Byi Ta Va Byihi Vumundzuku Bya Wena?

LOKO Xikwembu xa Matimba Hinkwawo xi ri ni vutivi lebyi heleleke, xi tiva hinkwaswo swa nkarhi lowu hundzeke, swa sweswi ni swa nkarhi lowu taka, xana swilo hinkwaswo a swi kunguhateriwanga ku humelela hi ndlela leyi Xikwembu xi swi voneke ha yona ka ha ri emahlweni? Loko Xikwembu xi lo vona ka ha ri emahlweni ivi xi veka ndlela ni mahetelelo ya munhu un’wana ni un’wana, xana entiyisweni ku nga vuriwa leswaku hi ntshunxekile ku tihlawulela ndlela ya hina ya vutomi, vumundzuku bya hina?

Swivutiso leswi ku phikizaniwe ha swona hi malembe-xidzana. Njhekanjhekisano wa ha byi avanyisa vukhongeri lebyikulu. Xana vuswikoti bya Xikwembu byo tiva vumundzuku ka ha ri emahlweni byi nga twananisiwa ni ku tihlawulela ka munhu? Xana hi fanele hi ti lava kwihi tinhlamulo?

Timiliyoni ta vanhu emisaveni hinkwayo ta pfumela leswaku Xikwembu xi vulavule ni vanhu hi ku tirhisa Rito ra xona leri tsariweke leri twarisiweke hi ku tirhisa vavulavuleri va xona, ku nga vaprofeta. Hi xikombiso, Koran yi vulavula hi tinhlavutelo tanihi leti humaka eka Xikwembu: Taurāh (Torah, Nawu, kumbe tibuku ta ntlhanu ta Muxe), Zabūr (Tipisalema), na Injīl (Evhangheli, Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki, kumbe “Testamente Leyintshwa”), swin’we ni leswi paluxeriweke vaprofeta va Vaisrayele.

EMatsalweni ya Vukreste ya Xigriki, ha hlaya: “Matsalwa hinkwawo ma huhuteriwe hi Xikwembu naswona ma pfuna ku dyondzisa, ku tshinya, ku lulamisa swilo.” (2 Timotiya 3:16) Handle ko kanakana, nkongomiso wihi na wihi kumbe ku voningeriwa loku hi ku kumaka kahle-kahle swi fanele swi huma eka Xikwembu hi xoxe. Kutani xana ku ta va ku nga ri vutlhari ku kambisisa matsalwa ya vaprofeta va Xikwembu vo sungula? Xana ma paluxa yini hi vumundzuku bya hina?

Vumundzuku Lebyi Tsariweke Ka Ha Ri eMahlweni

Munhu un’wana ni un’wana la hlayeke Matsalwa yo Kwetsima wa swi tiva leswaku ma ni madzana ya vuprofeta hi xiviri. Swiendlakalo swa matimu swo tanihi ku wa ka Babilona wa khale, ku pfuxiwa ka Yerusalema (lembe-xidzana ra vutsevu ku ya eka ra vuntlhanu B.C.E.), ni ku vekiwa ni ku wa ka tihosi ta khale ta Medo-Persia na Greece hinkwaswo swi vhumbhiwile hi vuenti. (Esaya 13:17-19; 44:24–45:1; Daniyele 8:1-7, 20-22) Ku hetiseka ka vuprofeta byolebyo i vumbhoni byin’wana bya matimba bya leswaku Matsalwa yo Kwetsima hakunene i Rito ra Xikwembu, hikuva i Xikwembu ntsena lexi nga ni matimba yo vona ka ha ri emahlweni ni ku kumisisa leswi nga ta endleka enkarhini lowu taka. Hi ndlela leyi Matsalwa yo Kwetsima hakunene ma rhekhode vumundzuku lebyi tsariweke ka ha ri emahlweni.

