Sungula ku sukela loko a ha ri ni mune wa malembe. Loko a tswale n’wana wo sungula, milenge yakwe yi ngheniwe hi vuvabyi bya PVD. Madokodela man’wana ma n’wi byele leswaku a ya tsemiwa. Hambiswiritano, Barbara u kume muhandzuri lonene wa misiha loyi a a tirhisa ndlela yo pfula xindledyana xa ngati leswaku a antswisa nkhuluko wa ngati leyi yaka emilengeni. Ndlela yo pfula xindledyana xa ngati yi tirhilenyana, kambe eku heteleleni Barbara a a fanele a tshunguriwa hi ku hoxiwa misiha yin’wana, naswona u tshungulekile. Sweswi Barbara u yi khathalela hi vukheta milenge yakwe.

Papalata Ku Vaviseka Ka Tinyama Ta Wena

Ku vaviseka ka tinyama i nchumu wun’wana wa vumbirhi lowu vangaka ku tsemiwa ka swirho. Vuvabyi bya ku vaviseka ka tinyama a byi hlawuli, byi nga vavisa xirho hambi xi ri xihi. Hambiswiritano, langutelo ra vukwembu hi vutomi ri nga pfuna ngopfu ku hunguta khombo ra vuvabyi bya ku vaviseka ka tinyama ta munhu. Ku nga khathariseki leswaku va tirha, va chayela kumbe va titsakisa, Vakreste va fanele va khoma mimiri ya vona tanihi nyiko leyi humaka eka Xikwembu. Kutani, va ta xixima swilaveko hinkwaswo swa vuhlayiseki ni ku papalata ku hoxa vutomi bya vona ekhombyeni.—Varhoma 12:1; 2 Vakorinto 7:1.

I yini lexi endliwaka ku hunguta makhombo ya ku vaviseka ka tinyama ematikweni lama ku fuhlekiweke swibuluki eka wona? Ematikweni yo tala ku ni minongonoko leyi sekeriwaka hi hulumendhe leyi lemukisaka hi swibuluki. Hi ku ya hi xiviko xa matsalana-jenerala wa Nhlangano wa Matiko, minongonoko leyi yi dyondzisa “vaaki lava nga ekhombyeni . . . ndlela yo hunguta ku va ekhombyeni loko va tshama naswona va tirha etindhawini leti nga ni swibuluki.”

Khombo ra kona, hi ku ya hi xiviko xa Nhlangano wa Matiko, “vanhu va tolovela leswaku ku ni swibuluki kutani va nga ha khathali. Minkarhi yin’wana swivangelo swa vukhongeri swi khutaza [vanhu] ku va ni langutelo leri nga riki rinene malunghana ni makhombo yo tano.” Hambiswiritano, langutelo ro tano leri nga riki rinene a ri sekeriwi hi Rito ra Xikwembu. Ku hambana na rona, Bibele yi khutaza leswaku hi tshama hi ri ni langutelo ra vuxiya-xiya ni vuhlayiseki.—Deteronoma 22:8; Eklesiasta 10:9.

Kutani, hi ku va ni vuxiya-xiya ni ku teka magoza lama faneleke yo sirhelela rihanyo ra wena, u nga ri hunguta hi mpimo lowukulu khombo ro tsemiwa xirho. Kambe ku vuriwa yini hi lava ana se va tsemiweke swirho? Xana va nga ha tsakela vutomi lebyinene?

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4]

Ku dzaha ku ri engetela ngopfu khombo ro tsemiwa xirho, ngopfu-ngopfu eka lava va nga ni vuvabyi bya misiha

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Vutiolori lebyi faneleke ni swakudya leswinene swi antswisa fambelo ra ngati emisiheni