U Nga Hlawula Vumundzuku Bya Wena

HAMBILESWI ku hlahluva a ku langutiwa “ku ri vutlhari lebyikulu enkarhini lowu hundzeke,” kambe a ku ri “vuswikoti lebyi nyefuriweke hi vaprofeta va Vaheveru,” ku vula mutivi wa vuyimburi la vuriwaka Joan Oates. Ha yini?

Ku nga khathariseki leswaku a va rhendzeriwe hi matiko lama nga ni vonelo ra leswaku munhu u kunguhateriwele vutomi byakwe, Vaisrayele va khale va bakanye dyondzo ya leswaku ku ni matimba yo karhi lama kongomisaka vutomi bya vona. Eswilerisweni leswi nyikiweke tiko, Xikwembu xi va byele xi ku: “Ku nga ṭhuki ku kumiwa munhu ni uṅwe ka wena . . . l’a hlahluv̌aka, ni mungoma, ni mulori, ni noyi, . . . ni l’a bvumbaka.”—Deteronoma 18:10, 11.

Hikwalaho ko va va nga tivi nchumu hi ku kunguhateriwa kumbe ku tirhisa vavhumbhi, Vaisrayele a va ta va ni ntshembo wa vumundzuku. Loko yi hlamusela xivangelo xa leswi, nsonga-vutivi ya Khatholiki ya Mafurwa leyi vuriwaka Théo yi vula leswaku tiko a ri tshemba leswaku “munhu ni misava, a swi nga lawuriwi hi matimba lama nga vonakiki. Xikwembu a xi ri ni xikongomelo hi munhu.” A xi ri xihi xikongomelo xa kona?

Ku Kunguhateriwa Ni Ntshunxeko

Xikwembu a xi tshembise Vaisrayele leswaku a va ta va ni ku rhula naswona swilo a swi ta va fambela kahle loko vo yingisa milawu ya xona. (Levhitika 26:3-6) Ku tlula kwalaho, a va langutele Mesiya la nga ta simeka swiyimo swo lulama emisaveni. (Esaya, ndzima 11) Hambiswiritano, mhaka ya leswaku Xikwembu xi tshembise swilo leswi, a swi nga vuli swona leswaku vanhu va fanele va khondla mavoko va tshika swilo swi tiendlekela. Ku ri na sweswo, a va byeriwile: “Hikwaŝo leŝi v̌oko ra wena ri nga ŝi kumaka ku tira, ŝi tire hi matimba ya wena.”—Eklesiasta 9:10.

Leswi swi tano hikuva munhu u ni ntshunxeko wa ku tihlawulela. Vaisrayele a va ntshunxekile leswaku va tirhela Xikwembu hi ku tirhandzela kutani va kongomisa vumundzuku bya vona. Xikwembu xi va tshembisile xi ku: “Kungaku loko mi yingisa ŝinene milawu ya mina leyi nḍi mi lerisaka namuntlha, mi v̌a mi ranḍa Yehova, Šikwembu ša ṅwina, mi ṅwi tirela hi timbilu hikwato ta ṅwina, ni mimoya hikwayo ya ṅwina, nḍi ta nyika tiko ra ṅwina e mpfula hi nkari wa yona, ti ri timpfula le’to sungula, ni le’to hetelela; u ta ṭhov̌ela koro ya wena, ni vinyo ya wena, ni mafura ya wena.” (Deteronoma 11:13, 14) Xikwembu a xi va katekisa Vaisrayele loko va yingisa.

Loko va ri kusuhi ni ku nghena etikweni leri a va tshembisiwe rona, Xikwembu xi byele tiko ra Israyele leswaku ri hlawula: “Languta, nḍi v̌ekile namuntlha e mahlweni ka wena e v̌utomi ni ŝinene, e rifu ni ku biha.” (Deteronoma 30:15) Vumundzuku bya munhu ha un’we a byi titshege hi swiendlo ni swiboho swakwe. Ku tirhela Xikwembu a swi ta tisa vutomi ni mikateko, kasi ku ala ku xi tirhela a swi ta tisa maxangu. Kambe ku vuriwa yini namuntlha?

