Ku Pona Ri Ahlamile
“Minkarhi yin’wana ndzi lorha ndzi ri ni milenge yimbirhi nakambe. . . . Emalembeni yo tala lama hundzeke, loko ndza ha ri ntsongo swinene, ndzi ye eku tlangeni ni vanghana va mina ekusuhi ni le kaya. Hi xitshuketa ku twale ‘BUU’ . . . Nenge wa mina hinkwawo wa xinene wu tsemekile.”—Song Kosal, wa malembe ya 12, eCambodia.
Hi xiringaniso, siku ni siku vanhu lava ringanaka 70 va tsemiwa swirho kumbe ku dlayiwa hi tibomo leti fuhlekiwaka. Vunyingi bya vanhu lava a hi masocha. Ematshan’weni ya sweswo, i vaaka-tiko—vanhu lava risaka tihomu, vavasati lava kaka mati ni vana lava titlangelaka. Hi xikombiso, Rukia la nga ni malembe ya nhungu, la kombisiweke eka xifunengeto xa hina, u endliwe xigono hi bomo leyi dlayeke vamakwavo vakwe vanharhu ni hahani wakwe.
Bomo yi nga tshama malembe lama tlulaka 50 endzhaku ka loko yi fuhlekiwile. Hikwalaho, “hi rona ntsena tlhari leri dlayaka vanhu vo tala endzhaku ka loko nyimpi yi herile ku tlula loko ya ha hisa,” hi ku vula ka The Defense Monitor. A nga kona la tivaka leswaku ku ni tibomo tingani leti fuhlekiweke emisaveni hinkwawo. Hi ntolovelo ku ringanyetiwa tibomo ta kwalomu ka 60 wa timiliyoni. I ntiyiso, tibomo to tala ta yimburiwa. Kambe, sweswi hi 1997, Nhlangano wa Matiko wu vike leswaku “eka bomo yin’wana ni yin’wana leyi yimburiwaka, ku fuhlekiwa tin’wana ta 20. Hi 1994, kwalomu ka tibomo leti ringanaka 100 000 ti yimburiwile, kasi ku fuhlekiwe tin’wana leti ringanaka timiliyoni timbirhi.”
Ha yini vunyingi bya masocha ya manguva lawa byi rhandza tibomo leti fuhlekiwaka? Xana ti dya mali muni naswona ti onha yini etikweni? Xana lava va poneke va khumbeka njhani? Xana swi ta kala swi endleka leswaku tibomo leti fuhlekiwaka ti nga ha vi kona eka pulanete ya hina?
[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 3]
© ICRC/David Higgs
Copyright Nic Dunlop/Panos Pictures