Xikwembu hi xoxe xi ri: “Hi mina Šikwembu, a ku na šiṅwana; nḍi Šikwembu, kutani a ku na loyi a fanaka na mina. Nḍi tiv̌isa ka ha ri ku sunguleni le’ŝi nga ta humelela e ku heleni, ni le’ŝi nga siki humelelaka, nḍa ŝi bvumba. Makungu ya mina ma ta tiya, kutani nḍi ta endla ku ranḍa ka mina hikwaku. . . . Hi laha nḍi v̌uleke ha kona, nḍi ta endlisa ŝeŝo; nḍi kanerile mhaka, nḍi ta yi hetisa.” (Esaya 46:9-11; 55:10, 11) Vito leri Xikwembu xi tihlamuseleke ha rona eka vaprofeta va xona va khale i Yehovha, leri hi ku kongoma ri vulaka “U Endla Leswaku Swi Hetiseka.”a (Genesa 12:7, 8; Eksoda 3:13-15; Pisalema 83:18) Xikwembu xi tipaluxa tanihi lexi vaka Muhetisisi wa rito ra xona, lexi minkarhi hinkwayo xi endlaka leswaku swikongomelo swa xona swi hetiseka.

Xisweswo, Xikwembu xi tirhisa matimba ya xona ya ku tiva ka ha ri emahlweni eku hetisiseni ka swikongomelo swa xona. Hakanyingi xi tirhise wona ku tsundzuxa lavo biha hi ku avanyisa loku taka swin’we ni ku nyika malandza ya xona ntshembo wo pona. Kambe xana Xikwembu xi tirhisa matimba lawa hi ndlela leyi nga pimiwangiki? Xana byi kona vumbhoni eMatsalweni yo Kwetsima bya swilo leswi Xikwembu xi hlawuleke ku ka xi nga swi tivi ka ha ri emahlweni?

Xana Xikwembu Xi Tiva Swilo Hinkwaswo Ka Ha Ri eMahlweni?

Timhaka hinkwato leti seketelaka ku kunguhateriwa ti sekeriwe eka dyondzo ya leswaku tanihi leswi Xikwembu handle ko kanakana xi nga ni matimba yo tiva ka ha ri emahlweni ni ku kumisisa swiendlakalo swa nkarhi lowu taka, xi fanele xi tiva swilo hinkwaswo ka ha ri emahlweni, ku katsa ni swiendlo swa nkarhi lowu taka swa munhu un’wana ni un’wana. Hambiswiritano, xana dyondzo leyi ya twala? Leswi Xikwembu xi swi paluxaka eMatsalweni ya xona yo Kwetsima swi kombisa leswi hambaneke.

Hi xikombiso, Matsalwa ma vula leswaku “Šikwembu ši [ringe] Abraham” hi ku n’wi lerisa ku nyikela n’wana wa yena Isaka tanihi gandzelo leri hisiwaka. Loko Abrahama a ri kusuhi ni ku endla gandzelo hi Isaka, Xikwembu xi n’wi yimisile ivi xi ku: “Ŝeŝi nḍa ŝi tiv̌a leŝaku u tšhav̌a Šikwembu, ni leŝaku a u nḍi alelanga ṅwana ku, loyi a nga ŝakwe.” (Genesa 22:1-12, xiitaliki i xerhu.) Xana Xikwembu a xi ta va xi vurile marito wolawo loko a xi swi tive ka ha ri emahlweni leswaku Abrahama u ta yingisa xileriso xa xona? Xana a ku ta va ku ri ndzingo lowu tshembekaka?

Ku tlula kwalaho, vaprofeta va khale va vika leswaku hi ku phindha-phindha Xikwembu xi vulavule hi xona tanihi lexi ‘tisolaka’ eka nchumu lowu xi wu endleke kumbe a xi anakanya ku wu endla. Hi xikombiso, Xikwembu xi vule leswaku a xi “[tisola, leri humaka eka rito ra Xiheveru na·chamʹ] hi leŝi [xi] nga v̌eka Saul e hosi ya Israel.” (1 Samuwele 15:11, 35; ringanisa Yeremiya 18:7-10; Yonasi 3:10.) Leswi Xikwembu xi hetisekeke, tindzimana a ti vuli swona leswaku Xikwembu xi endle xihoxo hi ku hlawula Sawulo leswaku a va hosi yo sungula ya le Israyele. Ematshan’weni ya sweswo, ti fanele ti kombisa leswaku Xikwembu xi tisorile leswi Sawulo a hundzukeke la pfumalaka ripfumelo ni la nga yingisiki. Ku tirhisa ka Xikwembu marito wolawo loko xi kombetela eka xona a swi ta va swi nga twali loko a xi lo tiva swiendlo swa Sawulo ka ha ri emahlweni.