Xivangelo Ni Vuyelo

Hi rhendzeriwe hi milawu yo hlayanyana ya ntumbuluko leyi vekiweke leswaku yi hi pfuna. Wun’wana wa milawu leyi i nawu wa xivangelo ni wa vuyelo, kumbe hilaha Bibele yi swi vekaka hakona, “Xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, u ta tlhela a tshovela xona.” (Vagalatiya 6:7) Loko hi kala hi xiya nsinya lowu wa nawu, hi nga swi kota ku lemuka swin’wana leswi nga ha hi humelelaka enkarhini lowu taka.

Loko hi chayela movha hi rivilo lerikulu ku tlula mpimo, hi nga ha kuma mhangu ku tlula loko hi chayela hi ndlela ya vuxiya-xiya. Loko hi dzaha, hi le khombyeni lerikulu ro khomiwa hi vuvabyi bya khensa ku tlula loko hi nga dzahi. Phela, swiendlakalo swo fana ni nhlaselo wa matherorisi leswi boxiweke exihlokweni xo sungula xa ntlhandlamano lowu, swi nga ha endleka swi nga hi humeleri, naswona ku nga ha va ku ri ku tlanga hi nkarhi ku ehleketa ha swona. Hambiswiritano, ku hundzukela eka dyondzo ya ku kunguhateriwa a swi nge hi pfuni nchumu. A yi hi byeli nchumu hi swilo swa namuntlha kumbe swa nkarhi lowu taka. Ku kholwa dyondzo ya mavunwa a swi hi endli hi tiyiseka hi vumundzuku. Hambi ku ri ku ehleketa leswaku Xikwembu hi xona xi hi endlelaka xiboho eka xiendlakalo xin’wana ni xin’wana.

Xana Byi Ta Va Njhani Vumundzuku Bya Wena?

Vumundzuku bya hina a byi kunguhatiwanga ka ha ri emahlweni, kambe byi titshege hi swiendlo swa hina swa sweswi. Hambileswi vutomi byi nga nyiko leyi humaka eka Xikwembu, Bibele yi kombisa kahle leswaku hi ni vutihlamuleri lebyikulu byo endla xiboho malunghana ni vutomi bya hina bya sweswi ni bya nkarhi lowu taka. Mhaka ya leswaku ha tihlawulela leswaku hi lava ku tsakisa Xikwembu kumbe hi lava ku xi hlundzukisa yi kombisa leswaku Xikwembu xi hi nyike ntshunxeko lowukulu wo lawula vutomi bya hina.—Genesa 6:6; Pisalema 78:40; Swivuriso 27:11.

Ku tlula kwalaho, Matsalwa yo Kwetsima hi ku phindha-phindha ma kandziyisa leswaku vumundzuku bya hina byi fambisana ni ku tiyisela ka hina ni ndlela leyi hi hanyaka ha yona, leswi a swi nga ta vula nchumu loko swilo a swi kunguhatiwe ka ha ri emahlweni. (Matewu 24:13; Luka 10:25-28) Kutani, loko hi hlawula ku yingisa ni ku tshembeka eka Xikwembu, xana hi nga rindzela ku va ni vumundzuku bya njhani?

Bibele yi paluxa leswaku vanhu va ni vumundzuku lebyinene. Misava yi ta hundzuriwa yi va paradeyisi laha ku nga ta va ni ku rhula ni nsirhelelo. (Pisalema 37:9-11; 46:8, 9) Vumundzuku byo tano i bya xiviri hikuva Muvumbi la nga ni matimba hinkwawo u ta hetisisa switshembiso swakwe. (Esaya 55:11) Kambe, ku katekisiwa ka hina hi ku hanya eParadeyisini a ku titsheganga hi ku kunguhateriwa; hi nga hanya kwalaho loko hi yingisa naswona hi endla ku rhandza ka Xikwembu sweswi. (2 Vatesalonika 1:6-8; Nhlavutelo 7:14, 15) Xikwembu xi hi nyike ntshunxeko wa ku tihlawulela naswona xa hi khutaza: “Hlawula v̌utomi leŝaku u hanya.” (Deteronoma 30:19) Xana u ta hlawula yini? Ematshan’weni ya ku kunguhateriwa, vumundzuku bya wena byi le mavokweni ya wena.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 28]

Xikwembu xi lunghiselele vumundzuku lebyinene eka vanhu lava yingisaka