Rito leri fanaka ra humelela eka Matsalwa ya khale swinene laha, loko ri kombetela eka masiku ya Nowa ri nge: “Yehova a v̌ilela hi leŝi a nga v̌umba v̌anhu e misav̌eni, a v̌av̌iseka ngopfu e mbilwini ya yena. Kutani Yehova a ku: Nḍi ta lov̌isa e henhla ka misav̌a e v̌anhu lav̌a nḍi nga v̌a tumbuluša . . . hikuv̌a nḍa v̌av̌iseka hi leŝi nḍi nga ŝi endla.” (Genesa 6:6, 7) Ni laha, leswi swi kombisa leswaku swiendlo swa vanhu a swi kunguhatiwi hi Xikwembu. Xikwembu xi tisorile, xi va ni gome ni ku vaviseka, ku nga ri hikwalaho ka leswaku swiendlo swa xona a swi hoxile, kambe hikwalaho ka leswi vubihi bya munhu a byi tele. Muvumbi u tisorile hi leswi a swi fanerile leswaku a herisa vanhu hinkwavo handle ka Nowa ni ndyangu wa yena. Xikwembu xa hi tiyisekisa: ‘A ndzi ri tsakeli rifu ra lowo biha.’—Ezekiyele 33:11; ringanisa Deteronoma 32:4, 5.

Kutani xana Xikwembu xi swi tive ka ha ri emahlweni ni ku kunguhata ku wela ka Adamu exidyohweni, swin’we ni vuyelo lebyi nga ni khombo lebyi leswi a swi ta byi tisa endyangwini wa vanhu? Leswi hi swi kambisiseke swi kombisa leswaku leswi a swi nge vi ntiyiso. Leswi engetelekeke, loko Xikwembu a xi swi tive ka ha ri emahlweni leswi hinkwaswo, a xi ta va xi ve musunguri wa xidyoho loko xi endle munhu naswona Xikwembu a xi ta va ni vutihlamuleri lebyi kongomeke eka vubihi ni ku xaniseka hinkwako ka vanhu. Kahle-kahle, leswi a swi nge hlanganisiwi ni leswi Xikwembu xi swi paluxaka malunghana na xona eMatsalweni. I Xikwembu xa rirhandzu ni vululami lexi vengaka vubihi.—Pisalema 33:5; Swivuriso 15:9; 1 Yohane 4:8.

Ku Kunguhateriwa Kumbirhi Ka Munhu

Matsalwa yo Kwetsima a ma swi paluxi leswaku vumundzuku bya hina ha un’we-un’we byi bohiwile ka ha ri emahlweni hi ndlela yo karhi, kumbe byi kunguhatiwile hi Xikwembu. Ematshan’weni ya sweswo, leswi ma swi paluxaka hi leswaku Xikwembu xi vhumbhe vumundzuku byimbirhi bya vanhu. Xikwembu xi nyika munhu un’wana ni un’wana ntshunxeko wo tihlawulela leswaku hi byihi vumundzuku lebyi nga ta va bya yena. Muprofeta Muxe u byele Vaisrayele khale swinene a ku: “Nḍi v̌ekile mahlweni ka wena e v̌utomi ni rifu, . . . hlawula v̌utomi leŝaku u hanya, wena ni vatukulu v̌a wena, u ri kari u ranḍa Yehova, Šikwembu ša wena, u yingisa rito ra yena ni ku namarela yena; hikuv̌a hi yena l’a nga ku hanya ka wena, ni ku leha ka masiku ya wena.” (Deteronoma 30:19, 20, xiitaliki i xerhu.) Muprofeta wa Xikwembu, Yesu u tsundzuxe ka ha ri emahlweni a ku: “Nghenani hi nyangwa leyo khuma; hikuva gondzo leri yisaka endzovisweni ri anamile ri tlhela ri pfuleka, naswona va tele lava nghenaka ha rona; kambe nyangwa leyi yisaka evuton’wini yi khumile, ni gondzo ra kona ri larile, naswona a hi vangani lava ri kumaka.” (Matewu 7:13, 14) I tindlela timbirhi, ni vumundzuku byimbirhi. Vumundzuku bya hina byi titshege hi swiendlo swa hina. Ku yingisa Xikwembu swi vula vutomi, ku nga xi yingisi swi vula rifu.—Varhoma 6:23.

Xikwembu “xi byela vanhu hinkwako-nkwako leswaku va fanele va hundzuka. Hikuva xi veke siku leri xi nga ni xikongomelo xo avanyisa misava leyi akiweke hi ku lulama.” (Mintirho 17:30, 31) Tanihi leswi vunyingi bya vanhu esikwini ra Nowa byi hlawuleke ku nga xi yingisi Xikwembu naswona byi lovisiweke, hilaha ku fanaka namuntlha vunyingi a byi swi yingisi swileriso swa Xikwembu. Kambe, Xikwembu a xi si endla xiboho xa leswaku i vamani lava nga ta lovisiwa ni leswaku i vamani lava nga ta ponisiwa. Entiyisweni, Rito ra Xikwembu ri vula leswaku a xi “naveli leswaku ku lova ni un’we kambe [xi] navela leswaku hinkwenu mi hundzuka.” (2 Petro 3:9) Hambi ku ri vanhu lava hombolokeke swinene va nga hundzuka, va yingisa, ivi va endla ku hundzuka loku lavekaka leswaku va amukeriwa hi Xikwembu.—Esaya 1:18-20; 55:6, 7; Ezekiyele 33:14-16; Varhoma 2:4-8.

Eka lava yingisaka, Xikwembu xi tshembisa vutomi lebyi nga heriki eparadeyisini yo rhula, misava leyi basisiweke eka vubihi hinkwabyo, eka madzolonga na nyimpi, misava leyi ku nga ta ka ku nga vi na ndlala, ku xaniseka, vuvabyi ni rifu. (Pisalema 37:9-11; 46:9; Esaya 2:4; 11:6-9; 25:6-8; 35:5, 6; Nhlavutelo 21:4) Hambi ku ri vafi va ta pfuxiwa ivi va nyikiwa nkarhi wo tirhela Xikwembu.—Daniyele 12:2; Yohane 5:28, 29.

Mupisalema u ri: “Šiya l’a tengeke, u languta l’a lulameke; hikuv̌a munhu wa ku rula o ni v̌atukulu; kambe v̌alanḍuri v̌a ta hela hikwav̌o, rišaka ra la’v̌o biha ri ta herisiwa.” (Pisalema 37:37, 38) Byi ta va byihi vumundzuku bya wena? Hinkwaswo swi titshege hi wena. Vakandziyisi va magazini lowu va ta tsakela ku ku nyika rungula leri engetelekeke leswaku ri ku pfuna ku tiyiseka hi vumundzuku lebyi tsakisaka, bya ku rhula.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 6]

Xikwembu xi tirhisa matimba ya xona ya ku tiva swilo ka ha ri emahlweni leswaku xi hetisisa swikongomelo swa xona

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 8]

Xikwembu a xi “naveli leswaku ku lova ni un’we kambe [xi] navela leswaku hinkwenu mi hundzuka.” 2 Petro 3:9

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Loko Xikwembu a xi swi tive ka ha ri emahlweni leswaku Abrahama u ta swi tsakela ku endla gandzelo hi n’wana wa yena, xana a ku ta va ku ri ndzingo lowo tshembeka?